Πολιτισμός

Πολλές ταινίες έχουν γυριστεί γύρω από τον Αμερικάνικο εμφύλιο, όμως οι περισσότερες παρέμειναν είτε στις στρατιωτικές αναμετρήσεις, είτε στις πολιτικές μανούβρες των ηγετών των Βορείων και Νοτίων, των Ρεπουμπλικάνων και των Δημοκρατικών. Η προπέρσινη (υπερ)παραγωγή «Λίνκολν» εγκλωβίστηκε κι αυτή στην αφήγηση για τον «μεγάλο - οραματιστή» ηγέτη που κέρδισε τον πόλεμο για τους Βόρειους. Γιατί όμως ο εμφύλιος δεν κατάληξε πραγματικά στην απελευθέρωση των υποδουλωμένων μαύρων του Αμερικάνικου Νότου; Γιατί χρειάστηκαν δεκαετίες αγώνων για να κερδηθούν πολιτικά δικαιώματα και ισονομία; 

 

Ο «επαναστάτης», που παίζεται ήδη στις αίθουσες είναι μια συναρπαστική ταινία που καταφέρνει δυο σημαντικά στοιχεία: Πρώτο, δίνει την εικόνα αυτών που πάλεψαν από τα κάτω, αναδεικνύοντας το φυλετικό αλλά και το κοινωνικό – ταξικό υπόβαθρο της αναμέτρησης και την αποφασιστική είσοδο των μαύρων και των φτωχών αγροτών στο προσκήνιο. Δεύτερο και σημαντικότερο δείχνει πώς η νίκη της «Ένωσης» μετατράπηκε σε συμβιβασμό της αστική τάξης του Βορρά με τους γαιοκτήμονες του Νότου, κι αυτό σήμανε μισές ελευθερίες και περιορισμένα δικαιώματα για τους μαύρους και τους άκληρους αγρότες. 

 

Η ταινία είναι βασισμένη στην πραγματική ιστορία του Νιούτον Νάιτ, ενός φτωχού αγρότη από το Μισισίπι, που αυτομόλησε από τις γραμμές της Συνομοσπονδίας Νότου όταν διαπίστωσε ότι πολεμούσε σε έναν πόλεμο που δεν είχε κανένα νόημα για τον ίδιο και τους όμοιούς του. Επιστρέφοντας στο σπίτι του στην κομητεία Τζόουνς κηρύχτηκε ανυπότακτος και κατέφυγε σ’έναν βάλτο μαζί με μαύρους φυγάδες από τις φυτείες. Ανάμεσά τους ο Μωυσής, ένας εμβληματικός δραπέτης με ένα τεράστιο μεταλλικό περιλαίμιο που του είχαν δέσει οι ιδιοκτήτες του για να μην φύγει στο Τέξας όπου είχαν πουληθεί η γυναίκα και το παιδί του. Ο Νάιτ συνδέθηκε με τους μαύρους φυγάδες (αφού βέβαια έσπασε –συμβολικά- το κολάρο του Μωυσή) και σύντομα κέρδισε στην ομάδα και εκατοντάδες άκληρους και φτωχούς αγρότες και αγρότισσες που ξεσηκώθηκαν ενάντια στους γαιοκτήμονες και το κράτος που τους καταλήστευε.

 

Η συγκρότηση των στασιαστών έγινε στις αρχές της ισότητας που καταπατούσε επιδεικτικά η συνομοσπονδία του Νότου αλλά και και σε κοινωνική βάση: «κανείς δεν δικαιούται να οικειοποιείται τον κόπο του άλλου». Με τις αρχές αυτές πήραν τα όπλα και κατάφεραν να διώξουν τους λευκούς τσιφλικάδες και να πάρουν τον έλεγχο της κομητείας Τζόουνς και της ευρύτερης περιοχής. 

 

Η ταινία παρουσιάζει συγκλονιστικές στιγμές θυμού και εξέγερσης των από τα κάτω και γίνεται ακόμα πιο δυνατή στο δεύτερο μέρος, όταν οι Βόρειοι έχουν κερδίσει τον εμφύλιο και ξεκινά η διαδικασία της ανοικοδόμησης – χειραφέτησης. Δυστυχώς οι προσδοκίες των επαναστατημένων δεν εκπληρώθηκαν, καθώς πλάι στην απελευθέρωση και τη συγκρότηση των «νέων θεσμών» έγιναν όλοι οι συμβιβασμοί με την παλιά αριστοκρατία που επέστρεψε αλώβητη για να υπογράψει δηλώσεις πίστης στην ενιαία κυβέρνηση με αντάλλαγμα τη διατήρηση των προνομίων της. Για παράδειγμα, η δουλεία έχει καταργηθεί, όχι όμως και το δέσιμο των χωρικών με τη γη, που τους καθιστά εξαρτώμενους από τον φεουδάρχη. Οι μαύροι οργανώθηκαν ως Αμερικάνοι πολίτες, αλλά όταν τόλμησαν να ψηφίσουν βρήκαν μπροστά τους την Κου Κλουξ Κλαν που θα τους τραμπουκίσει και θα νοθεύσει ξετσίπωτα το αποτέλεσμα. Δεν θα επιτρέψει στον Μωυσή, που γυρνάει την περιοχή και ετοιμάζει καταλόγους απελεύθερων να τους οργανώσει.

 

Έτσι άνοιξε ο δρόμος για τους νόμους Τζιμ Κρόου που όριζαν μια ειδική μορφή Απαρτχάιντ στις νότιες πολιτείες.

 

Ο Νάιτ και οι σύντροφοί του κατέφυγαν σε μια απομακρυσμένη περιοχή και προσπάθησαν να στήσουν τη δική τους κοινότητα ισότητα και αλληλεγγύης, όμως σύντομα βρίσκονται στο στόχαστρο της Κλαν που καίει μεικτά σχολεία και τρομοκρατεί. 

 

Ογδονταπένε χρόνια αργότερα βλέπουμε τον εγγονό του Νάιτ να καταδικάζεται από τοπικό δικαστήριο γιατί τόλμησε να παντρευτεί μια λευκή γυναίκα ενώ ο ίδιος είναι κατά ένα όγδοο έγχρωμος (από το παιδί του Νιούτ με τη μαύρη δεύτερη γυναίκα του)!

 

Χρειάστηκε να φτάσουμε στο 1965 όταν το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα ανάγκασε τον πρόεδρο Τζόνσον να καταργήσει τους ρατσιστικούς νόμους και να παραχωρήσει ισονομία. 

 

Η ταινία αυτή ζωντανεύει τις καλύτερες στιγμές της ιστορίας από κάτω και της αυτενέργειας των απλών ανθρώπων ενάντια στην άρχουσα τάξη και την εξουσία. Ίσως γι’αυτό κατηγορήθηκε για διδακτισμό και επιμονή στα κοινωνικά ζητήματα (σε βάρος του φυλετικού). Αγνοείστε αυτές τις κριτικές άφοβα και δείτε την!