Στην ταραγμένη δεκαετία του ‘60 καμιά επαναστατική οργάνωση δεν τρόμαξε την αμερικάνικη κυρίαρχη τάξη περισσότερο από το Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων που ιδρύθηκε πενήντα χρόνια πριν, τον Οκτώβρη του 1966, στο γκέτο των μαύρων στο Όκλαντ της Καλιφόρνια.

Το 1966, η αυξανόμενη αυτοπεποίθηση και οι μεγάλες προσδοκίες (που είχε γεννήσει στο κίνημα των μαύρων η νίκη της κατάργησης του διαχωρισμού ανάμεσα σε μαύρους και λευκούς στον αμερικάνικο νότο μόλις δύο χρόνια πριν) ήρθε αντιμέτωπη με τον φόβο και την άγρια καταστολή ενός συστήματος που ένοιωθε ότι απειλείται.

Τον Αύγουστο του 1965 στη συνοικία Γουατς του Λος Άντζελες στην καρδιά της Καλιφόρνια ξέσπασε εξέγερση με αφορμή την αστυνομική βία απέναντι σε ένα μαύρο μοτοσυκλετιστή. Την εξέγερση που κράτησε πέντε ολόκληρες μέρες κατέστειλε η Εθνοφρουρά αφήνοντας πίσω της 34 νεκρούς και ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα κατεστραμμένα. Ο πόλεμος στο Βιετνάμ έμοιαζε να μεταφέρεται στην καρδιά των ΗΠΑ. Λίγους μήνες νωρίτερα, ένας από τους πιο ριζοσπάστες ηγέτες του κινήματος των Μαύρων, ο Μάλκολμ Χ είχε δολοφονηθεί στη διάρκεια ομιλίας του.  

Όλο και περισσότεροι μαύροι αγωνιστές, ανάμεσά τους και ο ηγέτης του μαύρου κινήματος Μάρτιν Λούθερ Κινγκ (που δολοφονήθηκε επίσης το 1968) άρχισαν να ανακαλύπτουν ότι ο ειρηνικός τρόπος διαμαρτυρίας έβρισκε μπροστά του τοίχο: Στον αμερικάνικο νότο βρίσκονταν αντιμέτωποι με ρατσιστικές καμπάνιες, όπως αυτές του ακροδεξιού Τζορτζ Γουάλας στην Αλαμπάμα, που δεν αποδέχονταν το τέλος του διαχωρισμού ανάμεσα σε μαύρους και λευκούς που είχε επιτευχθεί μόλις λίγο πριν. Σε νότο και βορρά, οι μαύροι ήταν αντιμέτωποι με την ανεργία, τη φτώχεια, την αστυνομική καταστολή. Την ίδια στιγμή που χιλιάδες μαύροι πολεμούσαν στο Βιετνάμ, τα αδέλφια τους έρχονταν αντιμέτωποι με την εθνοφρουρά και το στρατό.  

Πρωτοβουλία

Το  Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων για την Αυτοάμυνα, όπως ήταν το αρχικό του όνομα, ξεκίνησε με πρωτοβουλία δυο συμφοιτητών στο Κολλέγιο του Οκλαντ, των Μπόμπι Σιλ και  Χιούι Νιούτον. Βασισμένη σε ένα νόμο που επέτρεπε την οπλοφορία, οι Μαύροι Πάνθηρες μπορούσαν να κυκλοφορούν ελεύθεροι σαν μια ένοπλη ομάδα που πραγματοποιούσε περιπολίες περιφρούρησης για να προστατεύσει τις γειτονιές των μαύρων από την αστυνομική βία. 

Η σθεναρή τους στάση έγινε πηγή έμπνευσης. Χιλιάδες μαύροι νέοι και νέες άρχισαν να στρατολογούνται στους Μαύρους Πάνθηρες που αυξήθηκαν ραγδαία και απλώθηκαν σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Αμερικής. Ένα από τα βασικότερα εργαλεία τους ήταν η εφημερίδα τους, ο “Μαύρος Πάνθηρας”. Η πώλησή της θα ήταν μια από τις βασικές κομματικές δουλειές για ένα μέλος και έγινε ο βασικός τρόπος για να αναπτυχθούν σε ολόκληρες τις ΗΠΑ. Το 1970 “Ο Μαύρος Πάνθηρας” είχε ένα αναγνωστικό κοινό της τάξης των 250.000 ατόμων, ενώ το κόμμα αριθμούσε πάνω από 10.000 μέλη.

Ταυτόχρονα συνέχισαν τη δράση τους μέσα στις γειτονιές ανοίγοντας κοινοτικές τράπεζες τροφίμων και κλινικές υγειονομικής περίθαλψης. Δημιούργησαν ένα κοινωνικό δίκτυο που έφτανε να μοιράζει το 1971 μέχρι και 20.000 γεύματα την ημέρα. Και αγωνίστηκαν σκληρά για να απλώσουν στη συνείδηση του απλού κόσμου το πρόγραμμα των 10 σημείων τους.

Έμπνευση

Μαύροι και λευκοί αγωνιστές εμπνέονταν όχι μόνο από την πρακτική, αλλά και από τις ιδέες τους. Οι Πάνθηρες επηρεασμένοι από τις απόψεις του Μάλκολμ Χ στο πρόγραμμα των «δέκα σημείων» απαιτούσαν: ελευθερία, δουλειά, στέγαση, παιδεία και υγεία, τη δυνατότητα να αποφασίζουν οι ίδιοι οι μαύροι για την κοινότητά τους, άμεσο τέλος στην αστυνομική βία και τις δολοφονίες ανθρώπων, σταμάτημα του πολέμου στο Βιετνάμ, απελευθέρωση όλων των μαύρων κρατουμένων στις αμερικάνικες φυλακές.

Ενώ το Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων ξεκίνησε σαν ριζοσπαστική οργάνωση βασισμένη στο μαύρο εθνικισμό έστριψε προς τον αντικαπιταλισμό, φτάνοντας να υιοθετεί τελικά τη στρατηγική της σοσιαλιστικής προοπτικής. Επηρεασμένοι από τα γραπτά του Μαρξ, του Λένιν αλλά και του Μάο για την πολιτιστική επανάσταση, πολύ συχνά οι Μαύροι Πάνθηρες αναφέρονταν στους εαυτούς τους σαν σοσιαλιστές επαναστάτες. «Εμείς δεν πολεμάμε το ρατσισμό με ρατσισμό. Πολεμάμε τον ρατσισμό με την αλληλεγγύη. Δεν παλεύουμε τον εκμεταλλευτικό καπιταλισμό θέλοντας να δημιουργήσουμε ένα μαύρο καπιταλισμό. Πολεμάμε τον καπιταλισμό με τον επαναστατικό σοσιαλισμό», θα έλεγε σε μια ομιλία του ο μαύρος πάνθηρας Μπόμπι Χάτον.

Αυτή η στάση του κόμματος των Μαύρων Πανθήρων είχε αντίκτυπο και στον τρόπο με τον οποίο προσπαθούν να συνδεθούν με άλλες καταπιεσμένες ομάδες. Με φτωχούς λευκούς και οργανώσεις της αριστεράς, με γυναικεία κινήματα ενάντια στο σεξισμό και LOAT κινήματα για την σεξουαλική απελευθέρωση. 

“Ό, τι προσωπικές απόψεις και ανασφάλειες και να έχουμε για την ομοφυλοφιλία και τα διάφορα απελευθερωτικά κινήματα των ομοφυλοφίλων και των γυναικών, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να ενωθούμε μαζί τους σε μια επαναστατική πορεία. Όταν έχουμε συνέδρια, συλλαλητήρια και διαδηλώσεις, θα πρέπει να υπάρχει πλήρης συμμετοχή του γκέι απελευθερωτικού κινήματος και του γυναικείου απελευθερωτικού κινήματος", έλεγε ο Νιούτον σε ένα λόγο του προς τα μέλη του κόμματος, τονίζοντας πως οι Πάνθηρες θα έπρεπε να είναι η συγκολλητική ουσία για να πολεμήσουν μαζί την καταπίεση και την εκμετάλλευση.

Για την αμερικάνικη άρχουσα τάξη που ήταν ήδη θορυβημένη από τις συνεχιζόμενες εξεγέρσεις των μαύρων στο Νιούαρκ του Νιού Τζέρσει και στο Ντιτρόιτ, η αυξανόμενη δημοτικότητα των Πανθήρων ήταν μια απειλή που έπρεπε να ληφθεί πολύ σοβαρά υπόψη. Είναι τότε που ο διευθυντής του FBI Έντγκαρ Χούβερ ονομάζει τους Μαύρους Πάνθηρες ως "τη μεγαλύτερη απειλή για την εσωτερική ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών”.

Εντείνοντας την καταστολή εναντίον της οργάνωσης η αστυνομία ξεκίνησε επιδρομές, παρενοχλήσεις και μια μεγάλη εκστρατεία διείσδυσης στην οργάνωση με κατασκόπους και προβοκάτορες. Η πολιτική της ένοπλης αυτοάμυνας των Πανθήρων χρησιμοποιήθηκε από το κράτος για να δικαιολογήσει την καταστολή. Μεταξύ του Δεκέμβρη του 1967 και του Δεκέμβρη του 1969, 28 Πάνθηρες σκοτώθηκαν από την αστυνομία και εκατοντάδες περισσότεροι συνελήφθησαν με ψεύτικες κατηγορίες.Το πιο ακραίο παράδειγμα της καταστολής ήρθε στο Σικάγο το Δεκέμβρη του 1969, όταν οι αξιωματικοί που συνδέονταν με την κομητεία και το γραφείο του εισαγγελέα, οπλισμένοι με πολυβόλα, καραμπίνες και πιστόλια, εισέβαλαν σε ένα διαμέρισμα και δολοφόνησαν τους τοπικούς ηγέτες Φρεντ Χάμπτον και Μαρκ Κλαρκ στον ύπνο τους.

Ο Μπόμπι Χάτον πυροβολήθηκε και αυτός και σκοτώθηκε από την αστυνομία το 1968. Το 1969 υπολογίστηκε ότι 384 Πάνθηρες φυλακίστηκαν. Παρά την τρομοκρατία και την προαπαγάνδα στα ΜΜΕ, το 1970 μια δημοσκόπηση στο περιοδικό Time διαπίστωνε ότι το 25% των μαύρων Αμερικανών - πάνω από 5 εκατομμύρια άνθρωποι – συνέχισαν να στηρίζουν τους Πάνθηρες. Μαζί τους ήταν και όλο το αντιπολεμικό κίνημα και η νεολαία.

Το μέγεθος της καταστολής ήταν πολύ μεγάλο για να μπορέσει να το διαχειριστεί μια νέα, άπειρη, αλλά και αδύναμη πολιτικά οργάνωση. Η ιδέα ότι η  ένοπλη αυτοοργάνωση μπορούσε να απαντήσει αποτελεσματικά στο μεγαλύτερο αστυνομικό κράτος του κόσμου έδειχνε τα όρια της. 

Αδυναμίες

Σαν αποτέλεσμα αυτής της αδυναμίας τους πρώτους μήνες του 1971 και κάτω από την άγρια δολοφονική καταστολή το κόμμα άρχισε να διασπάται. Ένα μικρό κομμάτι συνέχισε την αδιέξοδη πορεία της ένοπλης σύγκρουσης της οργάνωσης. Η ηγεσία αφήνοντας πίσω την πολιτική της ένοπλης αυτοάμυνας, στράφηκε προς τον κοινοβουλευτισμό. Το 1972 ο Μπόμπυ Σιλ έβαλε υποψηφιότητα για δήμαρχος του Όκλαντ υποστηρίζοντας πως οι μαύροι πρέπει να επωφεληθούν από τις νέες δυνατότητες που ανοιγόταν στην εκλογική πολιτική. Όμως ούτε ο κοινοβουλευτικός δρόμος έφερε τις αναμενόμενες αλλαγές με αποτέλεσμα αρκετά γρήγορα οι Μαύροι Πάνθηρες να χάσουν τη μαζική τους επιρροή και λίγα χρόνια μετά να διαλυθούν. 

Η μεγάλη αδυναμία των Μαύρων Πανθήρων ήταν ότι αν και αναφέρονταν στο Μαρξ και τον Λένιν, ήταν ότι έτειναν να εστιάζουν την προσοχή τους όχι στην εργατική τάξη, αλλά στην τάξη των μόνιμα ανέργων, τα "αδέρφια από το μπλοκ" για να χρησιμοποιήσουμε τα λόγια των Πανθήρων. Έτσι, ενώ προσπάθησαν σε κάποια σημεία να χτίσουν οργανωτικά δίκτυα σε εργοστάσια όπως αυτό της General Motors στο Φρεμόντ της Καλιφόρνια, τους έλειπε η συστηματική δουλειά και ο στρατηγικός προσανατολισμός στη δύναμη της τεράστιας αμερικάνικης εργατικής τάξης. Ήταν μια αδυναμία που αφορούσε και το αντιπολεμικό και συνολικά  το κίνημα στις ΗΠΑ. Την ίδια ακριβώς περίοδο, το παράδειγμα της αυτοοργάνωσης και των απεργιών των μαύρων εργατών στην αυτοκινητοβιομηχανία του Ντιτρόιτ (DRUM) έδειχνε τις δυνατότητες που υπήρχαν μέσα στους χώρους εργασίας. 

Με όλες τους τις αδυναμίες, οι Μαύροι Πάνθηρες ήταν και θα είναι πηγή έμπνευσης για το παγκόσμιο κίνημα. Έδειξαν πως κομμάτια του κινήματος μπορούν να μετακινηθούν από τη ριζοσπαστική διαμαρτυρία στην επαναστατική δράση. Πενήντα χρόνια μετά, το πρόγραμμα των 10 σημείων τους στέκεται ως ένα σύνολο ιδεών και συγκεκριμένων αιτημάτων ενάντια στο ρατσισμό και αμφισβητώντας το καπιταλιστικό σύστημα. Η ηχώ του προγράμματος των 10 σημείων και η κληρονομιά των Μαύρων Πανθήρων μπορεί να ακουστεί στις απαιτήσεις του Occupy Wall Street, στα τραγούδια των διαδηλωτών του κινήματος Black Lives Matter (Οι ζωές των Μαύρων μετράνε) και στη δημιουργία μιας νέας ριζοσπαστικής αριστεράς στις ΗΠΑ.