Το «Θάνατος στο Σαράγεβο» είναι η τελευταία ταινία του Βόσνιου κινηματογραφιστή Ντάνις Τάνοβιτς, που βραβεύτηκε στην Μπερλινάλε του 2016. Ο Τάνοβιτς έγινε παγκόσμια γνωστός το 2001 με την ταινία «No man’s land», που εκτυλισσόταν στη νεκρή ζώνη ανάμεσα στα χαρακώματα των Σερβοβόσνιων και των Μουσουλμάνων Βόσνιων στον πόλεμο του 1992. Ήταν μια ταινία ράπισμα στον εθνικισμό, τον πόλεμο, τον ρόλο των κυανόκρανων του ΟΗΕ και των διεθνών ΜΜΕ.
Η νέα του ταινία εμπνέεται από το θεατρικό έργο του Μπερνάρ Ανρί Λεβί, “Hotel Europe”, το οποίο έκανε πρεμιέρα στο Εθνικό Θέατρο του Σαράγεβο τον Ιούνιο του 2014. Το έργο είναι ο μονόλογος ενός άνδρα στο δωμάτιο του ξενοδοχείου του στο Σαράγεβο, όπου κάνει πρόβες για την ομιλία του με θέμα την 100η επέτειο από τη δολοφονία του Αρχιδούκα Franz Ferdinand. Ο Τάνοβιτς όμως άδραξε την ευκαιρία για να μιλήσει όχι για κάποιο φιλοσοφικό ζήτημα, αλλά για την κατάσταση στη σημερινή Βοσνία. Όχημά του είναι το ξενοδοχείο Europa του Σαράγεβο, στην πραγματικότητα το Holiday Inn, που είχε κατασκευαστεί για τους χειμερινούς Ολυμπιακούς αγώνες του 1984. Για διαβολική ειρωνία, ο πρώτος ελεύθερος σκοπευτής το 1992 έριχνε από τα παράθυρα αυτού του ξενοδοχείου. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Σαράγεβο, χρησιμοποιήθηκε σαν κέντρο τύπου και ήταν τακτικά στόχος επιθέσεων. Σήμερα, 30 χρόνια αργότερα, έχει προφανώς δει καλύτερες μέρες.
Στην ταινία λοιπόν, με αφορμή την 100η επέτειο, το ξενοδοχείο φιλοξενεί ολόκληρο το γεγονός: Στην ταράτσα, μια δημοσιογράφος από το εθνικό δίκτυο παίρνει συντεύξεις από διάφορες προσωπικότητες, κάποιοι είναι υποστηρικτές της κατάστασης που διαμορφώθηκε μετά τον πόλεμο, κάποιο όχι. Μεταξύ τους ένας απόγονος του Γκαβρίλο Πρίντσιπ, του Σέρβου εθνικιστή που εκτέλεσε τον διάδοχο της Αυστρίας το 1914. Στους ορόφους διαμένουν οι επίσημοι προσκεκλημένοι όπως ο Γάλλος διανοούμενος Ζακ Βεμπέρ (στην προεδρική σουίτα), τα ολυμπιακά σερβίτσια και μαχαιροπήρουνα γυαλίζονται και στιλβώνονται επιμελώς για το επίσημο δείπνο, τα σεκιούριτι βρίσκονται επί ποδός πολέμου.
Απεργία
Την ίδια στιγμή, το προσωπικό είναι απλήρωτο δυο μήνες και ανακοινώνει ότι κατεβαίνει σε απεργία. Ο διευθυντής του ξενοδοχείου, Ομέρ, κλασική φιγούρα κυνικού κομπιναδόρου επιχειρηματία, θέλει να ελέγξει την κατάσταση μέσω της ευνοούμενής του ρεσεπσιονίστ, της Λαμίγια, η οποία προσπαθεί ανεπιτυχώς να σταματήσει την κινητοποίηση. Τότε ο Ομέρ θα επιστρατεύσει τα μεγάλα μέσα από το υπόγειο του ξενοδοχείου, όπου στεγάζεται ένα στριπτιζάδικο και μαζί ο υπόκοσμος της πόλης. Οι μαφιόζοι απαγάγουν τον ηγέτη του συνδικάτου των εργαζόμενων, αλλά τότε θα αναλάβει στη θέση του η μητέρα της Λαμίγια, που δουλεύει στο πλυντήριο, σε σύγκρουση με την κόρη της και την κυνική γενιά της παραίτησης και του αριβισμού που εκπροσωπεί η τελευταία. Η σύγκρουση όμως κλιμακώνεται και στην ταράτσα, όπου ο Γκαβρίλο Πρίντσιπ νεώτερος καταγγέλλει ηχηρά την πολιτική κατάσταση.
Τρεις κόσμοι σε ένα κτήριο, απ’έξω κούκλα κι από μέσα πανούκλα, ένα Βαλκανικό «Γκόσφορντ Παρκ» φόρος τιμής στον μεγάλο Ρόμπερτ Άλτμαν. Ο θεατής τους ακολουθεί μέσα από την φοβερή αεικίνητη κάμερα που περιπλανιέται από την ταράτσα στα καταγώγια μέσα από δαιδαλώδεις διαδρόμους και σκάλες, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα γεμάτη άγχος και κλειστοφοβία, σε παραβολή με την πολιτική και κοινωνική κατάσταση στη σύγχρονη Βοσνία. Μια κατάσταση που δεν δικαιώνει τις προσδοκίες του κόσμου όταν έγινε η δοτή ειρήνευση του 1994 με τη συνθήκη του Ντέιτον, αντίθετα σήμερα ο νεοφιλελευθερισμός χτυπάει τις ζωές της εργατικής τάξης και το Ευρωπαϊκό όνειρο ξεθωριάζει. Όπως δηλώνει ο σκηνοθέτης «Το όνειρο του ευρωπαϊκού σχεδίου ήταν να σταματήσουν οι πόλεμοι και να επιτρέψει σε όλους να μετακινούνται ελεύθερα, να ζουν και να εργάζονται από κοινού, παρά τα προβλήματα του παρελθόντος. Αλλά η Ευρώπη σήμερα είναι περισσότερο μια χριστιανική λέσχη από τότε που ανέλαβαν οι τεχνοκράτες. Πλέον, η ακροδεξιά αυξάνεται και επικρατεί η ιδέα ότι «τελειώσατε»!».
Εξαιρετική ταινία, τροφή για σκέψη σε μια φοβερή συγκυρία, προβάλλεται στις αίθουσες από τις 10 Νοέμβρη.