Μπρέξιτ, Τραμπ, Συρία, πραξικόπημα στην Τουρκία, κίνημα στη Γαλλία, ιταλικό δημοψήφισμα, μόνο μία από όλες αυτές τις εξελίξεις θα είχαν μετατρέψει μια χρονιά σε ορόσημο. Συνέβησαν όμως όλες, χωρίς ανάσα στη διάρκεια του 2016 και αξίζει να τις θυμηθούμε για να προσανατολιστούμε στο 2017.
Το 2016 ήταν η χρονιά που η ΕΕ έμεινε χωρίς σχέδιο και χωρίς ηγεσία. Υπέστη το μεγαλύτερο πλήγμα από την ίδρυσή της με τη νίκη του Μπρέξιτ στο δημοψήφισμα της 23ης του Ιούνη. Το Ηνωμένο Βασίλειο, η 2η μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ, αποχωρεί μετά από 40 χρόνια. Στην ίδια τη Βρετανία τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος ήταν σαρωτικά. Με το 51,9% του Όχι στην ΕΕ, ο Κάμερον παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία και από την πολιτική. Οι δελφίνοι των Συντηρητικών φαγώθηκαν μεταξύ τους και άνοιξαν χώρο για την Τερέζα Μέι. Το ρατσιστικό UKIP αντί να βγει στον αφρό, όπως περίμεναν πολλοί, είδε την παραίτηση του ηγέτη του, Νάιτζελ Φαράτζ, και εσωκομματική κρίση. Στους Εργατικούς, τα πράγματα ήρθαν πάνω κάτω, με εσωτερικό πραξικόπημα της δεξιάς πτέρυγας κατά του Τζέρεμι Κόρμπιν, και πανηγυρική επανεκλογή του Κόρμπιν μετά από μια καμπάνια με μαζικές συγκεντρώσεις και μια χωρίς προηγούμενο εισροή μελών στο Εργατικό Κόμμα, στην πλειοψηφία τους για να στηρίξουν την αριστερή πτέρυγα απέναντι στους νοσταλγούς του Μπλερ.
Στο τέλος της χρονιάς η κρίση της ΕΕ συμπληρώθηκε με την πανηγυρική ήττα του Ρέντσι στο δημοψηφισμα της Ιταλίας στις 4 Δεκέμβρη. Ο Ρέντσι είχε συγκεντρώσει τις ελπίδες και της ευρωπαϊκής και της ιταλικής ελίτ για να βάλει “τάξη” και στο στο χρέος και στο πολιτικό σύστημα της Ιταλίας. Αλλά το 59% του ιταλικού Οχι, το οποίο στη νεολαία έφτασε το 70%, τον έστειλε σπίτι του. Ο Τζεντιλόνι είναι πλεον 4ος στη σειρά μη εκλεγμένος από το λαό πρωθυπουργός και όλα αυτά στο μέσο της μεγαλύτερης τραπεζικής κρίσης στην χώρα με την Μόντε ντέι Πάσκι, την αρχαιότερη τράπεζα της Ευρώπης να βαράει κανόνι.
Φινάλε Ολάντ
Στη Γαλλία, ο Ολάντ έσβησε μέσα στο 2016. Έγινε ο πρώτος πρόεδρος της 5ης Γαλλικής Δημοκρατιας που δεν ξανακατεβαίνει υποψήφιος, αφού πρώτα έγινε υποσημείωση στις δημοσκοπήσεις. Το κίνημα ενάντια στον αντεργατικό νόμο ελ-Κομρί ήταν αυτό που έβαλε τη σφραγίδα του όλη τη χρονιά. Η “κατάσταση έκτακτης ανάγκης” που είχε επιβάλει ο Ολάντ από το 2015 δεν έγινε εμπόδιο για να ξεσπάσει το κίνημα “Όρθιες νύχτες” αρχικά και για την επέκταση των αγώνων στους εργατικούς χώρους στη συνέχεια. Στις 31 Μάρτη, 1,2 εκατομμύρια εργαζόμενοι και εργαζόμενες πήραν μέρος στις απεργιακές δράσεις και τις διαδηλώσεις. Το κέντρο της μάχης πέρασε στα διυλιστήρια και στους πυρηνικούς σταθμούς στα μέσα Μάη, έφτασε στα τρένα τον Ιούνη, και το ποδοσφαιρικό Euro εξελίχθηκε εν μέσω απεργιακού κύματος. Οι μέρες συντονισμένης απεργιακής δράσης συνεχίστηκαν ακόμη και μετά τις διακοπές του καλοκαιριού και ενώ η κυβέρνηση είχε κάνει ό,τι μπορούσε αποσύροντας τις πιο επιθετικές πλευρές της νομοθεσίας.
Στην Ισπανία το 2016 ήταν η χρονιά χωρίς εκλεγμένη κυβέρνηση, της εισβολής της Αριστεράς στο πολιτικό προσκήνιο και της πιο βαθιάς κρίσης στο σοσιαλδημοκρατικό PSOE. Οι εκλογές του Δεκέμβρη του 2015 δεν είχαν δώσει κυβέρνηση και παρά την εκβιαστική εκστρατεία ούτε και οι εκλογές του Ιούνη έδωσαν. Χρειάστηκε να καθαιρεθεί πραξικοπηματικά ο Πέδρο Σάντσεθ από γραμματέας του PSOE στα τέλη Σεπτέμβρη, για να δοθεί στήριξη στη Δεξιά ώστε ο Ραχόι να στήσει κυβέρνηση μειοψηφίας. Η αδιάκοπη αντίσταση των κινημάτων τα τελευταία χρόνια στην Ισπανία αποδυνάμωσε και τα δυο κόμματα. Στο μεταξύ η χρονιά είχε ανοίξει με το σχηματισμό τοπικής κυβέρνησης στην Καταλωνία από τον Κάρλες Πουτζντεμόν, μιας κυβέρνησης που επισήμως δηλώνει πως βάζει πλώρη για αποχώρηση από το ισπανικό κράτος.
Στην Ιρλανδία, οι εκλογές του Φλεβάρη κατέγραψαν την επιτυχία του κινήματος ενάντια στους λογαριασμούς για το νερό και της συνολικότερης αντίστασης στον νεοφιλελευθερισμό. Το δεξιό Fine Gael έχασε 10 μονάδες, το Σιν Φέιν ανέβηκε 4% εκφράζοντας την αριστερή στροφή, αλλά η αντικαπιταλιστική Αριστερά (PBB - AAA) έγινε η μεγάλη έκπληξη με έξι βουλευτές, ανάμεσά τους τρία μέλη του αδελφού μας Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (ٍSWP). Το Μάη, οι επιτυχίες της αντικαπιταλιστικής αριστεράς συνεχίστηκαν, με δυο ακόμη μέλη του SWP στο κοινοβούλιο της Βόρειας Ιρλανδίας.
Η Ιρλανδία και η Ισπανία είναι μόνο δύο από τα παραδείγματα ότι δεν ισχύει η εύκολη γενίκευση πως η πολιτική αστάθεια τροφοδοτεί αυτόματα την ακροδεξιά. Στην Αυστρία ο φασίστας υποψήφιος έχασε και ξανάχασε τις εκλογές παρότι του έδωσαν δεύτερη ευκαιρία τα δικαστήρια.
Πέρα από την οικονομική κρίση και όλα όσα συνεπάγεται, η απώλεια στρατηγικής της ΕΕ καταγράφηκε το 2016 στην αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος. Η πολιτική κρίση το έφτασε στην καρδιά του οικοδομήματος, με τη Μέρκελ να ξεκινάει λαχανιασμένη την εκλογική μάχη του 2017, μετά τις τοπικές εκλογές στη διάρκεια της χρονιάς που είδαν το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα να δέχεται πιέσεις από όλες τις κατευθύνσεις.
Από τις μεγάλες υποσχέσεις για υποδοχή, έγινε τόσο γρήγορα η στροφή προς τους φράχτες, την επίσημη ρατσιστική υστερία και τη συμφωνία με την Τουρκία. Στις αρχές του Γενάρη οι γιαγιάδες της Λέσβου γίνονταν παγκόσμιο σύμβολο αλληλεγγύης, στις αρχές Φλεβάρη επιστρατεύονταν τα πολεμικά πλοία του ΝΑΤΟ κατά των προσφύγων και το Μάρτη είχε ήδη υπογραφεί η συμφωνία της ντροπής για να μαντρωθούν οι πρόσφυγες. Το πρακτικό αποτέλεσμα ήταν να πέσουν στο ένα τρίτο οι αφίξεις προσφύγων αλλά να αυξηθούν οι πνιγμοί. Η Μεσόγειος έγινε τάφος για έναν κάθε 88 ανθρωπους που κατάφεραν τελικά να περάσουν σε ευρωπαϊκό έδαφος μέσα στο 2016. Το κίνημα αλληλεγγύης στους πρόσφυγες συνέχισε να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, από τη διεθνή μέρα δράσης τον περασμένο Μάρτη ως τις αλλεπάλληλες κινητοποιήσεις στο Καλαί.
Κρίση στις ΗΠΑ
Το 2016 ήταν και η χρονιά που η δίνη της πολιτικής κρίσης πέρασε τον Ατλαντικό και σάρωσε τον πιο ακλόνητο δικομματισμό, τον αμερικάνικο. Η προεκλογική εκστρατεία είχε ξεκινήσει αρκετά βαρετά, ο Τζεμπ Μπους και η Χίλαρι Κλίντον ήταν τα φαβορί του συστήματος για τα δυο κόμματα. Όμως και στις δυο όχθες του αμερικάνικου πολιτικού συστήματος χάθηκε ο έλεγχος. Το κίνημα ενάντια στις δολοφονίες Μαύρων δεν σταμάτησε να βγαίνει στους δρόμους. Μαζί με τα κινήματα για το συνδικαλισμό στους χώρους “ευέλικτης εργασίας”, την αύξηση στο κατώτατο μεροκάματο έχει ήδη αφήσει το χνάρι τους στις πολιτικές εξελίξεις. Ο Μπέρνι Σάντερς αναδείχθηκε σε φαινόμενο στους Δημοκρατικούς, συγκεντρώνοντας πλήθη νεολαίας, μιλώντας για “πολιτική επανάσταση” και δηλώνοντας “σοσιαλιστής”. Άρχισε στη μία πολιτεία μετά την άλλη να κερδίζει την Κλίντον, η οποία χρειάστηκε τη στήριξη του βαθέος μηχανισμού των Δημοκρατικών για να γλιτώσει την ήττα. Ο ίδιος ο Μπέρνι Σάντερς παραδόθηκε στη λογική του μικρότερου κακού και στοιχήθηκε τελικά πίσω από την Κλίντον αλλά καταγράφηκε με τον πιο έντονο τρόπο ότι όλα είναι δυνατά μέσα στις ίδιες τις ΗΠΑ.
Η αποσάθρωση του μηχανισμού των Ρεπουμπλικάνων ήταν ακόμη πιο βαθιά από ό,τι των Δημοκρατικών και καταγράφηκε με την επικράτηση του Τραμπ. Η ακροδεξιά στροφή των Ρεπουμπλικάνων άφησε το πεδίο ελεύθερο για ό,τι πιο ανεξέλεγκτο. Ενώ ταυτόχρονα η απογοήτευση για τα οχτώ χρόνια χαμένες προσδοκίες για τον Ομπάμα δεν έδινε κανένα κίνητρο στις φτωχογειτονιές, στους εργάτες και τις μειονότητες να πάνε να ψηφίσουν την Κλίντον. Το τι θα σημάνει ο Τραμπ στον Λευκό Οίκο είναι ένα από τα μεγάλα ερωτήματα του 2017, και τα κινήματα ήδη ετοιμάζονται να δώσουν τη δική τους απάντηση στην ορκομωσία του νέου “πλανητάρχη”.
Μια από τις καταστροφικές κληρονομιές της οχταετίας Ομπάμα είναι η κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Το 2016 ήταν η χρονιά των αδιάκοπων υποσχέσεων και συμφωνιών μεταξύ μικρών και μεγάλων δυνάμεων για το “τέλος του πολέμου” που είχαν σαν αποτέλεσμα οι σφαγές να αγριεύουν και να επεκτείνονται. Ήταν η χρονιά συνεχιζόμενων μακελειών στην Υεμένη, η χρονιά της σφαγής στο Χαλέπι, της πολιορκίας της Μοσούλης που συνεχίζεται. Το καλοκαίρι εισέβαλε και η Τουρκία στη βόρεια Συρία παίρνοντας πράσινο φως και από τις ΗΠΑ και από τη Ρωσία. Το 2016 έκανε το Ιράκ ξανά θέατρο ανοιχτού και επίσημου πολέμου, της “μεγαλύτερης συμμαχίας” μετά το 2003. Στη Μοσούλη η επίθεση της “μεγάλης συμμαχίας” βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη ενώ αρχικά μιλούσαν για μερικές βδομάδες.
Όχι μόνο δεν περιορίστηκε η αστάθεια σε Ιράκ και Συρία το 2016 αλλά το χάος επεκτάθηκε και στην Τουρκία. Η στρατηγική της ειρήνευσης με τους Κούρδους εγκαταλείφθηκε, η καταστολή και ο πόλεμος στα ανατολικά της χώρας κορυφώθηκε, η εμπλοκή στη Συρία γενικεύτηκε, η ηγεσία του στρατού ξαναπήρε αέρα, και τελικά η όλη τακτική γύρισε μπούμερανγκ κατά του Ερντογάν με την απόπειρα πραξικοπήματος στα μέσα Ιούλη. Ήταν η μαζική κινητοποίηση στις μεγάλες πόλεις που τελικά σταμάτησε το πραξικόπημα. Ο κόσμος σταμάτησε τα τανκς και τους επίδοξους δικτάτορες. Χωρίς φόβο απέναντι στις σφαίρες, τους όλμους και στα βομβαρδιστικά που έκαναν χαμηλές πτήσεις τα συγκεντρωμένα πλήθη έδειξαν στην στρατιωτική ηγεσία ότι αν συνέχιζε πήγαινε προς τον εμφύλιο πόλεμο. Ο Ερντογάν προχώρησε στους δικούς του συμβιβασμούς με τους καραβανάδες, ξεκίνησε ένα κύμα καταστολής από δικής του πλευράς με την Τουρκία να βγαίνει από το 2016 πιο εύθραυστη από οποτεδήποτε τα τελευταία 40 χρόνια.
Νίκη στη Ν.Κορέα
Η εργατική τάξη της Νότιας Κορέας πέτυχε μια τεράστια νίκη στα τέλη του 2016 ρίχνοντας την Παρκ από την προεδρία της χώρας, με μια σειρά κινητοποιήσεων που πλημμύρισαν τη Σεούλ και άλλες μεγάλες πόλεις. Στο αποκορύφωμα των κινητοποιήσεων βρέθηκαν εκατομμύρια στους δρόμους, ενώ ακόμη και στους πανηγυρισμούς μετά την πτώση της Παρκ 800 χιλιάδες. Η κόρη του δικτάτορα είχε τον έλεγχο στο Κοινοβούλιο και για τη δίωξή της χρειαζόταν ενισχυμένη πλειοψηφία, αλλά το κίνημα τελικά επέβαλε ακόμη και σε δικούς της βουλευτές να την εγκαταλείψουν και να τη στείλουν στο δικαστήριο στις αρχές Δεκέμβρη. Η μάχη συνεχίζεται ενάντια στον πρωθυπουργό της που τώρα ανέλαβε χρέη προέδρου.
Στην Ινδία οργανώθηκε μια από τις μεγαλύτερες απεργίες το 2016, στις αρχές Σεπτέμβρη. Σύμφωνα με κάποιες πηγές πήραν μέρος 100 εκατομμύρια εργάτες και εργάτριες. Στην Εργατική Αλληλεγγύη γράφαμε εκείνες τις μέρες: “Στην πρωτεύουσα της Δυτικής Βεγγάλης Καλκούτα, χιλιάδες εργάτες διαδήλωσαν κατά μήκος των σιδηροδρομικών γραμμών μέσα σε μια θάλασσα από κόκκινες σημαίες εμποδίζοντας την οποιαδήποτε προσπάθεια της εργοδοσίας να κινήσει τα τρένα με απεργοσπάστες.
Το τραπεζικό σύστημα σταμάτησε να λειτουργεί και συναλλαγές δισεκατομμυρίων σταμάτησαν εντελώς λόγω της απεργίας. Μόνο στην περιοχή της Τελανγκάνα στη Νότια Ινδία, πάνω από 15.000 τραπεζικοί υπάλληλοι συμμετείχαν στην απεργία. Στην πρωτεύουσα της Ινδίας, το Νέο Δελχί, όλες περίπου οι νοσηλεύτριες και νοσηλευτές ξεκίνησαν απεργία διαρκείας, με την αστυνομία να τρομοκρατεί και να συλλαμβάνει απεργούς, χωρίς παρόλα αυτά να σταματήσει την απεργία.”
Στο ονλάιν αρχείο της Εργατικής Αλληλεγγύης μπορεί κανείς να βρει περισσότερες λεπτομέρειες και περισσότερες καθοριστικές στιγμές του 2016 που δεν χωράνε σε αυτές τις σελίδες. Από την ανατροπή της Ρουσέφ στη Βραζιλία και την πορεία της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και από τις εξελίξεις σε Βόρεια και Νότια Κύπρο ως τις μάχες του αντιρατσιστικού κινήματος στην Αυστραλία.
Το 2016 ήταν η χρονιά που οι από πάνω έχασαν ακόμη περισσότερο τον έλεγχο, και τα Όχι των από κάτω πολλαπλασιάστηκαν. Εμπρός για να αρπάξουμε την ευκαιρία το 2017.