Πάνε κάμποσα χρόνια από τότε που άκουσα για τον Β. Σέρζ, για τους αγώνες του και το λογοτεχνικό και ιστορικό έργο που μας άφησε. Πρέπει να συμπεράνουμε ότι το έργο του μόλις τώρα γίνεται πλατιά γνωστό, εφόσον στις μέρες του δεν είχε τη διάδοση που του άξιζε: o αναγνωρισμένος λογοτέχνης και αγωνιστής ήταν γνωστός υπερασπιστής της Αριστερής Αντιπολίτευσης και του Τρότσκι και γι’ αυτό καταδιώχτηκε από το καθεστώς στη Ρωσία, ταλαιπωρούμενος με διώξεις, φυλακίσεις, και εξορίες και κατόπιν περιπλανήθηκε ως ανεπιθύμητος πρόσφυγας σε μια σειρά χώρες. Στις συνθήκες του μεσοπολέμου, στα «μεσάνυχτα του αιώνα», και στριμωγμένος ανάμεσα στις μυλόπετρες του ναζισμού από τη μια και του σταλινισμού από την άλλη, ήταν αναμενόμενο να μείνει το έργο του σε σχετική αφάνεια.
Η περιέργεια με έσπρωξε να αναζητήσω στο διαδίκτυο το βιβλίο του Έτος Ένα της Ρώσικης Επανάστασης και να το διαβάσω. Ήταν μια αποκάλυψη. Τα είχε όλα: ζωντάνια, πάθος, ειλικρίνεια. «Τη ζωντάνια ενός ρεπορτάζ, το πάθος ενός πρωταγωνιστή και την ειλικρίνεια ενός πεισμένου επαναστάτη», όπως γράφει το δελτίο τύπου του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου. Μετά γνώρισα και τα άλλα βιβλία του που κυκλοφορούν στα ελληνικά. Και έμεινα με την «απορία» πως ένα από τα καλύτερα έργα του έμεινε αμετάφραστο.
Πριν από μερικούς μήνες μου έγινε η πρόταση από ένα φίλο και σύντροφο να αναλάβω τη μετάφρασή του, προκειμένου να παρουσιαστεί για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό. Έπεσα με πάθος στο έργο: δεν ήταν μόνο οι συνηθισμένες μεταφραστικές δυσκολίες (είναι η πρώτη φορά που ασχολούμαι με τη μετάφραση ενός βιβλίου), ήταν και η περίτεχνη απόδοσή του στα αγγλικά (το πρωτότυπο γράφηκε στα γαλλικά), αλλά κυρίως το ίδιο το λογοτεχνικό ύφος του ίδιου του Σερζ που έπρεπε να αποδοθεί στη μετάφραση.
Τώρα το βιβλίο βρίσκεται στις προθήκες των βιβλιοπωλείων και ελπίζουμε να βρει τη θέση του στις βιβλιοθήκες των αριστερών αγωνιστών.
Η σημασία της έκδοσης του βιβλίου, για πρώτη φορά στα ελληνικά μετά από 87 χρόνια (!) από την πρώτη του έκδοση στα γαλλικά και 44 χρόνια στα αγγλικά, είναι φυσικά μεγάλη. Στην Ελλάδα μέχρι τώρα, ένα μόνο παρόμοιο έργο κυκλοφορούσε: το «Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο» του Τζ. Ρήντ. (Ένα βιβλίο που σε μια παλαιότερη έκδοση που έχω, περιέχει σαν εισαγωγή ένα κείμενο του ΚΚΕ που προειδοποιεί τους αναγνώστες ότι ο Ρήντ κακώς αναδεικνύει το ρόλο του Τρότσκι στα επαναστατικά γεγονότα, επειδή δήθεν ο Τρότσκι είχε ρόλο κομπάρσου και υπονομευτή !).
Στα εκατοντάχρονα της ρωσικής σοσιαλιστικής επανάστασης που διανύουμε φέτος, πολλές συζητήσεις θα ανοίξουν. Εχθροί και φίλοι θα βγουν να πουν το λόγο τους, και τις περισσότερες φορές να κατηγορήσουν τους μπολσεβίκους ότι εγκαθίδρυσαν ένα καθεστώς τρομοκρατίας απέναντι σε όλους τους αντιπάλους τους. Θα έχουμε να τους αντιτάξουμε συγκεκριμένα γεγονότα, που αφθονούν στο βιβλίο, και αποδεικνύουν ότι η εργατική δημοκρατία, σε όλες τις περιπτώσεις, χρειάστηκε να απαντήσει στη Λευκή τρομοκρατία, που ξεκίνησε αμέσως μετά από την σχεδόν αναίμακτη επανάσταση του Οκτώβρη.
Θα τα διαβάσουμε αυτά γραμμένα απ’ την πένα ενός αναρχικού που έγινε μπολσεβίκος, όπως έγιναν χιλιάδες άλλοι επαναστάτες και επαναστάτριες από τα πιο διαφορετικά ρεύματα και παραδόσεις εκείνης της εποχής -να μια ακόμα διάσταση της Ρώσικης Επανάστασης και της ακτινοβολίας των μπολσεβίκων που έχει θαφτεί.
Ο Σερζ δεν μένει μόνο σε μια φλογερή (αλλά όχι άκριτη) υπεράσπιση του Κόκκινου Οκτώβρη ως γνήσιας εργατικής επανάστασης και του μπολσεβίκικου κόμματος ως «νευρικού συστήματος» της εργατικής τάξης, αλλά επιχειρεί γενικεύσεις και συμπεράσματα που ήλπιζε να βοηθήσουν τους αγωνιστές στις άλλες χώρες να κάνουν την επανάσταση στις δικές τους χώρες.
Από αυτή την άποψη το βιβλίο είναι πολύτιμο για όλους τους αγωνιστές, αλλά ιδιαίτερα τους νεότερους, που μέσα στη μεγάλη συστημική κρίση του καπιταλισμού της εποχής μας, προσπαθούν να βρουν το δρόμο τους προς τις αντικαπιταλιστικές ιδέες και την επαναστατική δράση.
Παρασκευάς Ψάνης