Ο Λένιν το 1902, χρησιμοποιώντας τον Αρχιμήδη που έλεγε: «Δος μοι πα στω και ταν γαν κινάσω» («Δώσε μου τόπο να σταθώ και θα κινήσω τη γη»), έλεγε: «Δώσε μου ένα επαναστατικό κόμμα και θα ανατρέψω τον καπιταλισμό στη Ρωσία και όλο τον κόσμο». Το συγκεκριμενοποιούσε πρώτον στην εκτίμησή του για την περίοδο, ότι είναι επαναστατική, και δεύτερον στο ότι χρειάζεται να διαμορφώσουμε ένα νέο επαναστατικό κόμμα που θα πάρει πάνω του τα καθήκοντα σε αυτή την περίοδο.

Το 1903 αποφάσισε να το συγκροτήσει. Να συγκεντρώσει ένα κομμάτι της εργατικής πρωτοπορίας, ό,τι διαμορφωνόταν τότε σαν εργατική πρωτοπορία, απέναντι στους ρεφορμιστές που έλεγαν πως ούτε επαναστατική είναι η περίοδος, ούτε μπορούμε να κάνουμε επανάσταση, και δεν την θέλουμε κιόλας. Θα πάμε ομαλά, μια δημοκρατία θα αντικαταστήσει τον Τσάρο και έτσι θα συνεχίσουμε. Ο Λένιν έγραψε το «Τι να κάνουμε», δίνοντας προσανατολισμό για επαναστατικό κόμμα.

Το 1905 γίνεται η πρώτη μεγάλη επανάσταση στη Ρωσία. Οι εργάτες ξεκινούν στις αρχές Γενάρη με επικεφαλής τον παπά Γκαπόν και με τα εξαπτέρυγα και τις φωτογραφίες του Τσάρου, βαδίζοντας στα ανάκτορα διεκδικώντας ελευθερίες, δημοκρατία, ψωμί, δουλειά. Ο Τσάρος έριξε το στρατό και την αστυνομία, έγιναν μαζικές δολοφονίες. Κι έτσι, μια ειρηνική διαδήλωση μετατράπηκε σε οδοφράγματα. Όχι μόνο στην Πετρούπολη, σε όλη τη Ρωσία. Όλοι έμειναν έκπληκτοι εκτός από τον Λένιν και την ομάδα του. Σε αυτές τις συνθήκες, είπε, μπορούμε από μια μικρή ομάδα να γίνουμε μια μεγάλη δύναμη. Ανοίξτε τις πύλες του κόμματος σε αυτούς που βρίσκονται στα οδοφράγματα, έστω κι αν σας φαίνονται μπερδεμένοι πολιτικά. Μέσα σε ένα χρόνο οι Μπολσεβίκοι από μικρό κόμμα έγιναν μεγάλη δύναμη σε όλη τη Ρωσία. 

Τον Οκτώβρη του 1905 στη Μόσχα φτιάχτηκαν σοβιέτ. Οι γυναίκες στην κλωστοϋφαντουργία της γύρω περιοχής ήταν οι πρώτες που μπήκαν στα σοβιέτ. Η απεργία στη Μόσχα άρχισε από τους τυπογράφους, που διεκδικούσαν να πληρώνονται περισσότερο για τη δουλειά τους. Οι Μπολσεβίκοι βγήκαν με το σύνθημα «8ωρο και ένα όπλο». Θα παλέψουμε τα άμεσα αιτήματα δεμένα μαζί με τη στρατηγική ανατροπή.

Εκεί άνοιξαν τα μεγάλα ζητήματα. Τι σημαίνει ανοίγουμε τις πύλες; Ανοίγεις, αλλά ο κόσμος ακόμα είναι μπερδεμένος, θρησκευόμενος, είναι στα συνδικάτα που ελέγχει ο Γκαπόν. Άρα τί κάνουμε; Ο Λένιν έλεγε είμαστε κόμμα τακτικής που ανοίγει και δουλεύει με αυτόν τον κόσμο. Και ταυτόχρονα είμαστε κόμμα στρατηγικής που συζητά και κερδίζει αυτόν τον κόσμο πολιτικά. Αυτό σημαίνει κόμμα εργατικής πρωτοπορίας. Αυτόν τον κόσμο τον οργανώνουμε σε ξεχωριστό κόμμα. Ήταν το πρώτο μάθημα. Ένα κόμμα που τυπικά δημιουργήθηκε το 1903, ουσιαστικά συγκροτήθηκε το 1905 και μεγάλωσε τα επόμενα χρόνια.

Πήγαμε γραμμικά από το 1905 στο 1917; Καμία αυταπάτη ότι οι εξελίξεις είναι πάντα ανοδικές. Όχι, περνάνε συνθήκες κάμψης, γιατί η κυρίαρχη τάξη ακόμα έχει τη δύναμη όχι μόνο του στρατού και της καταστολής αλλά και του ιδεολογικού ελέγχου. Το 1908-10 ήταν περίοδος κάμψης. Πώς την αντιμετωπίζεις; Απλώς περιμένοντας; Ή οργανώνοντας ακόμα και μέσα στην κάμψη; Τί κάνεις στα συνδικάτα; Και πολύ περισσότερο, πώς χρησιμοποιείς τη Δούμα (Βουλή); Υπήρχε η άποψη ότι τώρα η δύναμη δεν είναι οι χώροι δουλειάς, είναι οι βουλευτές. Άρα, έλεγαν οι ρεφορμιστές, φτιάχνουμε ένα κόμμα που αυτοί είναι στο κέντρο και η εργατική τάξη στηρίζει ψηφίσματα και νομοσχέδια. Ο Λένιν επέμενε ότι όχι, οι βουλευτές ενός επαναστατικού κόμματος είναι η «ντουντούκα» της τάξης και των αγώνων της.

Το 1911-12 η κατάσταση αλλάζει διεθνώς. Ήταν η περίοδος της πρώτης μεγάλης «παγκοσμιοποίησης» του καπιταλισμού. Που στην πράξη σημαίνει ανταγωνισμοί και ιμπεριαλισμός. Εκείνα τα χρόνια είναι σημείο καμπής. Ο Λένιν γράφει άρθρα για τον ιμπεριαλισμό, τονίζει ότι ανοίγει περίοδος πολέμων και επαναστάσεων. Μεγαλώνει η δυνατότητα για το επαναστατικό κόμμα να παίξει ρόλο. Και γι’ αυτό χρειάζεται να οργανωθεί καλύτερα.

Σε αυτές τις συνθήκες γίνεται το συνέδριο των Μπολσεβίκων το 1912, αποφασίζοντας ότι μπορούν να παίξουν στρατηγικό ρόλο στη νέα περίοδο. Ο Λένιν είπε θα μετατρέψουμε τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο σε εμφύλιο. Έβαλε τη στρατηγική για το πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί ο πολεμος. Ήταν μάχη μέσα στην Αριστερά που κομμάτια της έλεγαν γενικά ειρήνη. Αλλά για να ανταποκριθείς σε μια τέτοια προοπτική, χρειάζεται δύναμη μέσα στην εργατική τάξη και αυτό σημαίνει τρία πράγματα.

Ομάδες

Πρώτον εργατική εφημερίδα. Για πρώτη φορά βγαίνει η Πράβδα, νόμιμη και καθημερινή. Δεν είναι εφημερίδα για τους εργάτες αλλά εφημερίδα των εργατών. Που σημαίνει την γράφουν οι εργάτες, την διακινούν, οργανώνουν ομάδες μέσα στους εργατικούς χώρους γύρω της, την ενισχύουν, φτιάχνουν επιτροπές, είναι το όργανό τους. 

Δεύτερο να οργανωθούμε καλύτερα τοπικά. Στην Πετρούπολη, όπου η εργατική τάξη είναι πιο δυνατή από οποιοδήποτε άλλο σημείο, να έχουμε τοπικούς πυρήνες και επιτροπές και συντονισμό των τοπικών πυρήνων σε μία επιτροπή Πετρούπολης, η οποία έχει τη σύνδεση με όλους τους χώρους και τα εργοστάσια. Τι σήμαινε αυτό; Από τα 18 συνδικάτα της Πετρούπολης, τα 14 έφτασαν να είναι κάτω από τον έλεγχο των Μπολσεβίκων. 

Και το τελευταίο, καθαρή αντιμετώπιση για τα ζητήματα που έβγαιναν στο προσκήνιο σε εκείνες τις συνθήκες. Πώς αντιμετωπίζεις τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση σε μια χώρα που ήταν «φυλακή των λαών»;  Πώς στηρίζεις τον αγώνα των γυναικών; Πώς χτίζεις τη συμμαχία με τους αγρότες που τα παιδιά τους έφευγαν στρατιώτες στον πόλεμο; Γι’ αυτό από πολύ νωρίς ξεκίνησαν οι απεργίες που ζητούσαν να σταματήσει ο πόλεμος, που διεκδικούσαν ψωμί και τη γη στους αγρότες.

Έτσι έφτασαν οι Μπολσεβίκοι τον Φλεβάρη του 1917 να είναι μια καθοριστική δύναμη. Ούτε τότε ήταν εύκολο, έγινε σύγκρουση μέσα στο κόμμα. Γιατί πάντα υπάρχει ένα συντηρητικό κομμάτι, που επηρεάζεται από όλη την υπόλοιπη Αριστερά που λέει μέχρι εδώ, θα κάνουμε ένα μεταβατικό καθεστώς. Ο Λένιν έδωσε μάχη με τις Θέσεις του Απρίλη, μέσα στους Μπολσεβίκους αλλά και έξω, μέσα στα εργοστάσια, για να επικρατήσει ο προσανατολισμός «Όλη η εξουσία στα σοβιέτ» και να φτάσουμε στη νίκη της επανάστασης.

Τέλειωσαν όλα με τη νίκη της επανάστασης; Όχι, γιατί ο διεθνισμός είναι αναγκαίος για να μην απομονωθεί η επανάσταση και ο διεθνισμός θέλει χτίσιμο. Αυτό έκανε η Τρίτη Διεθνής. Παντού φτιάχνονταν νέα κόμματα και οργανώσεις. Η συζήτηση αν χρειάζεται επαναστατικό κόμμα πριν την επανάσταση, τόσο νωρίς όσο έλεγε ο Λένιν, έπαιξε τεράστιο ρόλο. Η Γερμανία μπορεί να είχε Ρόζα Λούξεμπουργκ αλλά δεν είχε επαναστατικό κόμμα. Με την αυταπάτη ότι οι επαναστάτες μπορούν να επηρεάσουν ένα μαζικό ρεφορμιστικό κόμμα, έμεναν μέσα στο SPD. Και όταν έφυγαν ήταν πολύ αργά πια για να καθορίσουν που θα πάει η επανάσταση.

Αντίστοιχες εμπειρίες υπήρχαν παντού. Γιατί όταν διαμορφώνονται σε τέτοιες συνθήκες νέες οργανώσεις, δεν σημαίνει ότι είναι ξεκάθαρες για το πώς οργανώνουν και τι σημαίνει κόμμα πρωτοπορίας. Η απόφαση των Μπολσεβίκων να φτιαχτεί η Τρίτη Διεθνής ήταν απόφαση να υπάρχει ένα σχολείο ιδεών και εκπαίδευσης για όλα τα κόμματα που έβγαιναν ενάντια στον ρεφορμισμό και τον πόλεμο και που ήθελαν να παίξουν ρόλο για να γίνει επανάσταση όπως στη Ρωσία. Τα τέσσερα  πρώτα συνέδρια ήταν αυτή η προσπάθεια.

Μάχες

Τι σήμαιναν εκείνα τα συνέδρια; Μεγάλες μάχες. Η πρώτη, σπάστε από τα ρεφορμιστικά κόμματα. Η δεύτερη, οργανωθείτε σε επαναστατικά κόμματα. Οι 21 όροι για την ένταξη στην Τρίτη Διεθνή ήταν ακριβώς πώς οργανώνεις ένα κόμμα, πώς λειτουργεί, τι σημαίνει δημοκρατικός συγκεντρωτισμός: η δημοκρατία είναι η σχέση σου με την τάξη και ο συγκεντρωτισμός είναι οι πρωτοβουλίες μέσα στην τάξη για να δώσει τις μάχες και να νικήσει. Και η τρίτη μάχη ήταν για την τακτική, ενάντια στον αριστερισμό. Δουλέψτε, έλεγε ο Λένιν, μαζί τους στα συνδικάτα, κι ας μην τα ελέγχετε. Αντιμετωπίστε τα ρεφορμιστικά κόμματα και στις μάχες των εκλογών, μην απέχετε.

Τα συνέδρια αυτά ήταν το μεγαλύτερο σχολείο για να μεταφερθεί η εμπειρία της Ρώσικης Επανάστασης στα άλλα κόμματα. Η πορεία τους όμως είχε να αντιμετωπίσει μια διπλή πίεση: από τη μια της ανάκαμψης της κυρίαρχης τάξης σε κάθε χώρα και από την άλλη των ηγεσιών που ο Στάλιν προωθούσε για να ελέγξει τα ΚΚ. Έτσι κατέληξαν τα ΚΚ να γίνουν ρεφορμιστικά.

Αυτή η εικόνα έσπασε τον Μάη του ’68. Το Πολυτεχνείο ήταν σημείο καμπής για μια νέα επαναστατική Αριστερά και για να αρχίσουμε να χτίζουμε το ΣΕΚ. Το 1974 μπορέσαμε να αρχίσουμε να μεγαλώνουμε στους εργατικούς χώρους, να φτιάξουμε πυρήνες, να φέρουμε στο σήμερα όλες τις επιλογές της σύγκρουσης με τον ρεφορμισμό και της ανάγκης επαναστατικού κόμματος. Για να φτάσουμε σήμερα να παίζουμε ρόλο σε αυτή την κατεύθυνση. Και να μπορούμε να ανοίγουμε την προοπτική να ρίξουμε την κυβέρνηση και το σύστημα. Ο Λένιν έχει δίκιο στο σήμερα. Το μέλλον ανήκει στην τάξη μας. 

Η εισήγηση της Μαρίας Στύλλου στη συζήτηση «Ο Λένιν και η εργατική πρωτοπορία - Πώς συγκροτείται η εργατική τάξη σε ηγετική δύναμη»