Ιστορία
100 χρόνια από τον Κόκκινο Οκτώβρη: H Επανάσταση του Οκτώβρη 1917 - Το πανηγύρι των καταπιεσμένων

Ειρήνη, γη και εργατικός έλεγχος

Εκατό χρόνια πριν η εργατική τάξη της Ρωσίας έπαιρνε την εξουσία στα χέρια της. Τα σοβιέτ, τα συμβούλια των εργατών και των φαντάρων, έγιναν «το κράτος, δηλαδή η εργατική τάξη που είναι οργανωμένη σε κυρίαρχη τάξη» όπως έγραφαν οι Μαρξ και Ένγκελς στο Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος. 

Έχουμε την πικρή εμπειρία κυβερνήσεων της Αριστεράς που στηρίχτηκαν σε κινήματα για να τσαλαπατήσουν μετά υποσχέσεις και ελπίδες. Στην Ρωσία οι μπολσεβίκοι ακολούθησαν έναν άλλο δρόμο. Δεν έκαναν «κωλοτούμπες», αντίθετα, υλοποίησαν μέχρι κεραίας όλα τα αιτήματα των εργατών, των αγροτών και των φαντάρων. Ο Λένιν είχε γράψει ότι η επανάσταση είναι “το πανηγύρι των καταπιεσμένων”. Αυτό έγινε και στην Ρωσία τον Οκτώβρη του 1917. 

Ειρήνη, γη

Η επανάσταση είχε ξεκινήσει τον Φλεβάρη όταν οι εργάτριες της Πετρούπολης είχαν κατέβει στο δρόμο απαιτώντας “ψωμί” και φωνάζοντας “κάτω ο πόλεμος”. Οι πόλεις υπέφεραν από τις στερήσεις που έφερνε η πολεμική προσπάθεια, με τους φτωχούς να στέκονται σε ουρές για να πάρουν μια φραντζόλα ψωμί. Οι αγρότες που ντύθηκαν φαντάροι και ζούσαν τη φρίκη του μετώπου, αναρωτιόνταν αν άξιζε να πεθάνουν για την Κωνσταντινούπολη και τα Δαρδανέλια ενώ οι ίδιοι και οι οικογένειές τους δεν είχαν γη. 

Η νέα εργατική εξουσία διακήρυξε την αποχώρηση της Ρωσίας από το σφαγείο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Κάλεσε όλους τους λαούς να ξεσηκωθούν και να φέρουν την ειρήνη ανατρέποντας τις κυβερνήσεις τους. Στις απεργίες που ξέσπασαν στη Βιέννη τον Γενάρη του 1918 μια φράση που ακουγόταν συχνά ήταν ότι “πρέπει να μιλήσουμε στην κυβέρνηση στα ρωσικά”, με τον τρόπο που “μίλησαν” οι εργάτες στην Ρωσία. Χωρίς τον ρωσικό Οκτώβρη και τον γερμανικό Νοέμβρη ένα χρόνο μετά, η ανθρωπότητα θα μετρούσε εκατομμύρια ακόμα νεκρούς και ακρωτηριασμένους στα χαρακώματα. 

Αν η ειρήνη ήταν ο ένας πόθος των φαντάρων, o άλλος ήταν η γη. Το δεύτερο διάταγμα που ενέκρινε το Δεύτερο Συνέδριο των Σοβιέτ στις 26 Οκτώβρη έδωσε στους αγρότες τη γη. 

Μέχρι τότε το κόμμα που στήριζαν αυτοί τις ελπίδες τους, το κόμμα των Εσέρων, ήταν στην Προσωρινή Κυβέρνηση αλλά δεν έκανε βήμα για την υλοποίηση του προγράμματός του. Για να το κάνουν θα έπρεπε να είναι ξεκάθαρα ενάντια στον πόλεμο και για τη ρήξη με τον καπιταλισμό. Οι μπολσεβίκοι ήταν. Με το διάταγμα για το ζήτημα της γης έδωσαν σε λίγες γραμμές το “ελεύθερο” στις αγροτικές επιτροπές να μοιράσουν όπως έκριναν δικαιότερο τα κτήματα των γαιοκτημόνων. 

Εργατικός Έλεγχος

Η Πρώτη Πανρωσική Συνδιάσκεψη των Εργοστασιακών Επιτροπών που έγινε στις αρχές του Οκτώβρη 1917, είχε διακηρύξει ότι:

«Η εργατική τάξη έχοντας ανατρέψει την απολυταρχία στην πολιτική σφαίρα, επιδιώκει να εξασφαλίσει το θρίαμβο του δημοκρατικού συστήματος στη σφαίρα της παραγωγής. Η ιδέα του εργατικού ελέγχου που εμφανίστηκε φυσιολογικά στις συνθήκες της οικονομικής καταστροφής που έφεραν οι εγκληματικές πολιτικές της άρχουσας τάξης, είναι η έκφραση αυτού του ιδανικού».

 Ο Οκτώβρης έκανε την “ιδέα” νόμο. Με το διάταγμα του εργατικού ελέγχου. Ήταν προϊόν των συζητήσεων ανάμεσα στο Συμβούλιο των Επιτρόπων του Λαού, του Κεντρικού Συμβουλίου των Εργοστασιακών Επιτροπών και του Κεντρικού Συμβουλίου των Συνδικάτων. Έλεγε σε λίγες γραμμές ότι οι εργατικές επιτροπές μπορούν να ελέγχουν τα πάντα σε μια επιχείρηση και οι αποφάσεις τους είναι δεσμευτικές για τους ιδιοκτήτες. Κι αυτό το δικαίωμα το χρησιμοποίησαν χωρίς αναστολές. 

Για παράδειγμα σε ένα εργοστάσιο της Μόσχας: “Από την ίδρυση της επιτροπής τον Μάρτη του 1917 μέχρι τον Αύγουστο του 1918 συγκλήθηκαν 224 συνεδριάσεις της επιτροπής και γενικές συνελεύσεις. Οι συνελεύσεις μια φορά τη βδομάδα και οι συνεδριάσεις της επιτροπής τρεις με τέσσερις φορές. Οργανώθηκαν υποεπιτροπές για προμήθειες, υγιεινή, στέγαση, εκπαίδευση, οικονομικά, πειθαρχία, προσλήψεις και απολύσεις, φρούρηση του εργοστασίου. Στη διάρκεια του 1919 όταν η παραγωγή κατέρρευσε, οι συνεδριάσεις έγιναν πιο αραιές… Οι αποφάσεις της επιτροπής υπόκειντο στις συνελεύσεις του εργοστασίου, στις οποίες συμμετείχαν τακτικά ανάμεσα στους 500 με 800 εργάτες και οι οποίες αποφάσιζαν για θέματα όπως η απόλυση εργατών και διευθυντών, βοήθεια σε οικογένειες εργατών που είχαν πεθάνει, βάρδιες στις διακοπές, οικονομικές ενισχύσεις σε πολιτικές καμπάνιες».

Αυτοδιάθεση

Η ΕΕ χτυπάει φιλικά την πλάτη του Ραχόι που τσαλαπατά τα δικαιώματα της Καταλονίας. Το 1917 η σοβιετική εξουσία έδωσε σε όλα τα έθνη της Ρώσικης Αυτοκρατορίας το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση μέχρι και του σχηματισμού ανεξάρτητου κράτους. Στη καρδιά αυτής της πολιτικής ήταν η διεθνιστική ενότητα της εργατικής τάξης πέρα από σύνορα και καταγωγή. 

«Θέλουμε επαναστατική-προλεταριακή ενότητα, συνένωση κι όχι χωρισμό», έγραφε ο Λένιν στις αρχές του Οκτώβρη. «Θέλουμε ελεύθερη συνένωση και γι’ αυτό οφείλουμε να αναγνωρίσουμε την ελευθερία του αποχωρισμού (χωρίς ελευθερία αποχωρισμού η συνένωση δεν μπορεί να ονομάζεται ελεύθερη). Πολύ περισσότερο οφείλουμε να αναγνωρίσουμε την ελευθερία αποχωρισμού, γιατί ο τσαρισμός και η μεγαλορωσική αστική τάξη με την καταπίεση που ασκούσαν άφησαν στα γειτονικά έθνη απέραντη αγανάκτηση και δυσπιστία απέναντι στους μεγαλορώσους γενικά και η δυσπιστία αυτή πρέπει να διαλυθεί με έργα κι όχι με λόγια». Μόνο κάνοντας αυτή την επιλογή η εργατική εξουσία μπόρεσε να σταθεί όρθια στα χρόνια του εμφυλίου και της ιμπεριαλιστικής επέμβασης που ακολούθησαν το 1917. 

Σήμερα οι άρχουσες τάξεις και οι κυβερνήσεις της «πολιτισμένης» ΕΕ ενορχηστρώνουν ισλαμοφοβικές εκστρατείες ρατσισμού και διακρίσεων. Το 1917 η εξουσία των σοβιέτ έγινε υπέρμαχος των δικαιωμάτων των μουσουλμανικών πληθυσμών και τους ξεσήκωσε στον αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλισμό. Υπεράσπισε τα τζαμιά ενώ δήμευε την περιουσία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. 

Η εργατική εξουσία κήρυξε συνολικά τον πόλεμο ενάντια σε κάθε μορφή καταπίεσης. Οι γυναίκες απέκτησαν δικαιώματα που θα περνούσαν δεκαετίες για να κατακτηθούν στη Δύση, όπως τη ψήφο, το δικαίωμα στο διαζύγιο, στην έκτρωση (δωρεάν σε δημόσια νοσοκομεία). Η ομοφυλοφιλία αποποινικοποιήθηκε το 1918 και στα επόμενα χρόνια σοβιετικά δικαστήρια επικύρωναν γάμους ομόφυλων ζευγαριών, μέχρι και αλλαγή φύλου σε “επίσημα” έγγραφα, όπως τα διαβατήρια. 

Ταυτόχρονα ξεδιπλώθηκε μια έκρηξη της δημιουργικότητας και του πειραματισμού στην τέχνη, απαλλαγμένη από τη λογοκρισία και τη δικτατορία των «χορηγών». Όλες αυτές οι πρωτοφανέρωτες κατακτήσεις ήταν το αποτέλεσμα της πάλης της εργατικής τάξης να αλλάξει τον ίδιο της τον εαυτό αλλάζοντας την κοινωνία εκ βάθρων. Αυτές οι κατακτήσεις τσακίστηκαν και εξαφανίστηκαν όταν η σταλινική αντεπανάσταση επέβαλε τις προτεραιότητές της στη δεκαετία του ’30.

Επίκαιρος

Προβάλλεται συχνά η ένσταση ότι η Ρώσικη Επανάσταση κι ο Οκτώβρης του 1917 ήταν προϊόντα της ιδιαιτερότητας της χώρας και της εποχής. Η Ρωσία ήταν μια καθυστερημένη κοινωνία χωρίς δημοκρατικές παραδόσεις. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν κι αυτός μια τραγική “ιδιαιτερότητα”, πάλι σύμφωνα με αυτή την άποψη. Με τη βία και τις στερήσεις που έφερε, όξυνε τα πάθη και τις “ουτοπιστικές” προσδοκίες ή τις “ολοκληρωτικές” λύσεις κατά άλλους.

Όμως, η Ρωσική Επανάσταση και ο Οκτώβρης του 1917 είχαν υπόβαθρο την κρίση ενός ολόκληρου συστήματος που είχε βυθιστεί στον παροξυσμό του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Και η απάντηση που έδωσε σε αυτή την κρίση είχε διεθνιστικό ορίζοντα και αναφορά. Οι μπολσεβίκοι αντιμετώπιζαν την επανάσταση στην Ρωσία σαν την πρώτη πράξη της εργατικής επανάστασης που θα σάρωνε τον καπιταλισμό στις άλλες πιο προηγμένες καπιταλιστικές χώρες. 

Αυτή η προοπτική δεν ήταν ουτοπική. Όταν ο Γκράμσι έγραφε για τις εργοστασιακές επιτροπές σαν τα έμβρυα ενός νέου κράτους στην Ιταλία του 1920, μετέφραζε την εμπειρία των σοβιέτ στα «δυτικά» και αυτή η γλώσσα ανταποκρινόταν στις εμπειρίες εκατομμυρίων εργατών και εργατριών από το Τορίνο μέχρι το Σιάτλ και τη Σαγκάη. 

Κι όταν οι μπολσεβίκοι οργάνωναν τον Οκτώβρη, το έκαναν σαν τμήμα μιας διεθνούς επαναστατικής Αριστεράς που από τις αρχές του 20ου αιώνα αναζητούσε το δρόμο της κοινωνικής επανάστασης στην εποχή του ιμπεριαλισμού, των «πολέμων, κρίσεων και επαναστάσεων». 

Γι’ αυτό το λόγο ο Κόκκινος Οκτώβρης κι οι απαντήσεις που έδωσε είναι επίκαιρος και σήμερα. Γιατί είναι η πιο τρανή απόδειξη που μπορεί να φτάσει η εργατική τάξη όταν παλεύει και ποια Αριστερά χρειαζόμαστε για να οδηγήσει τους αγώνες στη νίκη.


Εργατική επανάσταση σημαίνει ­Απελευθέρωση

Συναδέλφωση Ρώσων και Γερμανών φαντάρων

 

Συνέλευση του Σοβιέτ Πετρούπολης

 

 Γερμανία 1918 «Όλη η εξουσία στα Συμβούλια»

 

 Ιταλία 1919

 

 Χαρακτικό του Frans Masereel

 

O πύργος του Τάτλιν

 

Λένιν και Τρότσκι ήταν στο κέντρο της Επανάστασης

 

Αλεξάντρα Κολλοντάι

  

«Γυναίκες, στα όπλα!»

 

 

Ναντεζντά Κρούπσκαγια

 

Παιδεία για όλους

 

Πρωτομαγιά 1919