Η συντριπτική πλειοψηφία των μετοχών της Εθνικής Τράπεζας (το 84%) ανήκει σήμερα στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) -με άλλα λόγια στο δημόσιο. Η Εθνική, φυσικά, δεν είναι μόνη: και οι τέσσερις μεγάλες "συστημκές" τράπεζες της Ελλάδας (Εθνική, Eurobank, Πειραιώς, Alpha) ανήκουν ουσιαστικά στο ΤΧΣ. Σε όλες το μερίδιο του δημοσίου στο μετοχικό τους κεφάλαιο ξεπερνάει το 80%. Η "κρατικοποίηση" αυτή είναι το αποτέλεσμα των διαφόρων πακέτων "διάσωσης" και "ανακεφαλαιοποίησης" που έχουν εφαρμόσει μέσα στα τελευταία πέντε χρόνια οι μνημονιακές κυβερνήσεις.
Οι τραπεζίτες
Με απλά λόγια, ένα μεγάλο κομμάτι από τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια που το ελληνικό δημόσιο έχει δανειστεί από την Τρόικα -για τα οποία η εργατική τάξη και οι φτωχοί τόσο ακριβά έχουν πληρώσει- έχει διοχετευτεί στο άρρωστο τραπεζικό σύστημα, για να προστατευθεί από την κατάρρευση. Για αντάλλαγμα, το ελληνικό δημόσιο, έχει πάρει μετοχές των τραπεζών: ένα μικρό κομμάτι από αυτές είναι "προνομιούχες" (κάτι ανάμεσα σε μια κανονική μετοχή και ένα ομολογιακό δάνειο). Το μεγαλύτερο κομμάτι είναι κανονικές, "κοινές" μετοχές. Οι κοινές μετοχές έχουν "δικαίωμα ψήφου" -πράγμα που σημαίνει ότι το δημόσιο θα μπορούσε να είχε ξηλώσει όλες τις παλιές διοικήσεις -με άλλα λόγια να πετάξει τους Σάλλες, τους Λάτσηδες και τους Κωστόπουλους έξω από τις τράπεζές "τους".
Αλλά δεν το έκανε: μέσα από ένα περίπλοκο νομικό πλαίσιο οι τρεις από τις τέσσερις "συστημικές" τράπεζες έμειναν στα χέρια των παλιών τους αφεντικών -παρόλο που το μετοχικό τους κεφάλαιο βρίσκεται κατά κανόνα σε μονοψήφια επίπεδα (κάτω του 10%). Μόνο στην Eurobank αντικαταστάθηκε η διοίκηση -αλλά και σε αυτή την περίπτωση ο παλιός "βασικός" μέτοχος, η οικογένεια Λάτση δηλαδή, διασώθηκε μέσα από το κόλπο της αποτυχημένης "συγχώνευσής" της με την Εθνική. Πριν παραδοθεί η Eurobank στον έλεγχο του δημοσίου δηλαδή, ο Λάτσης είχε γίνει από μεγαλομέτοχος της Eurobank μεγαλομέτοχος της Εθνικής.
Για να προστατεύσει, υποτίθεται, τα συμφέροντα του δημοσίου ο μνημονιακός νόμος (3864 του 2010) προέβλεπε ότι οι τράπεζες που θα είχαν "διασωθεί" από το δημόσιο αλλά η διοίκηση θα παρέμενε στα χέρια των παλιών αφεντικών τους δεν θα είχαν το δικαίωμα να αντλήσουν άλλα κεφάλαια μέσα από νέες αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου. Ο λόγος ήταν προφανής: το ΤΧΣ "αγόρασε" τις νέες μετοχές που εξέδωσε την περασμένη χρονιά η Εθνική (στο τελευταίο στάδιο της ανακεφαλαιοποίησης με το οποίο τέσσερις συστημικές τράπεζες μοιράστηκαν μεταξύ τους 40 δις) έναντι 4,29 ευρώ ανά μετοχή.
Προπαγάνδα
Η κρατική προπαγάνδα έλεγε τότε ότι το δημόσιο δεν θα ζημιωνόταν από αυτή τη διάσωση -οι τιμές των μετοχών θα ανέβαιναν και το ΤΧΣ θα τις πουλούσε πίσω στους παλιούς τους μετόχους με "τόκο":
Όσοι από τους παλιούς μετόχους ήθελαν να συμμετάσχουν στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου έπαιρναν με κάθε μετοχή και ένα πιστοποιητικό (τα διαβόητα warrants) που τους έδινε το δικαίωμα να αγοράσουν στο μέλλον περίπου άλλες 9 μετοχές πίσω από το ΤΧΣ στην ίδια τιμή -επαυξημένη απλά με ένα μικρό επιτόκιο 3%. Ο νόμος προέβλεπε ότι αυτή η "επανιδιωτικοποίηση" θα μπορούσε να γίνει μέσα σε ένα διάστημα 4,5 ετών.
Δεν χρειάζεται να έχει κανείς μάστερ οικονομικών για να καταλάβει ότι αν το ΤΧΣ πουλούσε τις μετοχές πίσω σε χαμηλότερη τιμή το δημόσιο θα είχε τεράστιες ζημιές. Και το ίδιο ακριβώς θα συνέβαινε αν η ίδια η διοίκηση της Τράπεζας εξέδιδε νέες μετοχές και τις διέθετε στους μετόχους -παλιούς ή νέους- σε μειωμένες τιμές: αν προχωρούσε δηλαδή σε νέα αύξηση μετοχικού κεφαλαίου. Για αυτό το απαγόρευε ο νέος νόμος. Για αυτό και η πρώτη αντίδραση του ΤΧΣ ήταν να απορρίψει την πρόταση της διοίκησης της Εθνικής. Φυσικά χρειάστηκαν 24 μόνο ώρες (και άγνωστος αριθμός τηλεφωνημάτων και επαφών με την κυβέρνηση) για να αλλάξει αυτή η απόφαση. Ο νόμος 3864 δεν θα εφαρμοστεί λέει τώρα το ΤΧΣ. Αντί για αυτόν θα ισχύσει ο νόμος 2190 -του 1920!
Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Η Εθνική θα διαθέσει τις νέες μετοχές που θα εκδώσει σε τιμή περίπου 2,5 ευρώ τη μία (σύμφωνα με τις σημερινές εκτιμήσεις των ΜΜΕ). Η περιουσία του ΤΧΣ θα μειωθεί με αυτόν τον τρόπο αυτόματα σχεδόν στο μισό. Δεκάδες δισεκατομμύρια -για τα οποία θα πρέπει να πληρώνουν οι εργάτες και τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους μέχρι το 2045- θα έχουν κάνει φτερά. Αλλά ο Λάτσης, ο μεγαλομέτοχος της Εθνικής, θα την έχει βγάλει για μια ακόμα φορά "καθαρή". Όπως και όλα τα αντίστοιχα λαμόγια -συγνώμη οι κύριοι κύριοι επενδυτές εννοούσα.