Από το 1886 μέχρι σήμερα η Πρωτομαγιά αποτελεί ημέρα-ορόσημο των αγώνων της εργατικής τάξης διεθνώς. Παράλληλα, κάθε Πρωτομαγιά, αντανακλά την ιστορική πραγματικότητα, τις κρίσεις του συστήματος, τον πόλεμο και τις επιθέσεις της άρχουσας τάξης. Διαμορφώνεται από την απάντηση της εργατικής τάξης σε αυτές τις επιθέσεις, δίνοντας στους αγώνες της ώθηση για συνέχεια.
Η αρχή έγινε στην Αμερική όταν το 1886, 350.000 εργάτες στο Σικάγο απήργησαν με αίτημα την καθιέρωση του 8ώρου.Τις επόμενες μέρες, ακολούθησαν μεγάλες συγκεντρώσεις έξω από εργοστάσια και πλατείες με επιθέσεις της αστυνομίας, τραυματισμούς, συλλήψεις και δεκάδες νεκρούς εργάτες . Το 1889 ιδρύεται η Δεύτερη Διεθνής, η οποία σε μία από τις πρώτες αποφάσεις της καθιερώνει την Πρωτομαγιά ως ημέρα εργατικών διεκδικήσεων αρχίζοντας από την 1η Μαΐου του 1890. Τότε, εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες στη Γερμανία, στην Αγγλία και την Ιταλία, σταμάτησαν τη δουλειά τους και απήργησαν. Ο Ένγκελς κατεβαίνοντας από το βήμα στη διαδήλωση στο Χάιντ Παρκ της Αγγλίας είχε πει: “Σας διαβεβαιώνω ότι έμοιαζα κάποιες ίντσες ψηλότερος αφού για πρώτη φορά μετά από 40 χρόνια άκουσα ξανά την αλάθητη φωνή της εργατικής τάξης”.
Το 1890 ιδρύεται στην Ελλάδα ο Κεντρικός Σοσιαλιστικός Όμιλος, με πρωτοβουλία του Σταύρου Καλλέργη. Οι Πρωτομαγιές των επόμενων ετών είχαν τη συμμετοχή κάποιων δεκάδων σοσιαλιστών. Το 1893 γίνεται η πρώτη μεγάλη και δημόσια εκδήλωση στην Ελλάδα αφιερωμένη στην Πρωτομαγιά με τη συμμετοχή περίπου 500 εργατών και σοσιαλιστών. Το ψήφισμα το οποίο υπέγραψαν οι συμμετέχοντες είχε τρία βασικά σημεία: να οριστεί η Κυριακή ως ημέρα αργίας, να μειωθούν οι ώρες εργασίας στις 8 από τις 12 και πάνω που εργαζόντουσαν και να υπάρχει βοήθεια από το κράτος και τους συναδέλφους σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος.
Το 1909 ιδρύεται η Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία της Θεσσαλονίκης, η Φεντερασιόν. Με την ίδρυση της ρίχνεται και στις μεγάλες απεργίες των εργατών των ευρωπαϊκών σιδηροδρομικών δικτύων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Παρόλο που η κυβέρνηση των Νεότουρκων πήγε να περάσει νόμο για να απαγορεύσει τις απεργίες, η αυξανόμενη επιρροή της Φεντερασιόν φάνηκε στην Πρωτομαγιά του 1911. Έγραφε τότε η πένα του Μπεναρόγια, ηγετικής μορφής της Φεντερασιόν:
“Η Πρωτομαγιά του 1911 εωρτάσθη εν Θεσσαλονίκη μεγαλοπρεπώς. Εωρτάσθη σχεδόν εις όλας τας πόλεις. Εις την μεγάλιν παρέλασιν της Θεσσαλονίκης έλαβον μέρος όχι μόνο Ισραηλίται και Βούλγαροι αλλά και αρκετοί Ελληνες και Τούρκοι. Μεταξύ των ρητόρων συγκατελέγετο ο Βλάχωφ, ο Παπαθωμάς, ο Αρδίτι, ο Τούρκος Ιχσάν, και ο Μπεναρόγιας. Τέσσαρες μουσικές ετοποθετήθησαν μεταξύ των χιλιάδων διαδηλωτών, κατατεγμαμένων κατ’ επάγγελμα, τα λάβαρα ήσαν όλα ερυθρά, σοσιαλιστικά, η δε Διεθνής, σοσιαλιστικός ύμνος, άρχισε εις διάφορες γλώσσες ταυτοχρόνως. 12.000 εργάτες απήργησαν, 7.000 παρήλασαν. Ητο καθαρά πλέον η υπερίσχυσις των σοσιαλιστών”.
Η πρώτη φορά που η Πρωτομαγιά στην Ελλάδα γιορτάστηκε μαζικά απεργιακά και συντονισμένα κάτω από τη διοίκηση ενιαίου συνδικαλιστικού κέντρου ήταν το 1919 και είχε το σημάδι των εξελίξεων διεθνώς και τοπικά. Ο πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος είχε τελειώσει μία χρονιά πριν. Παράλληλα όμως η επανάσταση στη Ρωσία είχε ξεκινήσει δημιουργώντας το πρώτο εργατικό κράτος. Το γεγονός της επανάστασης επηρέασε τις εξελίξεις και σε άλλες χώρες της Ευρώπης και στην Ελλάδα.
Τον Οκτώβρη του 1918 ιδρύεται η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας (ΓΣΕΕ), ενώ τον Νοέμβρη της ίδιας χρονιάς, το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας (ΣΕΚΕ). Στο ιδρυτικό Συνέδριο της ΓΣΕΕ ξεχωρίζει το ψήφισμα για τον εορτασμό της Πρωτομαγιάς ως επίσημης διεθνούς μέρας των εργατών, η οποία ορίστηκε να γιορτάζεται στις 18 Απρίλη σύμφωνα με το νέο ημερολόγιο (γιατί τότε ίσχυε το παλιό) για να τονιστεί ο διεθνιστικός της χαρακτήρας.
Ο πόλεμος δεν είχε τελειώσει για την Ελλάδα. Ο Βενιζέλος συμφωνεί να στείλει εκστρατευτικό σώμα για να χτυπήσει τη Ρώσικη Επανάσταση μαζί με τις υπόλοιπες δυνάμεις. Παράλληλα, την ίδια χρονιά ξεκινά Μικρασιατική Εκστρατεία, με την άδεια να δίνεται από τους Συμμάχους για να αποβιβαστούν ελληνικά στρατεύματα στη Σμύρνη. Το εργατικό κίνημα στην Ελλάδα όντας εναντίον του πολέμου υπέστη διώξεις. Το επαναστατικό κόμμα, το ΣΕΚΕ, διαμορφώθηκε μέσα στην αντιπολεμική πάλη και στις απεργίες που ξεσπούσαν κατά τη διάρκεια του πολέμου, διακήρύσσοντας ότι ο εχθρός βρίσκεται μέσα στην ίδια τη χώρα και όχι εκτός των συνόρων της.
Η Εργατική Πρωτομαγιά του 1919, σύμφωνα με τον Ριζοσπάστη της εποχής, γιορτάστηκε σε 12 πόλεις, ενώ άλλες 7 πραγματοποίησαν εκδηλώσεις. 50.000 απέργησαν στη Θεσσαλονίκη και 30.000 στην Αθήνα.
Μεταπολίτευση
Τον Ιούλη του 1974 πέφτει η Χούντα. Η πρώτη μεγάλη απεργία που ξεσπά είναι στο εργοστάσιο Νάσιοναλ Καν της Ελευσίνας. Αίτημα η επαναπρόσληψη των απολυμένων και οι αυξήσεις στα μεροκάματα. Η συμμετοχή στην απεργία ήταν καθολική. Πακιστανοί εργάτες κατεβαίνουν με πανό στην απεργία “Έλληνες- Πακιστανοί εργάτες ενωμένοι”. Ακολουθούν οι τεχνικοί Τύπου, η ΗΒΗ, η Ολυμπιακή, η ΙΤΤ, η Πεσινέ, οι μεταλλωρύχοι του Μποδοσάκη, τα Ναυπηγεία της Ελευσίνας, οι έκτακτοι του ΟΠΑΠ, οι γιατροί του ΚΑΤ.
Το 1975 μπαίνουν όλα τα μεγάλα εργοστάσια στη μάχη, τα οποία γίνονται κάστρα του απεργιακού αγώνα. Βιαμάξ, Βιοχάλκο, όλα τα Ναυπηγεία, όλα τα Ορυχεία, Πίτσος, Εσκιμό, Ιζόλα, Τριαντέξ, Τρικοπί, Φούλγκορ, Βιοχρώμ, ΕΤΜΑ, Λαδόπουλος.
Για την πρωτομαγιά του 1975, ο Κώστας Πίττας, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΕΚ, και τότε μέλος της ΟΣΕ μίλησε στην Εργατική Αλληλεγγύη:
“Χαρακτηριστικό του εργατικού κινήματος είναι η προσπάθεια του να οργανωθεί από τα κάτω. Στη ΓΣΕΕ και το ΕΚΑ οι ηγεσίες ήταν διορισμένες από την κυβέρνηση. Στήνονται απεργιακές επιτροπές που εξελίσσονται σε σωματεία. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας προσπαθεί να καταστείλει το εργατικό κίνημα. Με αφορμή ότι η Πρωτομαγιά έπεφτε τη Μεγάλη Πέμπτη η κυβέρνηση ορίζει να εορταστεί στις 9 Μαίου. Οι ηγεσίες της ρεφορμιστικής αριστεράς, του ΚΚΕ, ΚΚΕ εσ. και του ΠΑΣΟΚ, αποφασίζουν να συμφωνήσουν.
Τότε, οργανώσεις της επαναστατικής αριστεράς αποφασίζουμε την ημέρα της Πρωτομαγιάς να οργανώσουμε τη διαδήλωση στην πλατεία Κοτζιά. Την προπαγάνδιση της Πρωτομαγιάς τη συνόδευε η καταστολή. Με τη σύλληψη μελών και της ΟΣΕ κατά τη διάρκεια της αφισοκόλλησης. Η διαδήλωση όμως έγινε στην πλατεία Κοτζιά με πρωτοβουλία της επαναστατικής αριστεράς.“
Η Πρωτομαγιά ενίσχυσε τους αγώνες. Στις 23 Ιούλη 1975, την ημέρα της πρώτης επετείου της πτώσης της δικτατορίας εκτυλίχθηκε μία τεράστια διαδήλωση οικοδόμων με συγκρούσεις ανάμεσα στους οικοδόμους και την αστυνομία του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Οι επόμενες Πρωτομαγιές είναι απαγορευμένες από την κυβέρνηση. Μαζί και η αφισοκόλληση που θεωρείται μέσο προώθησης ‘ανατρεπτικών’ ιδεών. Το 1976 κατά τη διάρκεια αφισοκόλλησης για την ημέρα της Πρωτομαγιάς κυνηγιέται από την αστυνομία ο μαθητής Σιδέρης Ισιδωρόπουλος, μέλος της οργάνωσης ‘Κ.Ο. Μαχητής’ και καταλήγει νεκρός αφού χτυπήθηκε από αυτοκίνητο.
Ο Καραμανλής στις 24 Μάη του 1976 προχωράει στην ψήφιση του νόμου 330, νόμος που περιόριζε δραστικά το δικαίωμα στην απεργία , νομιμοποιούσε την ανταπεργία (λοκ άουτ) και τη συγκρότηση απεργοσπαστικών μηχανισμών, απαγόρευε τις απεργίες αλληλεγγύης και τις “πολιτικές απεργίες”. Η απάντηση ήρθε στην πρώτη 48ωρη απεργία της Μεταπολίτευσης στις 25 και 26 Μαίου. Δεκάδες χιλιάδες απεργοί συγκρούστηκαν με τα ΜΑΤ. Ο νόμος 330 όχι μόνο δεν περιόρισε το εργατικό κίνημα αλλά κατέληξε στο σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας.
Σήμερα
Το 2010 ήταν η χρονιά που υπογράφηκε το πρώτο μνημόνιο. Η Πρωτομαγιά ήταν η πρώτη πανεργατική απεργία και διαδήλωση μετά την επίσημη ανακοίνωση της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ να προσφύγει στον μηχανισμό στήριξης του ΔΝΤ και της ΕΕ.
Οι ηγεσίες της ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ προσπάθησαν να την υποβαθμίσουν οργανώνοντας συναυλία. Αλλά η Πρωτομαγιά πραγματοποιήθηκε με μία σειρά σωματείων, φοιτητικών Συλλόγων, κοινοτήτων μεταναστών και οργανώσεων της αριστεράς να οργανώνουν απεργιακή διαδήλωση στο Μουσείο. Ήταν “από τις μεγαλύτερες και τις πιο μαχητικές των τελευταίων χρόνων με τα συνθήματα κλιμάκωσης να κυριαρχούν σε όλα τα μπλοκ”, όπως ανέφερε το ρεπορτάζ της Εργατικής Αλληλεγγύης. 4 μέρες μετά, στις 5 Μάη του 2010 πάνω από μισό εκατομμύριο διαδήλωσαν στους δρόμους της Αθήνας.
Το 2013 η συγκυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου προσπάθησε να μεταφέρει την Πρωτομαγιά την Τρίτη του Πάσχα, «για να λειτουργήσει η αγορά» τη Μεγάλη Τετάρτη. Ήταν η Πρωτομαγιά στην οποία το κεντρικό σύνθημα “εργάτες όλων των χωρών ενωθείτε” κυριάρχησε. Είχε προηγηθεί τον Απρίλη, η ρατσιστική τρομοκρατική επίθεση των ένοπλων μπράβων της Βαγγελάτος ΑΕ στην Μανωλάδα που είχε ως αποτέλεσμα των τραυματισμό τριάντα εργατών που διεκδικούσαν τα δεδουλευμένα τους. Στην ίδια συγκέντρωση βρέθηκαν τα πανό της ΚΕΕΡΦΑ και της Ένωσης Μεταναστών Εργατών. Οι μετανάστες εργάτες γης από τη Μανωλάδα συμμετείχαν στη συγκέντρωση δίνοντας τον τόνο για το ποια πρέπει να είναι η απάντηση στις ρατσιστικές επιθέσεις.
Το 2020 η Πρωτομαγιά οργανώθηκε παρά την προσπάθεια της κυβέρνησης να την απαγορεύσει για μία ακόμη φορά χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα την Πανδημία. Χιλιάδες διαδηλωτές αψήφισαν τις απαγορεύσεις και βγήκαν στους δρόμους. Το ρεπορτάζ της Εργατικής Αλληλεγγύης, αμέσως μετά την Πρωτομαγιά είχε εύστοχα τον τίτλο “Ο λόγος στην τάξη που κρατάει την κοινωνία”. Είχαν πάρει το λόγο στην εξέδρα, μία σειρά από εργαζόμενους στα νοσοκομεία, στην εκπαίδευση, στον επισιτισμό-τουρισμό μαζί με μετανάστες από τις κοινότητες. Ήταν μια μαζική Πρωτομαγιά από τους «Ήρωες της Πανδημίας».