Κυκλοφόρησε πριν λίγες εβδομάδες το νέο βιβλίο του Νάσου Μπράτσου “Εργατικές Ιστορίες – Β' Μέρος” από τις εκδόσεις Μαρξιστική Φωνή. Ο Νάσος Μπράτσος είναι έμπειρος δημοσιογράφος, για χρόνια στο εργατικό ρεπορτάζ. Καλύπτοντας τη σύγχρονη δράση των σωματείων είτε ως εργαζόμενος στον ρ/σ Επικοινωνία 94, είτε μετέπειτα στην ΕΡΤ, φρόντιζε να ανακαλύπτει και τους ανθρώπους που αποτελούν τη ζωντανή ιστορία του εργατικού κινήματος, παλαίμαχους αγωνιστές/ριες, να τους καλεί στις εκπομπές του και να διασώζει τις μαρτυρίες τους. Μέσα από αυτή τη διαδικασία εκδόθηκαν οι Εργατικές Ιστορίες το 1998 και τώρα, 26 χρόνια μετά κυκλοφορεί το δεύτερο μέρος.
Πρόκειται για 17 συνεντεύξεις με αγωνιστές του εργατικού κινήματος, ρεπορτάζ κι αρχειακό υλικό, που συνθέτουν ένα πλούσιο ψηφιδωτό των μεγάλων συγκρούσεων του περασμένου αιώνα. Μπορεί ο ίδιος στον πρόλογο να αρνείται ότι πρόκειται για την “Ιστορία του Εργατικού Κινήματος”, αλλά στις 284 σελίδες του βιβλίου ξετυλίγονται οκτώ δεκαετίες εργατικών αγώνων και μάλιστα από πρώτο χέρι, από τις μαρτυρίες των ίδιων των πρωταγωνιστών του.
Από τη μεγάλη απεργία των μεταλλωρύχων της Σερίφου το 1916 μέχρι την οργάνωση και τη δράση του Εργατικού ΕΑΜ στην Κατοχή, την Κίνηση των 115 σωματείων και τα Ιουλιανά στη μεταπολεμική περίοδο, το κλίμα και τη γραμμή της Αριστεράς πριν το πραξικόπημα του '67, την ανταρσία του Βέλος, τις προσπάθειες συνδικαλισμού και απεργιακής αντίστασης στη Χούντα. Αλλά και ακόμα πιο άγνωστες πλευρές του εργατικού κινήματος όπως οι αγώνες των λιγνιτορύχων στη Ραφήνα, η απεργία των μεταλλωρύχων στην Ελευσίνα και την Μύκονο, την Εξέγερση του Κάρβουνου στο Περιστέρι.
Όντας ο ίδιος ενεργό μέλος της επαναστατικής αριστεράς για πολλά χρόνια ενδιαφέρεται όχι μόνο για το τι αγώνες έγιναν, αλλά και πώς οργανώθηκαν. Έτσι στις συνεντεύξεις ξεδιπλώνονται όχι μόνο τα ιστορικά γεγονότα, αλλά και το οπλοστάσιο του εργατικού κινήματος. Πώς συγκροτούνταν οι συλλογικότητες, τα σωματεία, οι οργανώσεις, πώς φτιάχνονταν οι εφημερίδες της Αριστεράς και πώς διακινούταν το υλικό της σε συνθήκες παρανομίας. Πώς οργανώνονταν οι απεργίες και οι κινητοποιήσεις σε συνθήκες ναζιστικής κατοχής, μεταπολεμικού αντικομμουνισμού, Χούντας.
Ιστορική μνήμη
Πρόκειται για ένα σημαντικό βιβλίο που συμβάλει στη διάσωση της ιστορικής μνήμης του εργατικού κινήματος, αλλά όχι μόνο. Είναι κι ένα ανάγνωσμα που διαβάζεται απνευστί. Η ατόφια παράθεση των απαντήσεων στις ερωτήσεις του Νάσου Μπράτσου από ανθρώπους που ζήσανε από πρώτο χέρι -και γράψανε- την ιστορία της τάξης μας, κάνει την περιγραφή των γεγονότων συναρπαστική. Για παράδειγμα η εξιστόριση της απόδρασης 27 πολιτικών κρατούμενων από τις Φυλακές των Βούρλων το 1955, μέσα από τη μαρτυρία ενός από τους οργανωτές της, είναι κινηματογραφική, ενώ τα γεγονότα της πενταετίας '62-'67, οι καυγάδες στο στρατόπεδο της άρχουσας τάξης και το εξεγερτικό κλίμα από τα κάτω, δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από ένα καλογραμμένο πολιτικό θρίλερ.
“Μέσα από τις μαρτυρίες των συνεντευξιαζόμενων μπορούμε να εντοπίσουμε, ο καθένας ανάλογα και με τον τρόπο σκέψης του, τα στοιχεία εκείνα που δίνουν δυναμική στους εργατικούς αγώνες, σε όποια εποχή εξελίσσονται” σημειώνει ο Νάσος Μπράτσος.
“Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες εξελίχτηκαν αυτοί οι αγώνες, δηλαδή η ταραγμένη δεκαετία του 1960, με τα Ιουλιανά το 1965 και τη δικατορία του 1967-1974, αλλά και η είσοδος στη μεταπολιτευτική περίοδο, δείχνουν ότι ακόμα και κάτω από τις πλέον δύσκολες συνθήκες μπορεί η εργατική τάξη να βρει το δρόμο της και να αντισταθεί στους δυνάστες της. Αν μάλιστα κάνουμε σύγκριση με τις εποχές που ζούμε, θα πρέπει να τονίσουμε ότι υπάρχουν συνδικάτα (και πολιτικές δυνάμεις που πλειοψηφούν σ' αυτά) τα οποία έχουν περάσει κυρίως σε μορφές επικοινωνιακής διαχείρισης των εργασιακών θεμάτων προς τα ΜΜΕ, αντί να συντονίζουν και να κλιμακώνουν τις εργατικές αντιστάσεις. Περισσότερα δελτία τύπου, διαφημιστικά μπάνερ, σποτάκια και email και λιγότερη απεργιακή δράση και διαδικασίες βάσης.
Υπάρχουν όμως και ξεσπάσματα που δείχνουν ότι ευτυχώς δεν μπορεί να σκεπαστούν κάτω από καμία ταφόπλακα οι διεργασίες και οι αντιστάσεις του κόσμου της εργασίας. Φέρνω πρόχειρα παραδείγματα στο μυαλό μου τη ΛΑΡΚΟ, την Cosco, τους εργαζόμενους της efood, της Μαλαματίνας και τόσους άλλους. Θεωρώ ότι είναι οι γενιές που ακολούθησαν το δρόμο των αγώνων που περιγράφονται στις σελίδες του βιβλίου”.
Η παρουσίαση του βιβλίου “Εργατικές Ιστορίες – Β' Μέρος”, θα γίνει τη Δευτέρα 22 Απριλίου, στις 6:30μμ, στη Λοκομοτίβα (Μπόταση 7, Εξάρχεια). Ημέρα όχι τυχαία, καθώς όπως θυμίζει και η πρόσκληση “θα τιμήσουμε την ιστορική μνήμη, 57 χρόνια μετά, τότε που λίγες ώρες μετά το πραξικόπημα της 21/4/1967 χιλιάδες συλληφθέντες στοιβάζονταν στο γήπεδο της ΑΕΚ, στον ιππόδρομο, στα κελιά αστυνομικών τμημάτων και στρατοπέδων και στις προβλήτες που τους περίμεναν τα πλοία για τα νησιά της εξορίας”. Στο πάνελ θα βρεθούν ο Παναγιώτης Κολοβός από τις εκδόσεις Μαρξιστική Φωνή, η συνταξιούχος δημοσιογράφος του εργατικού ρεπορτάζ της ΕΡΤ, Άννα Κωνσταντακάκη, ο συγγραφέας του βιβλίου Νάσος Μπράτσος, ενώ χαιρετισμό θα κάνει εκπρόσωπος του Συνδέσμου Εξορισθέντων και Φυλακισθέντων Αντιστασιακών 1967-1974.
Στέλιος Μιχαηλίδης
To βιβλίο ανοίγει με πρόλογο του μεγάλου ιστορικού του εργατικού κινήματος Δημήτρη Λιβιεράτου που έφυγε πρόσφατα από τη ζωή.
Ο Νάσος Μπράτσος γνωρίζει πώς γράφεται η Ιστορία από τα κάτω, από τις πρώτες μαρτυρίες. Συγκεντρώνει τις πρώτες πηγές που τροφοδοτούν την Ιστορία. Πρωτογενές υλικό και όχι μόνο ιδέες, σχόλια. Η Ιστορία είναι αυστηρή στη συγγραφή της και χρειάζεται αυτό το πρωταρχικό υλικό, το οποίο στην εποχή του δεν θεωρείται άξιο συλλογής, διατήρησης και καταγραφής. Όμως, ο Νάσος Μπράτσος το συλλέγει, το αξιολογεί και δημιουργεί ένα βασικό βιβλίο Ιστορίας, όπως αυτό που παρουσιάζει τώρα.
Άλλη μία φορά μετά την επιτυχία του βιβλίου του «Αθλητισμός και Κοινωνικά Κινήματα» και μετά και τις «Εργατικές Ιστορίες». Στο βιβλίο που παρουσιάζει τώρα, μιλάνε, αφηγούνται συνδικαλιστές πολλών περιόδων και κλάδων, για το εργατικό κίνημα. Με τις δικές τους αναμνήσεις, της δικής τους δράσης, τον αυθορμητισμό των εκδηλώσεών τους. Αυτοί οι συνδικαλιστές στην εποχή τους οργάνωσαν, αγωνίστηκαν, με τα σωματεία τους για τα ζητήματα του κλάδου τους. Σε μια δύσκολη εποχή μετά τον Εμφύλιο, καθώς είχαν να αντιμετωπίσουν την εργοδοτική επίθεση, την αστυνομική βία, αλλά και την εκ των έσω υπονόμευση των εργατικών αγώνων.
Σε πολλά σωματεία, με τη βία της κρατικής επέμβασης, άσχετοι, παρουσιαζόμενοι σαν συνδικαλιστές, κρατούσαν τις σφραγίδες, τις έδρες, τα γραφεία των σωματείων. Οι αναμνήσεις αρχίζουν από τις πρώτες ώρες του οργανωμένου συνδικαλιστικού κινήματος. Αρχές του 20ού αιώνα, όταν αρχίζει να εμφανίζεται μια συμπαγής εργατική τάξη, αλλά και με αυτογνωσία του ρόλου της στην κοινωνία. Αυτοί οι πρωτοπόροι στις αρχές του περασμένου αιώνα πετυχαίνουν να ψηφιστούν οι πρώτοι εργατικοί νόμοι. Αρχίζει τότε η εργατική τάξη να ξεπερνάει την εποχή της βάρβαρης ανεξέλεγκτης εκμετάλλευσης.
Οι δύσκολοι αγώνες συνεχίζονται στον Μεσοπόλεμο με πολλούς νεκρούς, τραυματίες, φυλακισμένους, εξόριστους συνδικαλιστές, αγωνιστές της μαχόμενης εργατικής τάξης. Να σημειώσουμε ιδιαιτέρως τις ιστορίες που διηγούνται από τη συνδικαλιστική δραστηριότητα στην Κατοχή. Πολλοί συνδικαλιστές θυσιάστηκαν εκείνη την περίοδο, υπερασπίζοντας το δικαίωμα της ύπαρξης των εργαζομένων: της ζωής τους.
Μαχητικότητα
Το συνδικαλιστικό κίνημα, σε σύγκρουση με τις δυνάμεις Κατοχής, με αυτοθυσία, μαχητικότητα, αλληλεγγύη, αντιμετώπιζε την τρομοκρατία. Και ενώ νομίζαμε ότι είχαμε απελευθερωθεί, αρχίζει η νέα τρομοκρατία της εμφυλιακής και μετεμφυλιακής τρομοκρατίας: συλλήψεις, εκτελέσεις, φυλακές, εξορίες. Οι συνδικαλιστές στην πρώτη γραμμή του λαϊκού κινήματος. Έτσι, οι αναμνήσεις επεκτείνονται και πέραν του συνδικαλισμού. Θυμίζουν το πολιτικό κίνημα του λαού που τόσο καταδιώχτηκε, καταπιέστηκε. Τόσα βασανιστήρια και άλλες κοινωνικές πιέσεις. Οι αναμνήσεις των συνδικαλιστών επεκτείνονται και στους τόπους εξορίας, όπου οδηγήθηκαν πολλοί απ’ αυτούς, Ικαρία, Μακρόνησος, Γυάρος και άλλοι τόποι μαρτυρίου.
Πονεμένες ιστορίες της χώρας μας, τις οποίες όμως πρέπει να θυμόμαστε. Ποτέ δεν πέρασε ο κίνδυνος να υποστούμε πάλι τέτοιες βαρβαρότητες. Τότε που επιπλέει ο βούρκος της κοινωνίας. Η εργασία του Νάσου Μπράτσου δύσκολη, αλλά τη βγάζει πέρα άριστα. Δεν είναι εύκολο να κάνεις τις κατάλληλες ερωτήσεις και μάλιστα σε αγωνιστές που έχουν κάποια ηλικία. Αυτοί που έχουν υποφέρει για τις δραστηριότητές τους. Ο Νάσος Μπράτσος τα καταφέρνει πολύ καλά. Γνωρίζει τη δουλειά του και ελπίζουμε να συνεχίσει, επειδή είναι πολλές οι ιστορίες της χώρας μας. Η Ιστορία του τόπου μας, οι διάφορες περίοδοι και εμφανίσεις χρειάζονται πολλή δουλειά ακόμα.
Η βασική Ιστορία του Εργατικού Κινήματος της χώρας μας έχει μεγάλη παράδοση αγώνων αλλά και ιδεών. Η εργατική τάξη ταλαιπωρείται πολλές φορές από τα καθεστώτα και τις κυβερνήσεις, αλλά δεν πεθαίνει. Όχι μόνο εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά και κάθε φορά εμφανίζεται με νέα δύναμη, νέα πρόσωπα, νέες εκφράσεις αυτών των οργανώσεων της εργατικής τάξης.
Ο Νάσος Μπράτσος μπορεί και γράφει, συνδέει τις περιόδους και συνεχίζει να βρίσκεται δίπλα στο μεγάλο εργατικό κίνημα. Και αυτή η πράξη του είναι ένας αγώνας για όλη την εργατική τάξη. Καλό κουράγιο και καλή συνέχεια στο έργο του.
Δημήτρης Λιβιεράτος