Η καπιταλιστική κρίση που ξεκίνησε το 2008 περιλαμβάνει επιπλέον δοκιμασίες για αδύναμες καπιταλιστικές οικονομίες όπως η Ελληνική όπως και για υπερεθνικές ενώσεις όπως η ΕΕ. Ο λόγος είναι ότι τα άνισα αποτελέσματα του καπιταλιστικού ανταγωνισμού σε περιβάλλον κρίσης δοκιμάζουν την κοινωνική αντοχή των αδύναμων οικονομίων αλλά και τη συνοχή υπερεθνικών ενώσεων. Κάτω από αυτό το πρίσμα η διευθέτηση του Ελληνικού χρέους στο Eurogroup της 21ης Ιουνίου 2018 πρέπει να ειδωθεί ως το πρώτο επεισόδιο επιβολής μνημονίων διαρκείας και στενής εποπτείας στις περισσότερες οικονομίες της ΕΕ.
Είναι ο μόνος τρόπος χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία, να παραδώσουν τη δημοσιονομική τους αυτονομία. Οι χώρες αυτές λόγω μεγέθους και δύναμης της εγχώριας αστικής τάξης αρνούνται να υπογράψουν διμερή μνημόνια όπως έκαναν η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία, ενώ πιθανή έξοδός τους από την ευρωζώνη ή την ΕΕ θα σημάνει το τελος της Ένωσης. Ο μόνος τρόπος να πειθαρχήσουν είναι να ακολουθήσουν κάποιον δημοσιονομικό κανόνα που θα ισχύει για όλους αλλά θα έχει ειδική εφαρμογή στους ίδιους. Όπως λοιπόν η Ελλάδα, που λόγω χρέους έχει αποδεχτεί πλεονάσματα μέχρι το 2060, κατά παρέκκλιση της συνθήκης του Μάαστριχτ, έτσι και αυτοί μπορεί να δεσμευτούν σε κάποια αντίστοιχη, πολύ ελαφρότερη βέβαια, μορφή δημοσιονομικής πειθαρχίας. Θα είναι το πρώτο επεισόδιο προς μια ΕΕ πολλών ταχυτήτων και αναμένεται να συζητηθεί στη σύνοδο κορυφής της 28ης Ιουνίου.
Βέβαια η ελληνική κυβέρνηση προσπάθησε να εμφανίσει αυτη την εξέλιξη ως έξοδο από τα μνημόνια και μάλιστα «καθαρή έξοδο». Όμως τα γεγονότα είναι πεισματάρικα, η ελληνική κυβέρνηση και η ελληνική αστική τάξη κατ’ επέκταση είχε απωλέσει οποιαδήποτε πιθανότητα δημοσιονομικής αυτονομίας από τη στιγμή που δεν κατόρθωσε να μαζέψει από τις αγορές κεφαλαίου το ταμειακό υπόλοιπο των 25 δις ευρώ που χρειαζόταν για να καλύψει τις ανάγκες εξυπηρέτησης του χρέους μέχρι το 2020. Το ότι δεν τα κατάφερε μια οικονομία που χρωστά το 180% του ακαθάριστου εισοδήματος φυσικά δεν προκαλεί έκπληξη. Το ότι δεν τα κατάφερε μετά από 8 χρόνια λιτότητας είναι απλά η απόδειξη της αποτυχίας των μνημονίων να αποκαταστήσουν την καπιταλιστική συσσώρευση.
Αναμενόμενο αποτέλεσμα
Με αυτή τη έννοια το αποτέλεσμα του Eurogroup ήταν αναμενόμενο. Οι κυβερνήσεις της ΕΕ θα βάλουν στην άκρη 24,1 δις από τα υπόλοιπα του 3ου μνημονίου ώστε μαζί με τα 3 δις που μάζεψε ο Τσακαλώτος από τις αγορές να καλύψουν την εξυπηρέτηση του χρέους για τους επόμενους 22 μήνες. Το ΔΝΤ με βάση αυτό το ποσό θα βεβαιώσει ότι το χρέος είναι «προσωρινά βιώσιμο» (θα εισπράξει και 3,3 δις ευρώ αποπληρωμη δικών του δανείων ενώ δεν θα βάλει μια).
Οι κυβερνήσεις της ΕΕ με την υπογραφή του ΔΝΤ θα πάρουν έγκριση από τα κοινοβούλια για τα 24,1 δις τα οποία και θα καταβάλλουν στον εαυτό τους και το ΔΝΤ μέσα στα επάμενα 2 χρόνια. Όμως αυτό θα γίνεται κατόπιν αξιολογήσεων που θα διενεργούνται ανά τρίμηνο. Αντικείμενο των αξιολογήσεων θα είναι ο ελεγχος της εφαρμογής των δημοσιονομικών μέτρων 5 δις του μεσοπρόθεσμου, αρχής γενομένης από την περικοπή των συντάξεων κατά 20% περίπου από 1/1/2019 αλλά και ο έλεγχος τήρησης του πλεονάσματος 3.5%. Για να μην τσακίσει το πρόγραμμα (γιατί περί μνημονιακού προγράμματος πρόκειται) αμέσως μετά το 2020 έγινε επιμήκυνση 10 ετών στα δάνεια του EFSF (100 δις περίπου), ενώ μετά την αποληρωμή του ΔΝΤ το επιτόκιο θα περιορισθεί στο 1%. Με αυτά τα μέτρα το πλέονασμα πέφτει στο 2.2% μετά το 2022. Έτσι τελειώνει κάθε έννοια «επιτροφής στις αγορές» αφού το τρέχον επιτόκιο του ελληνικού δεκαετούς ομολόγου είναι 4,1%. Εάν για κάποιο λόγο οι δημοσιονομικοί στόχοι δεν πιάνονται, ή το ελληνικό δημόσιο παρουσιάσει επιπλέον ταμειακές ανάγκες, τότε η λύση θα είναι η εκποίηση της περιουσίας του που μπήκε ενέχυρο στο ΤΧΣ βάσει του μεσοπρόθεσμου. Πρόκειται για ένα σκληρό νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα που μάλιστα έχει και επιπλέον «μεταρρυθμίσεις» στους τομείς: «τη στελέχωση της ΑΑΔΕ, τη μη δημιουργία νέων ληξιπρόθεσμων οφειλών, την ολοκλήρωση του ενιαίου ΕΦΚΑ, τη δημιουργία 240 κέντρων πρωτοβάθμιας υγείας, την εφαρμογή του νέου συστήματος πιστοποίησης της αναπηρίας, την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων για τα κόκκινα δάνεια, τη χαλάρωση των ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων, την αύξηση του κατώτατου μισθού, αλλά με διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας, την αδειοδότηση επιχειρήσεων, την ολοκλήρωση του κτηματολογίου, την ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων στον ενεργειακό τομέα (βλ. Ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ), την ολοκλήρωση του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων, την τοποθέτηση στελεχών καθώς και την εφαρμογή της κινητικότητας και των αξιολογήσεων στη δημόσια διοίκηση». Κοντολογίς, ένα σύνολο από αντιδραστικές επί το πλείστον μεταρρυθμίσεις που σερβίρονται ως μεγάλη εκσυγχρονιστική προσπάθεια από τα στελέχη της κυβέρνησης.
Είναι προφανές ότι η καπιταλιστική αγορά και μάλιστα στο περιβάλλον της ΕΕ δεν έχει χώρο για όλους και η διευθέτηση του προβλήματος του ελληνικού καπιταλισμού θα αποτύχει όπως και τα μνημόνια που προηγήθηκαν. Αντίστοιχα θα αποτύχει και η σύγκλιση μέσω δημοσιονομικών κανόνων που θα επιδιώξει η ΕΕ όπως απέτυχε και το Μάαστριχτ που προηγήθηκε. Το ζήτημα είναι τι επιδιώκει η κυβέρνηση, το πολιτικό σύστημα αλλά και η εγχώρια αστική τάξη από αυτό το σκληρό νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα. Γνώμη μου είναι ότι επιδιώκουν να παραμείνουν στο σκληρό πυρήνα της ΕΕ με την προοπτική να γίνουν περιφερειακή δύναμη στα Βαλκάνια. Σε αυτό το πλαίσιο ο ΣΥΡΙΖΑ πλασάρεται τις τελευταίες μέρες ως εκδοχή του εκσυγχρονιστικού ΠΑΣΟΚ του Σημίτη επιδιώκοντας να σπρώξει τη ΝΔ σε ακραίες εθνικιστικές θέσεις. Στρατηγική τους επιδίωξη είναι η συντηρητικοποίηση του κοσμού ώστε να ανεχτεί το νέο σκληρό μνημόνιο διαρκείας που συμφωνήθηκε στις 21 Ιουνίου. Είναι καθήκον της αντικαπιταλιστικής αριστεράς να αποκαλύψει και να ανατρέψει αυτά τα σχέδια.