Στο Βερολίνο την Κυριακή 19 Γενάρη- όπως έχει συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν και πιο πρόσφατα στη διάρκεια των πολέμων της πρώην Γιουγκοσλαβίας - η “ειρηνευτική πρωτοβουλία” των ιμπεριαλιστών δεν εξελίχθηκε σε τίποτε άλλο παρά μια ευκαιρία για νέα πολεμική κλιμάκωση. Και μέσα στη Λιβύη, όπου την αμέσως επόμενη μέρα ξεκίνησαν νέες εχθροπραξίες ανάμεσα στις εμπλεκόμενες παρατάξεις, αλλά και συνολικότερα ανάμεσα στις μεγαλύτερες και μικρότερες δυνάμεις που ανταγωνίζονται για τον έλεγχο της περιοχής.
Στη Διάσκεψη συμμετείχαν έντεκα χώρες ανάμεσά τους, η Γαλλία, η Ιταλία, οι ΗΠΑ, τα Αραβικά Εμιράτα, η Τουρκία, η Αίγυπτος, η Ρωσία, η Βρετανία. Η συμφωνία που κατέληξαν προβλέπει κατάπαυση του πυρός, επιβολή εμπάργκο στην εισαγωγή όπλων και στην στρατιωτική στήριξη των αντίπαλων πλευρών στη Λιβύη καθώς και αποστολή επιτήρησης της κατάπαυσης του πυρός -τη μορφή της οποίας οι ηγέτες απέφυγαν να σχολιάσουν διευκρινίζοντας ότι “πρόκειται για μεταγενέστερο στάδιο”.
Σύμφωνα με τη Μέρκελ, οι δύο αντίπαλες λιβυκές πλευρές συμφώνησαν να ορίσουν από πέντε εκπροσώπους σε μια στρατιωτική επιτροπή, η οποία, όπως προβλέπεται από τον ΟΗΕ, θα αναλάβει την επιτήρηση της κατάπαυσης του πυρός. Επίσης συμφωνήθηκε η δημιουργία επιτροπής παρακολούθησης της συμφωνίας (Follow up Committee) και τεσσάρων ομάδων εργασίας για ζητήματα “στρατιωτικά, οικονομικά, πολιτικά και ανθρωπιστικά” -στις οποίες θα συμμετάσχουν και χώρες οι οποίες δεν εκπροσωπήθηκαν στη διάσκεψη. Επιπλέον, σύμφωνα με τον γγ του ΟΗΕ Α. Γκουτέρες είναι σε εξέλιξη οι πρώτες μεγάλες οικονομικές μεταρρυθμίσεις στη Λιβύη, με τη συγκρότηση της κεντρικής τράπεζας και της εθνικής εταιρείας πετρελαίου.
Αυτά τα σπουδαία είπαν στις ανακοινώσεις τους οι ηγέτες των μεγάλων δυνάμεων –κατέληξαν σε μια “συμφωνία” την οποία όμως δεν υπέγραψε κανείς από τους άμεσα εμπλεκόμενους στον εμφύλιο της Λιβύης, δηλαδή η κυβέρνηση Σαράζ στην Τρίπολη και η κυβέρνηση Χαφτάρ στην Βεγγάζη! Στην “ειρηνευτική” κατά τα άλλα Διάσκεψη του Βερολίνου, οι Σαράτζ και Χαφτάρ δεν κάθησαν καν στο ίδιο τραπέζι αλλά ενημερώνονταν για τις διεργασίες, των οποίων απλά τους ανακοινώθηκε το αποτέλεσμα για να συμφωνήσουν σε ένα και μόνο πράγμα: να ορίσουν από πέντε εκπροσώπους στη στρατιωτική επιτροπή –για να καταγγέλλουν ο ένας τον άλλο για το ποιος πρωτοπαραβιάζει την “εκεχειρία”.
Ήταν αναμενόμενη αυτή η εξέλιξη. Με το που συμφωνήθηκε η λεγόμενη “κατάπαυση του πυρός” και ανακοινώθηκε η Διάσκεψη του Βερολίνου την προηγούμενη βδομάδα, ο Χαφτάρ, που βρισκόταν ήδη σε προέλαση έχοντας καταλάβει τη Σύρτη, κλιμάκωσε την επίθεσή του καταλαμβάνοντας και κλείνοντας τους τερματικούς σταθμούς πετρελαίου στα λιμάνια της Ανατολικής Λιβύης, την παραμονή της Διάσκεψης και ανήμερα της επίσκεψής του στην Αθήνα για να συναντήσει τον φίλο του Μητσοτάκη. Το ίδιο ακριβώς είχε συμβεί τον Απρίλη του 2019 όταν ο Χαφτάρ επιχείρησε να καταλάβει την Τρίπολη λίγες μέρες πριν ξεκινήσει η προηγούμενη διαδικασία ειρήνευσης του ΟΗΕ.
Η λογική είναι απλή. Εν όψει του διπλωματικού γύρου ο κάθε παίκτης και επί του προκειμένου ο Χαφτάρ σπεύδει να καταλάβει στρατιωτικά τις καλύτερες θέσεις και να δείξει ποιος έχει το πάνω χέρι. Έτσι λίγες ώρες πριν τη διάσκεψη, τοπικοί πολέμαρχοι που έχουν συμμαχήσει με τον Χάφταρ εισέβαλαν στο λιμάνι Ζουεϊτίνα και άλλα λιμάνια της ανατολικής Λιβύης και ανακοίνωσαν ότι κλείνουν οι τερματικοί σταθμοί, αναστέλλοντας τις εξαγωγές και μειώνοντας κατά 50% την ημερήσια παραγωγή πετρελαίου της Λιβύης που αποτελεί την βασική πηγή εσόδων της οικονομίας της χώρας. Ο αρχηγός του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (ΛΕΣ), του στρατού του Χαφτάρ, δήλωσε ότι αυτό γίνεται γιατί η κυβέρνηση Σαράτζ χρησιμοποιεί τα έσοδα για να αγοράζει όπλα.
Στην πραγματικότητα, αυτό το οποίο συμφώνησαν τυπικά οι μεγάλες δυνάμεις στο Βερολίνο δεν είναι “ειρήνη” αλλά το πλαίσιο πάνω στο οποίο θα επιδιώξουν το επόμενο διάστημα να πλασαριστούν καλύτερα στη Λιβύη και στην ευρύτερη περιοχή (Ανατολική Μεσόγειος-Μ.Ανατολή-Β. Αφρική) μια περιοχή μεγάλης γεωστρατηγικής σημασίας και πλούσιας σε κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου - που θα κορυφωθεί με την τοποθέτηση στρατευμάτων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Κόντρες
Στο μεταξύ, ο καθένας από τους εμπλεκόμενους “ειρηνευτές”, θα συνεχίζει να παίζει τα δικά του πολεμικά, οικονομικά και διπλωματικά παιχνίδια υποθάλπτοντας τις αντιμαχόμενες παρατάξεις και τον πόλεμο στη Λιβύη αλλά και τους ευρύτερους ανταγωνισμούς. Γιατί, η συμφωνία στη Διάσκεψη του Βερολίνου δεν κλείνει τις κόντρες ούτε ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις που συμμετείχαν, αντίθετα τις οξύνει.
Η ίδια η πρωτοβουλία για τη διοργάνωση της διάσκεψης από τη Γερμανία έγινε βεβιασμένα, υπό την πίεση της ρωσικής πρωτοβουλίας (προηγήθηκε συνάντηση Πούτιν-Ερντογάν) για μια συμφωνία Σαράτζ-Χάφταρ. Οι μεγάλες δυνάμεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως και οι ΗΠΑ, δεν βλέπουν με καλό μάτι τη διείσδυση της Ρωσίας και της Τουρκίας, μετά τη Συρία, και στη Λιβύη (του Πούτιν στο πλευρό του Χαφτάρ και του Ερντογάν στο πλευρό του Σαράτζ) σε μια περιοχή που θεωρούν δική τους πίσω αυλή. Ήταν ένα σαφές μήνυμα προς τη Ρωσία και την Τουρκία, ότι η ΕΕ δεν πρόκειται να τους παρακολουθεί με σταυρωμένα τα χέρια να ενισχύουν στρατιωτικά τις αντιμαχόμενες πλευρές βαθαίνοντας την παρουσία τους.
Είναι ενδεικτικές οι δηλώσεις των εμπλεκομένων. “Πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι η Λιβύη δεν θα γίνει δεύτερη Συρία” δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας, Μάας. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Πομπέο -όπως και ο γάλλος πρόεδρος Μακρόν- δήλωσε ότι πρέπει να σταματήσει κάθε ξένη εμπλοκή στα εσωτερικά της Λιβύης.
«Οι χώρες που συμμετείχαν στη διάσκεψη δεσμεύονται ότι θα σταματήσουν να υποστηρίζουν τη μια ή την άλλη αντιμαχόμενη πλευρά του εμφυλίου. Συμφωνήσαμε σε μια δεσμευτική διαδικασία», δήλωσε η Μέρκελ. Βέβαια, ο Πούτιν και ο Ερντογάν μπορεί να υπέγραψαν αλλά όπως έχουν δείξει και οι δύο στη Συρία, μπορούν εύκολα να αποδεσμεύονται από την πολιτική των ΗΠΑ και της ΕΕ.
Γι' αυτό το λόγο και οι εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων τρέχουν να δηλώσουν συμμετοχή σε μια ενδεχόμενη επέμβαση με τον μανδύα “ειρηνευτικής δύναμης”. Οι υπουργοί Άμυνας της Ιταλίας και της Γερμανίας δήλωσαν ότι είναι διατεθειμένες να στείλουν στρατεύματα για να επιβλέπουν την ειρήνευση, ενώ ο Βρετανός πρωθυπουργός είπε ότι για αρχή μπορεί να στείλει “ειδικούς να επιβλέπουν την κατάπαυση”.
Το μήνυμα έκανε πιο ξεκάθαρο τις ίδιες μέρες ο Μακρόν με την εξαγγελία του ότι η Γαλλία (που στη διένεξη στη Λιβύη υποστηρίζει τον Χαφτάρ) θα συμμετέχει με το αεροπλανοφόρο Σαρλ Ντε Γκωλ σε επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή τους μήνες Γενάρη-Απρίλη. Στο δρόμο του προς την Διώρυγα του Σουέζ και την Ερυθρά Θάλασσα, όπου θα συμμετέχει σε επιχειρήσεις εναντίον του “Ισλαμικού Κράτους”, το αεροπλανοφόρο (συνοδευόμενο από πολεμικά πλοία της Γερμανίας, του Βελγίου, της Ολλανδίας, της Ισπανίας και της Ελλάδας) στόχο έχει να αναδείξει ποιος κάνει κουμάντο στα νερά και στις ΑΟΖ της Ανατολικής Μεσογείου – όπου δραστηριοποιούνται η γαλλική Total αλλά και η ιταλική Eni.
“Η Ιταλία καθορίζει τη γραμμή της για τη Λιβύη, με μόνο στόχο να μη βρεθεί εκτός εξελίξεων” αναφέρει στην ανταπόκρισή του από τη Ρώμη ο Συγγελάκης. “Ο κύριος στόχος της Ρώμης είναι να μπορέσει να αποδειχθεί ρυθμιστικός παράγοντας για μια πολιτική λύση της λιβυκής κρίσης... Πρώτα απ’ όλα διότι στις νότιες περιοχές της Λιβύης δραστηριοποιείται η ιταλική εταιρεία υδρογονανθράκων Eni και ο ανταγωνισμός με τη Γαλλία, για την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της χώρας, είναι πολύ μεγάλος... Ο Τζουζέπε Κόντε δεν κρύβει, επίσης, ότι θα ήθελε να μπορέσει να ηγηθεί η Ιταλία μιας ευρωπαϊκής ειρηνευτικής δύναμης στη βορειοαφρικανική αυτή χώρα”. Η Ιταλία είναι η χώρα που στήριζε δυναμικά την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση Σαράτζ με αντάλλαγμα τις ιταλικές επενδύσεις -καθώς και τη δημιουργία στρατοπέδων προσφύγων και την ενίσχυση συνοριακών δυνάμεων στα νότια σύνορα της Λιβύης για να εμποδίζουν τους πρόσφυγες από τις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής να φτάσουν στη Μεσόγειο- αλλά συγχρόνως καταδίκασε τα τουρκο-λιβυκά μνημόνια για τις ΑΟΖ και την στρατιωτική στήριξη της Τουρκίας στο Σαράτζ.
Μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα ανταγωνισμών -ανάμεσα σε Σάρατζ και Χαφτάρ, ανάμεσα σε ΕΕ-ΗΠΑ και Ρωσία και ανάμεσα στις ίδιες τις χώρες της ΕΕ- η διάσκεψη του Βερολίνου δεν είναι ένα βήμα μιας “μακράς διαδικασίας προς την ειρήνευση” όπως δήλωσε η Μέρκελ αλλά ένα βήμα μιας μακράς διαδικασίας πολέμου.