Ιδέες
100 χρόνια από τη Ρώσικη Επανάσταση: Λέον Tρότσκι - Ο οργανωτής του Κόκκινου Στρατού

Την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1918 η σοβιετική εξουσία αντιμετώπιζε την πιο σκληρή δοκιμασία της. Ένας Βρετανός διπλωμάτης και κατάσκοπος, ο Μπρους Λόκχαρτ έγραφε με χαρά ότι «το μπολσεβίκικο καθεστώς ζει τον επιθανάτιο ρόγχο του». Μετά από τέσσερα χρόνια πολέμου η οικονομία είχε ξεχαρβαλωθεί και το φάσμα της πείνας έκανε την εμφάνισή του στην Πετρούπολη και τη Μόσχα, τα λίκνα της επανάστασης. 

Όμως, η πιο άμεση απειλή ήταν η στρατιωτική αντεπανάσταση και η επέμβαση των ιμπεριαλιστών. Οι Γερμανοί ιμπεριαλιστές είχαν καταλάβει την Ουκρανία, τη Λευκορωσία, τις βαλτικές χώρες και είχαν αποβιβάσει στρατό στην Φινλανδία για να πνίξουν την επανάσταση εκεί. 

Οι αγγλογάλλοι Σύμμαχοι αποβίβαζαν 5.000 στρατιώτες στον Αρχάγγελο και είχαν 2.000 στο Μουρμάνσκ στο βορρά. Γιαπωνέζοι, Αμερικάνοι, Άγγλοι καταλάμβαναν το Βλαδιβοστόκ, ανοίγοντας τον κρουνό του εφοδιασμού στον αντεπαναστατικό στρατό του «αντιβασιλέα» Κολτσάκ. Το 1919 οι Γάλλοι θα καταλάμβαναν την Οδησσό και το νότο της Ουκρανίας, ακόμα και ο Βενιζέλος θα στέλνε δυο μεραρχίες να πολεμήσουν τους μπολσεβίκους. 

Τον Μάη του 1918 η τσεχοσλοβάκικη Λεγεώνα –που είχε ενταχθεί το 1917 στο τσαρικό στρατό- στασίασε και άρχισε να καταλαμβάνει τη μια πόλη μετά την άλλη. Είχε την στήριξη των Αγγλογάλλων ιμπεριαλιστών και έγινε το βάθρο που στήριζε την εξουσία της η αντεπαναστατική κυβέρνηση στη Σαμάρα. Η πτώση του Καζάν τον Αύγουστο σήμανε συναγερμό. Ο δρόμος για την Μόσχα ήταν ανοιχτός.  

Ο Τρότσκι είχε αναλάβει το πόστο του Κομισάριου Πολέμου και του επικεφαλής του «επαναστατικού στρατιωτικού συμβουλίου» τον Μάρτη του 1918. Δυο μήνες μετά, ο Κόκκινος Στρατός αριθμούσε περίπου 300.000 άνδρες, που είχαν στρατολογηθεί σε εθελοντική βάση. Ο αριθμός μπορεί να φαίνεται μεγάλος αλλά ήταν εντελώς ανεπαρκής για τις αναμετρήσεις που είχε μπροστά της η νέα εργατική εξουσία. Ακόμα χειρότερα, μόνο 31.000 είχαν στρατιωτική εκπαίδευση και 15.000 θεωρούνταν ετοιμοπόλεμοι. Χρειάστηκε το πείσμα, το ταλέντο και οι ηγετικές ικανότητες του Τρότσκι για να μετατραπεί αυτό το αδύναμο πρόπλασμα σε ένα πανίσχυρο στρατό, που το 1920 είχε φτάσει τα 3 εκατομμύρια και είχε νικήσει σε όλα τα μέτωπα. 

Στις 8 Αυγούστου το θωρακισμένο τρένο του Τρότσκι έφτασε στο σιδηροδρομικό σταθμό του Σβιασκ, στο μέτωπο του Καζάν. Όλοι οι στρατοί στον ρωσικό εμφύλιο χρησιμοποιούσαν εξοπλισμένα τρένα, αλλά το τρένο του Τρότσκι πέρασε από την ιστορία στον θρύλο. Ήταν ένα κινητό γενικό αρχηγείο, αποθήκη που παρέδιδε πολύτιμα εφόδια στις πιο ταλαιπωρημένες μονάδες, και κέντρο προπαγάνδας με τυπογραφείο και ομάδες συντρόφων που κάνανε αυτή τη δουλειά. «Δεν πολεμάμε μόνο με τουφέκια, πολυβόλα και κανόνια» έγραφε ο Τρότσκι «Και οι εφημερίδες είναι όπλο. Δένουν όλοι την 5η Στρατιά, σε μια σκέψη, μια θέληση, μια επιδίωξη». 

Η 5η Στρατιά που κάλυπτε αυτό το μέτωπο ήταν αποδιοργανωμένη και με πεσμένο ηθικό. Μια επιδρομή του εχθρού έφτασε σχεδόν μπροστά στο τρένο κι ο Τρότσκι έφτασε να πολεμάει με το πιστόλι στο χέρι. Δεν θα ήταν η τελευταία φορά που θα βρισκόταν σε αυτή τη θέση. Για να τονώσει το ηθικό επιβιβάστηκε σε μια τορπιλάκατο και συμμετείχε σε μια επιδρομή στο λιμάνι του Καζάν. 

Δραστικά μέτρα

Ο Τρότσκι πήρε δραστικά μέτρα: Οσο πιο πολλοί κομμουνιστές εργάτες υπήρχαν σε μια μονάδα τόσο πιο αξιόμαχη ήταν. Σε έναν στρατό που η μεγάλη του πλειοψηφία ήταν επιστρατευμένοι αγρότες, η λιποταξία, η κακή συμπεριφορά ή η «λούφα» από μεριάς των κομματικών μελών έδινε το κακό παράδειγμα και μπορούσε να έχει καταστροφικές συνέπειες. 

Ο Κόκκινος Στρατός δεν ήταν ο παλιός στρατός του τσάρου και των καπιταλιστών. Δεν  βασιζόταν στην καταστολή και στη τυφλή πειθαρχία. Η καθιέρωση της επιστράτευσης ήταν μια αναγκαστική επιλογή στις συνθήκες που επικρατούσαν. Εκατοντάδες χιλιάδες επιστρατευμένοι ωστόσο δεν είχαν καμιά όρεξη για πόλεμο. Η απάντηση δεν ήταν η καταστολή, αλλά η πειθώ. Ο ίδιος ο Τρότσκι στην αυτοβιογραφία του διηγείται ότι παρά τις αντιρρήσεις των επιτελών του πήγε να μιλήσει σε ένα στρατόπεδο στο Ριαζάν όπου ήταν συγκεντρωμένοι χιλιάδες ανυπότακτοι και λιποτάκτες. Τους έπεισε να πάρουν τα όπλα και έγιναν μια από τις πιο παρασημοφορημένες μονάδες. 

Το πνεύμα, το «ηθικό θεμέλιο» του Κόκκινου Στρατού διαπερνιόταν από έναν ασυμβίβαστο διεθνισμό. Στην πρώτη του ομιλία ως Επίτροπος Πολέμου, ο Τρότσκι δήλωσε ανοιχτά: «Εμείς, που η ιστορία μας έδωσε πρώτους τη νίκη…πρέπει να είμαστε σε θέση να σπεύσουμε σε ένοπλη βοήθεια των εξεγερμένων αδελφών μας στην πρώτη βροντή της παγκόσμιας επανάστασης». 

Τον Οκτώβρη του 1919 η Πετρούπολη βρισκόταν σε θανάσιμο κίνδυνο, με τον στρατό του στρατηγού Γιουντένιτς να την απειλεί άμεσα. Ο Τρότσκι στάλθηκε εσπευσμένα να αναλάβει την άμυνα στο αποδιοργανωμένο μέτωπο (βρέθηκε,  πάλι, να ηγείται μιας αντεπίθεσης προσωπικά, πάνω σ’ ένα άλογο). Ο Γιουντένιτς εξοπλιζόταν από τους Βρετανούς. Σε μια ημερήσια διαταγή ο Τρότσκι θύμιζε στους Κόκκινους φαντάρους ότι το μίσος για τον βρετανικό ιμπεριαλισμό δεν πρέπει να τους κάνει να ξεχάσουν ότι υπάρχει «και μια άλλη Βρετανία, της εργασίας, των υψηλών ιδανικών, της διεθνούς αλληλεγγύης! Θάνατος στα όρνεα του ιμπεριαλισμού! Ζήτω η Βρετανία των εργατών, του λαού!». 

Τον Ιούνη του 1920 ενώ μαινόταν ο πόλεμος με την αντεπαναστατική πολωνική κυβέρνηση, ο Τρότσκι διέταξε το κλείσιμο ενός στρατιωτικού περιοδικού επειδή είχε χρησιμοποιήσει σοβινιστικές εκφράσεις κατά των Πολωνών και υπέρ των «μεγαλορώσων».

Ένας στρατός, ωστόσο, δεν αρκεί να έχει υψηλό ηθικό και ιδανικά. Χρειάζεται να τραφεί, να ντυθεί, να έχει πολεμοφόδια και ανταλλακτικά. Όλα αυτά βρίσκονταν σε άθλια κατάσταση όταν ανέλαβε ο Τρότσκι. Η παραγωγή των πυρομαχικών το 1918 ήταν κατά 2/3 μικρότερη από εκείνη του 1917 και οι Λευκοί είχαν καταλάβει εργοστάσια και αποθήκες με αποθέματα. 

Χρειάστηκε τεράστια προσπάθεια για να μπει τάξη στο χάος ώστε ο Κόκκινος Στρατός να έχει τα υλικά μέσα της νίκης. Χρειάστηκε, επίσης, η πολιτική τόλμη του Τρότσκι για να επιστρατευθούν δεκάδες χιλιάδες πρώην τσαρικοί αξιωματικοί που είχαν σπουδάσει την πολεμική τέχνη για να υπηρετήσουν ως διοικητές και επιτελείς στις μονάδες του Κόκκινου Στρατού. Το νεαρό εργατικό κράτος δεν είχε την άνεση του χρόνου να εκπαιδεύσει και να δοκιμάσει τους δικούς του στρατιωτικούς ειδικούς πριν ξεκινήσει ο πόλεμος. Έπρεπε να τους βρει, να τους πείσει ακόμα και να τους εξαναγκάσει να υπηρετήσουν κάτω από τις διαταγές της εργατικής εξουσίας. 

Συνολικά στα χρόνια του εμφυλίου, 1918-1920, δεκατέσσερις στρατοί θα προσπαθούσαν να πνίξουν το πρώτο εργατικό κράτος στον κόσμο. Ο Κόκκινος Στρατός νίκησε και ο αρχιτέκτονας αυτής της νίκης ήταν ο Τρότσκι. O Μαξ Μπάουερ, ένας Γερμανός στρατηγός της εποχής που μόνο για συμπάθεια στους μπολσεβίκους δεν μπορεί να κατηγορηθεί, έγραψε για τον Τρότσκι: «Ενας γεννημένος στρατιωτικός οργανωτής και ηγέτης… συγκρότησε ένα νέο στρατό απ’ το τίποτα, και μετά τον οργάνωσε και τον εκπαίδευσε μέσα στη φωτιά της μάχης, αυτό είναι ένα κατόρθωμα αντάξιο του Ναπολέοντα».