Περιβάλλον
Πυρκαγιές: Ν’αλλάξουμε το σύστημα, όχι το κλίμα

Εργατική Πρωτομαγιά 2022. Φωτό: Στέλιος Μιχαηλίδης

Η κλιματική αλλαγή δεν είναι άλλοθι για τις κυβερνήσεις που καταστρέφουντο περιβάλλον 

Την ίδια στιγμή που η Ευρώπη καιγόταν (κυριολεκτικά και μεταφορικά), τη Δευτέρα 11 Ιουλίου ξεκινούσε η 13η Διάσκεψη του Βερολίνου για το Κλίμα (Petersberg Climate Dialogue) με τη συμμετοχή υπουργών από 40 αναπτυγμένες χώρες. Εκεί, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, δήλωνε ότι: «Η μισή ανθρωπότητα βρίσκεται σε ζώνη κινδύνου από πλημμύρες, ξηρασίες, ακραίες καταιγίδες και δασικές πυρκαγιές. Κανένα έθνος δεν έχει ανοσία. Ωστόσο, συνεχίζουμε να τροφοδοτούμε τον εθισμό μας στα ορυκτά καύσιμα... η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με "συλλογική αυτοκτονία"». 

Φυσικά, δεν είναι πρώτη φορά που ο ΓΓ του ΟΗΕ, αλλά και οι ίδιες οι εκθέσεις των αντίστοιχων επιτροπών του ΟΗΕ και οι παγκόσμιοι Οργανισμοί, προειδοποιούν για τις καταστρεπτικές συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Τα νούμερα είναι αποκαλυπτικά. 

Οι εκπομπές του CO2, από τις καύσεις των ορυκτών καυσίμων, έχουν θερμάνει τον πλανήτη κατά περίπου 1,2οC σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή. Τα τελευταία 5 χρόνια, η μέση θερμοκρασία της Ευρώπης ήταν κατά σχεδόν 2 βαθμούς υψηλότερη από την αντίστοιχη τιμή κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Ζούμε την πιο ζεστή δεκαετία που έχει καταγραφεί ποτέ. Στην Ελλάδα έχουμε έως και τριπλασιασμό, κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών, των ημερών κατά τις οποίες η μέγιστη θερμοκρασία ξεπερνά τους 37οC. 

Από το 2004, έχουν διεξαχθεί περισσότερες από 400 μελέτες που εξετάζουν το πώς η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως καύσωνες, πλημμύρες και ξηρασίες. Το κοινό συμπέρασμα είναι ότι η κλιματική αλλαγή κάνει τους καύσωνες πιο θερμούς και πιο συχνούς. 

Το ίδιο ισχύει και για τις πυρκαγιές. Η κλιματική αλλαγή δημιουργεί το απαραίτητο «πυρομετεωρολογικό υπόβαθρο» (υψηλή θερμοκρασία, ισχυροί άνεμοι, μειωμένη υγρασία στο έδαφος που πέφτει κάτω από το 10% και παρατεταμένη ξηρασία) ώστε εάν εκδηλωθεί φωτιά, αυτή να λάβει ευκολότερα διαστάσεις και να καταστεί καταστροφική. Η μεταβολή των κλιματολογικών συνθηκών πολλαπλασιάζει την ένταση του φαινομένου των πυρκαγιών και επιμηκύνει την χρονική περίοδο εκδήλωσής τους. Η διάρκεια της περιόδου όπου εκδηλώνονται πυρκαγιές κατά τη διάρκεια του έτους επιμηκύνθηκε κατά 19% τα τελευταία 40 χρόνια. Στα δάση του Ειρηνικού, αυξήθηκε 43% ή σε επιπλέον 37 μέρες, στη Μεσόγειο κατά 55% ή 29 μέρες. Το πιο τρομακτικό είναι ότι οι ίδιες οι πυρκαγιές πυροδοτούν το φαύλο κύκλο της κλιματικής αλλαγής, που ευθύνεται για την ένταση και την καταστροφικότητά τους. Σε παγκόσμια ετήσια κλίμακα οι πυρκαγιές καίνε 3 – 5 εκατ. km2 δασικές εκτάσεις, με αποτέλεσμα να μειώνεται η ποσότητα του CO2 που δεσμεύεται από τα δάση κατά 10%, και, ταυτόχρονα, εκπέμπουν περίπου 8 δισ τόνους CO2 στην ατμόσφαιρα που «τροφοδοτούν» την κλιματική αλλαγή που προκαλεί μεγαλύτερες πυρκαγιές.

Απολογισμός θανάτων 

Την προηγούμενη βδομάδα, πάνω από 1.000 άτομα έχασαν τη ζωή τους από την ζέστη σε Ισπανία και Πορτογαλία, ενώ στη συνέχεια το κύμα καύσωνα κινήθηκε προς τη Βρετανία σπάζοντας το ρεκόρ ζέστης και 13 άτομα έχασαν τη ζωή τους. Να έχουμε στο μυαλό μας ότι ο πραγματικός απολογισμός των θανάτων από ένα κύμα καύσωνα είναι πολύ υψηλότερος από ό,τι αναφέρεται. Η παρατεταμένη και υπερβολική ζέστη επιδεινώνει τις υπάρχουσες ασθένειες και τα ιατρικά προβλήματα και προκαλεί πολλούς θανάτους και μετά την περίοδο του καύσωνα. Μια επιστημονική έρευνα, που μόλις δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Science», αναφέρει ότι εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, και μόνο στις ΗΠΑ, για κάθε 1οC που θα αυξάνει η μέση θερμοκρασία, μεταξύ άλλων συνεπειών, οι μέσες αποδόσεις των γεωργικών καλλιεργειών θα μειωθούν κατά περίπου 9%. Στην Ινδία, φέτος, λόγω των ασυνήθιστα υψηλών θερμοκρασιών, αναμένεται να μειωθεί η παραγωγή σιταριού κατά 6 εκατ. τόνους. Δεν είναι μόνο ο πόλεμος στην Ουκρανία που απειλεί τη διατροφική επάρκεια.

Το πιο εξοργιστικό είναι ότι ενώ οι κυβερνήσεις υπηρετούν ένα σύστημα που προκαλεί και επιταχύνει την κλιματική αλλαγή, ενώ παίρνουν μέτρα και νομοθετούν για μεγαλύτερη χρήση ορυκτών καυσίμων και μεγαλύτερη καταστροφή του περιβάλλοντος ταυτόχρονα, χρησιμοποιούν την κλιματική αλλαγή ως άλλοθι για την προώθηση της πυρηνικής ενέργειας, την έκταση των καταστροφών που, εξαιτίας και των περικοπών στις κοινωνικές δαπάνες, είναι ανίκανες να πάρουν μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης. 

Αυτή η αντιμετώπιση από την κυβέρνηση της ΝΔ προκαλεί οργή και θυμό. «Κροκοδείλια δάκρυα» για την απειλή της κλιματικής αλλαγής αλλά την ίδια στιγμή η Ελλάδα μετατρέπεται σε «ενεργειακό κόμβο» για την Ευρώπη και τη ροή του ρυπογόνου LNG που το κουβαλάει το ελληνικό εφοπλιστικό κεφάλαιο. Μαζί με τις εικόνες με τους μπάτσους με τα ποτιστήρια στο χέρι που προσπαθούσανε να σβήσουν τη φωτιά στη Πεντέλη, γιατί δεν υπήρχαν πυροσβέστες, έρχονται και αυτές από τη καταστροφή του Εθνικού Δρυμού στη Δαδιά την ίδια στιγμή που το Υπουργείο Ενέργειας κατεβάζει νομοσχέδιο που παραχωρεί τις περιοχές υψηλής προστασίας και τις Natura στα αρπακτικά της αγοράς. 

Η Ελλάδα δεν είναι η εξαίρεση. Το ίδιο ισχύει σε όλη την "πολιτισμένη" και "περιβαλλοντικά ευαίσθητη" Δύση.

Ψεύτικες υποσχέσεις

Οι 40 υπουργοί που συναντήθηκαν στο Βερολίνο, μιλήσανε για «μια από τις τελευταίες ευκαιρίες για την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ βασικών χωρών πριν από τη Σύνοδο Κορυφής του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP27) στην Αίγυπτο τον Νοέμβριο». Φυσικά, δεν μπόρεσαν να έρθουν σε καμία συμφωνία. Στην COP26, οι κυβερνήσεις, πέρα από τις ψεύτικες υποσχέσεις για το όριο του 1,5οC, συμφώνησαν να παρουσιάζουν κάθε χρόνο βελτιωμένα σχέδια για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, γνωστά ως Εθνικά Καθορισμένες Συνεισφορές (NDCs). Αυτή η "παρουσίαση των NDCs", για το 2022, θα γινόταν στην COP27, τον ερχόμενο Νοέμβριο, στην Αίγυπτο. Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Φρανς Τίμερμανς, ο οποίος εκπροσωπεί την ΕΕ στις συνομιλίες στον ΟΗΕ για το κλίμα, σε συνέντευξή του στον Guardian, δήλωνε: «Δεν βλέπω τόσα πολλά νέα εθνικά σχέδια στον ορίζοντα». Και ούτε θα δει γιατί αυτό που συμβαίνει είναι προς την αντίθετη κατεύθυνση. Είναι ενδεικτικό ότι το CO2 έφτασε, το Ιούνιο του 2022, να είναι κατά 50% υψηλότερο στην ατμόσφαιρα σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή. Ιστορικό ρεκόρ.

Η αύξηση των τιμών της ενέργειας, που ξεκίνησε πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία, εξαιτίας της "επανεκκίνησης" της παγκόσμιας οικονομίας από την πανδημία, και επιδεινώθηκε από τον πόλεμο, έχει οδηγήσει τις κυβερνήσεις σε μία κούρσα αύξησης της χρήσης ορυκτών καυσίμων με τις εταιρίες να θησαυρίζουν και τον πλανήτη να υποφέρει. Η δήλωση του Υπουργού Ενέργειας της Σαουδικής Αραβίας, Abdulaziz bin Salman: «Κοιτάξτε τι συμβαίνει γύρω μας αυτές τις μέρες. Ποιος μπορεί να ασχοληθεί με την κλιματική αλλαγή αυτή τη στιγμή;» είναι το "μαστίγιο της αναγκαιότητας" για όλες τις κυβερνήσεις. 

Μπορεί ο Γκουτιέρες να μιλάει για "συλλογική αυτοκτονία" αλλά η πραγματικότητα είναι ότι το 99% του κόσμου δεν είναι ούτε υπεύθυνο για την κλιματική αλλαγή (το πλουσιότερο 1% του πλανήτη ευθύνεται για το 50% των εκπομπών CO2 και μόλις 100 εταιρείες είναι υπεύθυνες για το 70%) και ούτε είναι διατεθειμένο να "αυτοκτονήσει". 

Αν τους αφήσουμε, τα χειρότερα είναι μπροστά μας και όχι τόσο πολύ μακριά. Ο πρώην επικεφαλής επιστήμονας της NASA, Γουαλίντ Αμπνταλάτι, δηλώνει ότι «Πιστεύω ακράδαντα ότι θα κοιτάμε πίσω μετά από 10, 20, 50 χρόνια και θα νοσταλγούμε το 2020». 

Για να μην φτάσουμε εκεί πρέπει να έχουμε ξεκάθαρο ότι οι αγώνες και τα αιτήματα ενάντια στη καταστροφή του περιβάλλοντος, για την αντιμετώπιση των συνεπειών από τους καύσωνες, για πρόληψη και σβήσιμο των πυρκαγιών και όλων των άλλων καταστρεπτικών συνεπειών από τη κλιματική αλλαγή είναι, όσο ποτέ, αναγκαία. Όμως, δεν αρκούν. 

Για να "αντιστρέψουμε το κλίμα" πρέπει να κοντράρουμε τις βασικές επιλογές του καπιταλισμού. Να απαιτήσουμε το σταμάτημα της χρήσης ορυκτών καυσίμων και της πυρηνικής ενέργειας, κλιματική δικαιοσύνη, απέναντι στην απάτη της "πράσινης ανάπτυξης" –τον δημόσιο εργατικό έλεγχο στην ενέργεια και στις μεταφορές και τη δημιουργία εκατομμυρίων θέσεων εργασίας σε πραγματικές Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας που δεν θα καταστρέφουν το περιβάλλον. 

Να ανοίξουμε το δρόμο για να ανατρέψουμε αυτό το σύστημα που απειλεί "να μας πάρει μαζί του στη καταστροφή". Με λίγα λόγια, "Να αλλάξουμε το σύστημα και όχι το κλίμα".