Οι πλημμύρες που μετέτρεψαν το μισό θεσσαλικό κάμπο σε λίμνη είναι ένα προμελετημένο έγκλημα που βαραίνει την κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Υπήρξε προειδοποίηση για το μέγεθος της καταστροφής που συνέβη και το όνομα αυτής είναι «Ιανός». Η επιστημονική κοινότητα προειδοποιεί εδώ και πολλά χρόνια ότι η κλιματική αλλαγή μεταφράζεται αργά ή γρήγορα σε ακραία καιρικά φαινόμενα που θα εμφανίζονται σε μεγαλύτερη συχνότητα και με όλο και μεγαλύτερη ένταση. Ο μεσογειακός κυκλώνας «Ιανός» που έπληξε την περιοχή της Θεσσαλίας και ιδιαίτερα της Καρδίτσας το 2020 ήταν η απτή αποδειξη ότι αυτός ο κίνδυνος πλέον βρίσκεται εδώ.
Τι έκανε η κυβέρηση Μητσοτάκη; Καταρχάς αγνόησε επιδεικτικά το μέγεθος του κινδύνου. Από το 2019 δεν έλαβε απολύτως καμιά μέριμνα ούτε καν για να επικαιροποιήσει έστω στα χαρτιά, τα διαχειριστικά σχέδια και τους χάρτες κινδύνου πλημμύρας.
«Δεν είναι πως δεν ξέραμε ότι υπάρχει κίνδυνος, ειδικά σε περιπτώσεις ακραίας βροχόπτωσης. Οι χάρτες για τη Θεσσαλία είναι αναρτημένοι εδώ από το 2018» κατήγγειλε χαρακτηριστικά η επικεφαλής περιβαλλοντικής πολιτικής της WWF Θεοδότα Νάντσου παρουσιάζοντας τον χάρτη κινδύνου πλημμύρας για την ευρύτερη περιοχή του Βόλου.. «Ουσιαστικά, σχεδόν όλη η πόλη είναι στα κόκκινα. O Βόλος ήταν γνωστό ότι κινδυνεύει όπως και η Νέα Αγχίαλος και η πεδιάδα Λάρισας και Καρδίτσας...».
«Μα μετά τον Ιανό δώσαμε 1 δις ευρώ από τα οποία 400 εκατομμύρια πήγαν για αντιπλημμυρικά έργα» αντιτείνει η κυβέρνηση. Πολλά θα μπορούσαν να καταγγείλουν σχετικά, και το έκαναν, οι τοπικοί φορείς στην Καρδιτσα που τρία χρόνια μετά τον «Ιανό» φέτος τον δεκαπενταύγουστο προχωρούσαν σε κινητοποιήσεις: Για τις «καθυστερήσεις στα έργα, τις ελλείψεις στο μέτωπο της αντιπλημμυρικής προστασίας, στο αποχετευτικό δίκτυο της πόλης, στον καθαρισμό παραποτάμων, ρεμάτων και καναλιών που υπερχείλισαν, την πλήρη απουσία ή λειψή συντήρηση των αναχωμάτων στα νότια και ανατολικά της πόλης, τα μπαζώματα στις ζώνες πλημμύρας».
Κλιματική αλλαγή
Αλλά η ουσία του προβλήματος δεν αφορά μόνο τις καθυστερήσεις και τις κακοτεχνίες των κατασκευαστικών εταιριών που λυμαίνονται τα ειδικά σχεδιασμένα για αυτές προγράμματα της ΕΕ. Αφορά τον πυρήνα της αντιμετώπισης του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής και της διαχείρισης των υδάτων και των πλημμυρών από τις κυβερνήσεις της Ελλάδας -και όλης της ΕΕ- που κινείται πάνω σε ένα και μοναδικό άξονα: την αύξηση της κερδοφορίας αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και τους ανθρώπους.
Είναι ακριβώς το είδος των «έργων» που πραγματοποιούνται υπεύθυνα για το μέγεθος της καταστροφής. Ας δούμε ένα παράδειγμα εκεί που αυτά ολοκληρώθηκαν «επιτυχώς»: «Ολοκληρώνονται οι κύριες εργασίες για την αντιπλημμυρική θωράκιση πέριξ του χειμάρρου Κραυσίδωνα στο Βόλο» διαβάζαμε επτά χρόνια πριν στο τύπο σχετικά με το ρέμα που βύθισε πριν λίγες μέρες στη λάσπη τον Βόλο. «Στην περιοχή παρέμβασης έχουν ήδη πραγματοποιηθεί εργασίες κατασκευής κατακόρυφων λίθινων τοιχίων στην ανατολική και δυτική όχθη του χειμάρρου και καθαρισμού της κοίτης από αυτοφυή βλάστηση. Επιπλέον θα εκτελεστούν εργασίες, όπως κατασκευή και τοποθέτηση συρματοκιβωτίων και μικρό τμήμα σενάζ επί των λίθινων τοιχίων αυτού...»
Σε όλη την Ελλάδα, αυτά είναι συνήθως τα «αντιπλημμυρικά έργα». Περιορισμός της φυσικής κοίτης, ξερίζωμα των δένδρων, μπάζωμα του ρέματος, περιορισμός του με τοιχεία και σενάζια, αντικατάσταση των γεφυριών από αγωγούς. Είναι ακριβώς αυτού του είδους η αντιμετώπιση που χειροτερεύει τις πλημμύρες. Γράφει, π.χ. ο Δημήτρης Θεοδοσόπουλος, Αγρονόμος - Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π. (Σύλλογος "Ροή" - Πολίτες Υπέρ των Ρεμάτων) για τον Κρουσιδώνα:
«Μας λένε ότι είτε φταίει ο καιρός, είτε τα έργα που δεν έχουν γίνει από την άλλη. Όχι ότι στις εκβολές επέλεξαν να φτιάξουν το λιμάνι του Βόλου και επειδή δεν βόλευε το ποτάμι που πήγαινε προς τα ανατολικά το πήγαμε προς τα δυτικά... Όχι ότι οι εκβολές από 240 μέτρα πλάτος το 1945 έχουν σήμερα 40 μέτρα πλάτος. Όχι ότι όλα τα ρέματα της πόλης είναι καναλοποιημένα, ευθυγραμμισμένα και μπετοποιημένα. Όχι ότι η αντιπλημμυρική προστασία του Περιφερειακού δρόμου της πόλης λειτουργεί πρακτικά σαν τάπα. Όχι ότι δεν καθαρίζονται ποτέ τα φρεάτια και τα μπάζα από τα ρέματα παρά μόνο εξαφανίζουμε την μόνη δικλείδα ασφαλείας για την αντιπλημμυρική προστασία μιας περιοχής, την αυτοφυή βλάστηση... Η μόνη λύση είναι να επαναφέρουμε τον χώρο που πήραμε από τα ρέματα στα ρέματα. Το νερό θέλει τον χώρο που του πήραμε. Θέλει έργα διαχείρισης πλημμυρών σύμφωνα με την τρέχουσα επιστημονική πραγματικότητα (φυσική μηχανική) και όχι αντιπλημμυρικά έργα όπως τα κάναμε 50 χρόνια πριν...»
Αυτά ισχύουν στη νιοστή όταν μιλάμε για τον θεσσαλικό κάμπο που υπήρξε ανέκαθεν ο χώρος απορροής υδάτων των μεγάλων γύρω ορεινών όγκων. «Λέει, μιλώντας για τα έργα στην Καθημερινή, ο Θάνος Γιαννακάκης, περιβαλλοντολόγος: «Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα συρματοκιβώτια που έβαλαν στο Μουζάκι μετά την πτώση του Κέντρου Υγείας, το οποίο είχε χτιστεί δίπλα ακριβώς στο μπαζωμένο ποτάμι, το 2020 με τον Ιανό. Αιτία, οι διαχρονικές παρεμβάσεις στην κοίτη του ποταμού που οδήγησαν στην τρομακτική μείωση του πλάτους του… Η απαξίωση της δασικής υπηρεσίας εδώ και χρόνια αποτελεί επίσης πρόβλημα, καθώς δεν γίνονται πλέον έργα ορεινής υδρονομίας, ώστε να κατασκευαστούν μικρά φράγματα ανάσχεσης στα ορεινά, προκειμένου να μειωθεί η ταχύτητα και η ορμή του νερού πριν φτάσει με μεγάλη ένταση στα πεδινά αλλά και να μειωθεί η διάβρωση στα ορεινά... Βάζουν συρματοκιβώτια στις κοίτες για να έχουν χώρο να πολεοδομήσουν οδηγώντας ουσιαστικά το νερό να τρέχει με μεγαλύτερη ταχύτητα...»
Τι μπορούσε να γίνει;
«Κοιτάς πώς ήταν το ποτάμι κάποτε, μεγαλώνεις την κοίτη και την επαναφέρεις στο αρχικό πλάτος, απομακρύνεις τα αναχώματα, συνδέεις το ποτάμι με πλημμυρικά πεδία και δημιουργείς μαιάνδρους στο ποτάμι. Γιατί όταν γίνεται μια πλημμύρα θες το νερό να φύγει αργά, να υπάρχει χώρος να ανοίξει, να εκτονωθεί σε περιοχές που εσύ θέλεις να πλημμυρίσουν, που είναι μια αγροτική έκταση όπου δεν έχουμε τόσο μεγάλες καταστροφές» καταλήγει ο Γιαννακάκης.
Η σφοδρότητα της κλιματικής αλλαγής σε συνδυασμό με την άναρχη και ασύδοτη καπιταλιστική «ανάπτυξη» οδηγεί σε τεράστιες καταστροφές. Και αυτό δεν αφορά μόνο στην Ελλάδα. Το 2021 πάνω από 250 ανθρωποι πνίγηκαν στις πλημμύρες που έπληξαν την κεντρική Ευρώπη (οι 200 στην Γερμανία) καθώς σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές μελέτες, το 90% των πλημμυρικών πεδιάδων της Ευρώπης και το 60% των υγρότοπων έχουν χαθεί και όλα τα ποτάμια πλέον έχουν καναλοποιηθεί, λόγω των αλλαγών χρήσεως γης τον τελευταίο αιώνα.
Οι κυβερνήσεις που διαχειρίζονται αυτήν την «ανάπτυξη» -όπως και για τη μείωση των ρύπων που αφορούν την κλιματική αλλαγή- αντί να προχωρήσουν σε δραστικές λύσεις, επιμένουν σε μια διαχείριση που μπορεί να εξασφαλίζει κέρδη για τους λίγους αδιαφορώντας για τις συνέπειες που τελικά πληρώνει ο απλός κόσμος και το περιβάλλον. Σε αυτήν την εγκληματική πολιτική η κυβέρνηση Μητσοτάκη διεκδικεί τα πρωτεία.