Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από του Μαξίμου. Αυτό της Σερβίας.
Μπορεί ο Μητσοτάκης, στη συνέντευξη του στον ALPHA, να θεωρούσε τον πρωθυπουργό της Σερβίας, Βούτσεβιτς, ως «διακοσμητικό στοιχείο» αλλά ξέρει πολύ καλά ότι η παραίτηση του, κάτω από το βάρος των συνεχόμενων διαδηλώσεων, απεργιών και κινητοποιήσεων είναι μία εφιαλτική συνθήκη όχι μόνο για την σέρβικη κυβέρνηση αλλά και για την ΝΔ. Όταν έγινε γνωστή η παραίτηση, την Τρίτη 28 Γενάρη, δύο μέρες μετά τις συγκλονιστικές κινητοποιήσεις της Κυριακής, όλος ο κόσμος την υποδέχθηκε στην Ελλάδα με την ευχή: «και στα δικά μας!».
Πριν την παραίτηση του πρωθυπουργού, αλλά και του δημάρχου του Νόβι Σάντ, Τζούριτς, της πόλης όπου σημειώθηκε το έγκλημα στο σιδηροδρομικό σταθμό, προηγήθηκε η «κωλοτούμπα» του προέδρου Βούτσιτς, ο οποίος το βράδυ της Δευτέρας 27 Γενάρη προανήγγειλε, σε μία απέλπιδα προσπάθεια να σταματήσει τις κινητοποιήσεις, «επείγουσα και εκτεταμένη ανασυγκρότηση της κυβέρνησης».
Σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Βούτσεβιτς και την Πρόεδρο του Κοινοβουλίου, Άννα Μπρνάμπιτς, ο Βούτσιτς προέτρεψε σε διάλογο με τους φοιτητές, λέγοντας ότι «πρέπει να μειώσουμε τις εντάσεις και να αρχίσουμε να μιλάμε μεταξύ μας... οποιοδήποτε είδος κρίσης δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα για την οικονομία μας... μια τέτοια κατάσταση στην κοινωνία δεν είναι καλή για κανέναν». Ανακοίνωσε ότι θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα της κυβέρνησης το σύνολο των εγγράφων που αφορούν την ανακαίνιση του σιδηροδρομικού σταθμού στη Νόβι Σαντ, ένα από τα βασικά αιτήματα των διαδηλωτών που καταγγέλλουν διαφθορά και απόπειρα συγκάλυψης.
Αποδέχθηκε επίσης το αίτημα για αύξηση κατά 20% του προϋπολογισμού για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, απένειμε χάρη σε 13 φοιτητές και καθηγητές που αντιμετωπίζουν ποινικές διώξεις και υποσχέθηκε την ποινική δίωξη 37 ατόμων που επιτέθηκαν στους φοιτητές κατά την διάρκεια των διαδηλώσεων. Μέχρι την προηγούμενη βδομάδα κατηγορούσε τους διαδηλωτές ως υποκινούμενους και οργάνωνε κυβερνητικές συγκεντρώσεις για να «ενώσει όλους τους ευφυείς και κανονικούς ανθρώπους στη Σερβία. Όλους τους ανθρώπους που δεν πιστεύουν στις έγχρωμες επαναστάσεις που ξεκίνησαν από το εξωτερικό, που θέλουν να υποστηρίξουν μια φιλελεύθερη και ανεξάρτητη Σερβία».
Τώρα έχει βρεθεί χωρίς κυβέρνηση και σε πολιτικό αδιέξοδο αν θα σχηματίσει καινούρια ή θα πάει σε πρόωρες εκλογές με το κίνημα να συνεχίζει με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα, μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, μεγαλύτερη συμπαράσταση. Την Παρασκευή 31 Γενάρη χιλιάδες φοιτητές πραγματοποίησαν συμβολική πορεία από το Βελιγράδι στο Νόβι Σαντ στέλνοντας το μήνυμα ότι δεν αρκεί η παραίτηση του πρωθυπουργού. Το μείγμα πολιτική κρίση-κοινωνική έκρηξη είναι ακόμα μεγαλύτερο και από την εποχή της πτώσης του Μιλόσεβιτς, τον Οκτώβριο του 2000.
Την Παρασκευή 1 Νοέμβρη, το τσιμεντένιο στέγαστρο του πρόσφατα ανακαινισμένου κεντρικού σιδηροδρομικού σταθμού στη Νόβι Σαντ (η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Σερβίας και πρωτεύουσα της επαρχίας της Βοϊβοντίνα) κατέρρευσε σκοτώνοντας 15 άτομα. Ένα έγκλημα ιδιωτικοποιήσεων και κυβερνητικής διαφθοράς, όπως και στα Τέμπη.
Κοινοπραξία
Οι εργασίες ανακαίνισης του σέρβικου σιδηροδρομικού δικτύου και του συγκεκριμένου σταθμού, ξεκίνησαν το 2021 από μία κοινοπραξία στην οποία κυριαρχούσαν 2 κινεζικές εταιρείες. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 2022. Μόνο η ανακαίνιση του σταθμού κόστισε 16 εκατομμύρια ευρώ. Όμως, το τσιμεντένιο στέγαστρο του σταθμού, που ήταν κατασκευασμένο από το 1964, όχι μόνο δεν αντικαταστάθηκε κατά την ανακαίνιση του σταθμού αλλά σε αυτό προστέθηκε επιπλέον βάρος μεταλλικών κατασκευών με συνεπακόλουθο αποτέλεσμα την κατάρρευση του.
Από τη πρώτη διαδήλωση, στη κεντρική πλατεία της Νόβι Σαντ, ο κόσμος ζητούσε τις παραιτήσεις και την ποινική δίωξη της κυβέρνησης και του προέδρου Βούτσιτς. Ήταν η συσσωρευμένη οργή απέναντι σε μία διαφθαρμένη νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση λιτότητας, περικοπών και ιδιωτικοποιήσεων. Η κυβέρνηση απάντησε με καταστολή και συλλήψεις αλλά οι διαδηλώσεις «απλώθηκαν» σε όλη τη Σερβία. Το πρώτο σημείο καμπής ήρθε στις 22 Νοεμβρίου. Κατά τη διάρκεια κινητοποίησης, που διοργάνωσαν οι φοιτητές και το προσωπικό της Σχολής Δραματικών Τεχνών στο Βελιγράδι, η κυβέρνηση απάντησε με επίθεση κυβερνητικών τραμπούκων. Η απάντηση ήταν άμεση. Κατάληψη της σχολής. Αυτό λειτούργησε ως πυροδότης ενός μαζικού και πρωτόγνωρου κινήματος φοιτητικών καταλήψεων. Μέχρι τα μέσα Δεκέμβρη, 85 σχολές (συμπεριλαμβανομένου και ενός ιδιωτικού πανεπιστημίου) ήταν υπό κατάληψη.
Οι καταλήψεις γίνονται κέντρα οργάνωσης του αγώνα με συνελεύσεις, πολιτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Η ριζοσπαστικοποίηση βαθαίνει. Στέλνουν «ανοικτό γράμμα» σε όλους τους φοιτητές του κόσμου ζητώντας συμπαράσταση αλλά και ένα συντονισμένο παγκόσμιο κίνημα φοιτητικών καταλήψεων. Σε πείσμα όσων καλλιεργούσαν και καλλιεργούν το μίσος ανάμεσα στους λαούς της πρώην Γιουγκοσλαβίας, πραγματοποιήθηκαν διαδηλώσεις συμπαράστασης σε όλες τις χώρες που αποτελούσαν την πρώην Γιουγκοσλαβία.
Η φοιτητική εξέγερση κέρδισε την μαζική υποστήριξη όλης της κοινωνίας. Χιλιάδες απλοί άνθρωποι δωρίζουν τρόφιμα, εξοπλισμό κατασκήνωσης, υλικά για την κατασκευή πανό, χρήματα και πολλές άλλες προμήθειες σε κατειλημμένες σχολές. Μαγειρεύουν για τους καταληψίες φοιτητές. Τα αγροτικά συνδικάτα, τα οποία είναι σε σύγκρουση με την κυβέρνηση γιατί έδωσε άδεια στον πολυεθνικό όμιλο εξόρυξης Rio Tinto να κατασκευάσει ένα εξαιρετικά ρυπογόνο ορυχείο λιθίου σε εύφορη και πλούσια σε νερό γεωργική γη, υποστηρίζουν ενεργά τους φοιτητές. Όταν και οι μαθητές άρχισαν να συμμετέχουν στις διαδηλώσεις, η κυβέρνηση έκλεισε τα σχολεία μια εβδομάδα νωρίτερα για τις χειμερινές διακοπές. Στις 22 Δεκεμβρίου γίνεται η μεγαλύτερη διαδήλωση στη Σερβία, μετά το 2000, με πάνω από 100.000 άτομα, στο Βελιγράδι. Κάθε δημόσια εμφάνιση από οποιονδήποτε κυβερνητικό αξιωματούχο αντιμετωπίζεται με οργή και διαμαρτυρία. Η υπουργός Παιδείας, της οποίας την παραίτηση ζητούν οι απεργοί δάσκαλοι, πήγε στο δημοτικό συμβούλιο της Νις αλλά οι μαθητές διέκοψαν την επίσκεψή της, εισβάλλοντας στην αίθουσα. Την παραίτηση του υπουργού Γεωργίας ζητούν οι αγρότες.
Απεργίες
Το «κλειδί» για τη συνέχεια, ήταν η ώθηση που έδωσε το φοιτητικό κίνημα στο εργατικό κίνημα. Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές απεργούν ζητώντας αυξήσεις. Το ίδιο και οι εργαζόμενοι στα ταχυδρομεία, οι οδηγοί λεωφορείων, οι εργαζόμενοι στη δημόσια τηλεόραση. Την Παρασκευή 24 Γενάρη, οι φοιτητές κάλεσαν σε «πολύμορφη» γενική απεργία. Έτσι φτάσαμε στη σημερινή κατάσταση.
Στη Σερβία κυβερνάει ένας συνασπισμός κομμάτων με «κορμό» το δεξιό φιλελεύθερο εθνικιστικό κόμμα του προέδρου Βούτσιτς, το Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα, μαζί με το Σοσιαλιστικό Κόμμα Σερβίας και το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα.
Ο Βούτσιτς είναι ένα ακροδεξιό διεφθαρμένο φιλελεύθερο «φυντάνι». Ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα ως μέλος του ακροδεξιού Ριζοσπαστικού Κόμματος της Σερβίας (SRS), γνωστό στη δεκαετία του 1990 ως πολύ στενά συνδεδεμένο με τις κρατικές δυνάμεις ασφαλείας του Μιλόσεβιτς. Το 1993 εξελέγη βουλευτής και έπειτα από 2 χρόνια, σε ηλικία 24 ετών, έγινε γραμματέας του SRS. Κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία, δήλωνε ότι «θα σκοτώσουμε εκατό μουσουλμάνους για κάθε Σέρβο». Υπηρέτησε, το 1998, ως υπουργός Πληροφοριών υπό τον Μιλόσεβιτς και έγινε γνωστός ως «ο διώκτης των επικριτικών δημοσιογράφων» έχοντας στενή σχέση με το οργανωμένο έγκλημα και τις υπηρεσίες ασφαλείας του «βαθέως κράτους». Μετά την πτώση του Μιλόσεβιτς περνάει στην αντιπολίτευση, αποχωρεί από το αντιδυτικό SRS και σχηματίζει το Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα «υιοθετώντας» φιλοευρωπαϊκές πολιτικές. Στις εκλογές του 2012 ήταν, ταυτόχρονα, αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, υπουργός Άμυνας και επικεφαλής της BIA, της σέρβικης υπηρεσίας ασφαλείας. Το 2014 και το 2016 εξελέγη πρωθυπουργός και το 2017 και 2022 κερδίζει τις προεδρικές εκλογές.
Η πολιτική του Βούτσιτς έχει πολλά κοινά με αυτή του Όρμπαν στην Ουγγαρία. Ένα μείγμα αυταρχικού νεοφιλελευθερισμού με μπόλικη εθνικιστική ρητορική και «πολυδιάστατη» εξωτερική πολιτική. Εμπνευσμένος από την Γιουγκοσλαβία του Τίτο στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, διατηρεί στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ και την ΕΕ, με τη Ρωσία, την Κίνα αλλά και με την Τουρκία και την Ελλάδα. Μπορεί, σε διάφορες στιγμές, η Δύση να «κατηγορεί» τη Σερβία για τις σχέσεις της με τη Ρωσία αλλά ο σερβικός στρατός έχει συμμετάσχει σε περισσότερες κοινές ασκήσεις με το ΝΑΤΟ παρά με τη Ρωσία τα τελευταία χρόνια. Η Σερβία είναι η χώρα που «φιλοξενεί» τους περισσότερους Ρώσους που έχουν φύγει από τη Ρωσία του Πούτιν μετά την έναρξη του πολέμου με την Ουκρανία το 2022.
Ούτε η σέρβικη αντιπολίτευση είναι καλύτερη. Μπορεί να κατηγορεί, και σωστά, τον Βούτσιτς για διαφθορά αλλά, επί της ουσίας, δεν έχει κάποιο διαφορετικό πολιτικό προσανατολισμό. Γι' αυτό και το κίνημα «κρατάει αποστάσεις» από την αντιπολίτευση και γι' αυτό η αντιπολίτευση «πιέζει» το κίνημα για μία πολιτική λύση με ταυτόχρονο σταμάτημα των κινητοποιήσεων.
Το ίδιο κάνει και η Δύση αλλά και η Ρωσία και η Κίνα. Οι διαδηλώσεις και οι κινητοποιήσεις είναι κάπου «θαμμένες» στα διεθνή ΜΜΕ και οι πρόσφατες δηλώσεις του αμερικάνου πρέσβη για συνομιλίες της κυβέρνησης με την αντιπολίτευση για «εκτόνωση της κατάστασης» είναι ενδεικτικές.
Στη πραγματικότητα, το κίνημα στη Σερβία είναι «υποκινούμενο» από την ανάγκη να έχουμε τον έλεγχο στη ζωή μας και όχι να θυσιαστούμε για τα κέρδη και τα συμφέροντα των από πάνω. Για να γκρεμίσουμε αυτούς που βάζουν τα κέρδη τους πάνω από τις ζωές μας. Από το Βελιγράδι μέχρι την Αθήνα!