Η ανακοίνωση από τον Τραμπ την περασμένη Τετάρτη, ότι είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Πούτιν στην οποία συμφώνησαν να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, έγινε πρώτη είδηση σε όλον τον κόσμο.
Ο Τραμπ είπε ότι θα συναντηθεί με τον Πούτιν τρεις φορές, την πρώτη στη Σαουδική Αραβία μιας και «οι δυο γνωρίζουμε τον διάδοχο» Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν. Η Σ. Αραβία θα παίξει κεντρικό ρόλο στο παζάρι. Ο Μάρκο Ρούμπιο, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, μίλησε με τον Σεργκέι Λαβρόφ, τον Ρώσο ομόλογό του, και αποφάσισαν ότι η πρώτη συνάντηση διπλωματών από τις δυο μεριές θα γίνει την επόμενη βδομάδα στη Σ. Αραβία με αντικείμενο την απαρχή εξομάλυνσης των «διμερών σχέσεων».
Όμως, ο Τραμπ δεν ανακοίνωσε μόνο ότι θα ξεκινήσει το παζάρι με τον Πούτιν. Έθεσε και κάποιες βασικές παραμέτρους για μια μελλοντική συμφωνία. Η πρώτη είναι ότι δεν θεωρεί ως «πρακτική» την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Αυτό ήταν μια από τις βασικές «εγγυήσεις ασφαλείας» που ζητούσε ο Ζελένσκι και διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Έκανε μάλιστα αναφορά στις δηλώσεις του Πίτερ Χέγκσγκεθ, του υπουργού Άμυνας των ΗΠΑ, που νωρίτερα από τις Βρυξέλες είχε δηλώσει όχι μόνο ότι δεν είναι «πρακτικό» να μπει η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ αλλά κι ότι «η επιστροφή στα προ του 2014 σύνορα» της Ουκρανίας είναι «ένας μη-ρεαλιστικός στόχος». Δηλαδή, ας ξεχάσουμε την Κριμαία και τα άλλα ουκρανικά εδάφη που κατέχει ο ρωσικός στρατός.
Οσο για τις «εγγυήσεις ασφαλείας» που θα συνοδεύουν μια συμφωνία, αυτές θα πρέπει να τις αναλάβει η Ευρώπη, είπε ο Χέγκσγκεθ. Δεν θα πάει αμερικάνικος στρατός εκεί, και αν πάνε στρατιωτικές μονάδες μελών του ΝΑΤΟ, αυτές δεν θα καλύπτονται από το άρθρο 5 της ιδρυτικής συνθήκης της Συμμαχίας που προβλέπει ότι η επίθεση σε ένα κράτος-μέλος είναι επίθεση σε όλα.
Αυτές οι ανακοινώσεις προκάλεσαν μια θύελλα αντιδράσεων. Διάφοροι που έλεγαν ότι στην Ουκρανία η δημοκρατική Δύση υπερασπίζεται την ελευθερία ενάντια στον ολοκληρωτισμό, μίλησαν για ταπείνωση και έκαναν αναλογίες με την πολιτική του κατευνασμού των βρετανικών και γαλλικών κυβερνήσεων απέναντι στον Χίτλερ με αποκορύφωμα τη Συμφωνία του Μονάχου το 1938, όταν θυσίασαν την Τσεχοσλοβακία υποτίθεται με αντάλλαγμα την ειρήνη. Τώρα στη θέση της Τσεχοσλοβακίας είναι η Ουκρανία, λένε.
Πεδίο ανταγωνισμού
Πέρα από την επιλεκτική μνήμη της δεκαετίας του ’30, αυτές οι απόψεις ξεχνάνε ένα βασικό στοιχείο. Η Ουκρανία ήταν από τη δεκαετία του ’90 πεδίο ενός σκληρού ανταγωνισμού ανάμεσα στον αμερικάνικο και τους ευρωπαϊκούς ιμπεριαλισμούς από τη μια και τον ρώσικο ιμπεριαλισμό από την άλλη. Αυτός ο ανταγωνισμός, που κεντρικό του διακύβευμα ήταν η ένταξη ή μη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, μετατράπηκε σε ένα πόλεμο «δια αντιπροσώπων» από τα μέσα της δεκαετίας του 2010. Και αυτός ο πόλεμος πήρε καταστροφικές διαστάσεις με τη βάρβαρη εισβολή του Πούτιν τον Φλεβάρη του 2022.
ΟΙ ΗΠΑ και η Ε.Ε ξόδεψαν τεράστια ποσά για να στηρίξουν την ουκρανική κυβέρνηση. Έστειλαν το ένα εξελιγμένο οπλικό σύστημα μετά το άλλο. Επέτρεψαν πλήγματα στο ρώσικο έδαφος με αυτά τα συστήματα. Αλλά παρόλη την στήριξη, η πλάστιγγα ήδη από πέρσι άρχισε να γέρνει υπέρ της Ρωσίας. Είναι αλήθεια ότι αυτή η επιτυχία είχε τεράστιο κόστος για τον ρώσικο λαό, με τις εκατόμβες των νεκρών και των τραυματιών. Όπως είναι αλήθεια ότι οι σκληρές δυτικές οικονομικές κυρώσεις μπορεί να μην οδήγησαν τη ρωσική οικονομία σε κατάρρευση, αλλά παρόλα αυτά έχουν σοβαρό αντίκτυπο και αν συνεχιστούν θα της βάλουν ανυπέρβλητα εμπόδια.
Αλλά το γεγονός παραμένει: η Δύση χάνει, η Ρωσία κερδίζει. Αυτό το επισήμανε στα τέλη Γενάρη σε μια συνέντευξή του ο Ρούμπιο. Ο ισχυρισμός ότι η Ουκρανία μπορεί να νικήσει τη Ρωσία είναι «ανέντιμος» δήλωσε και συμπέρανε ότι «χρηματοδοτούμε ένα τέλμα» ενώ η Ουκρανία έχει «γυρίσει 100 χρόνια πίσω».
Ο Τραμπ δεν έχει καμιά ευαισθησία για τους νέους που χάνονται στο σφαγείο του πολέμου. Θέλει να μπαλώσει την κατάσταση για να ρίξει το βάρος στην αντιπαράθεση με την Κίνα, τη βασική ανταγωνίστρια των ΗΠΑ. Από αυτή την άποψη, υπάρχει συνέχεια και όχι ρήξη με την πολιτική του Μπάιντεν. Όπως είχε δηλώσει, η Ουκρανία ήταν «ένα σημείο καμπή» που θα απεδείκνυε ότι μετά τις αλλεπάλληλες ταπεινώσεις όπως στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός είναι ο παγκόσμιος ηγεμόνας, ένα μήνυμα προς την Κίνα δηλαδή. Τελικά αυτό που κατάφερε ήταν να σπρώξει τη Ρωσία πιο κοντά στην Κίνα.
Ούτε η «μονομέρεια» είναι αποκλειστικό προνόμιο του Τραμπ. Ο Μακρόν στη συνέντευξη που έδωσε (βλ. παρακάτω) είπε με νόημα ότι «ο Μπάιντεν δεν με πήρε τηλέφωνο πριν ανακοινώσει τη συμμαχία ΑUKUS», τη συνεργασία ΗΠΑ, Βρετανίας και Αυστραλίας για πυρηνοκίνητα υποβρύχια που «άδειασε» τη συμφωνία για αγορά γαλλικών υποβρυχίων.
Επειδή ο Τραμπ μίλησε με τον Πούτιν δεν σημαίνει ότι το τέλος του ουκρανικού πολέμου είναι υπόθεση κάποιων εβδομάδων ή και μηνών. Τα παζάρια ανάμεσα στους «ιμπεριαλιστές-ληστές» για να θυμηθούμε τον Λένιν, γίνονται με εκβιασμούς και τρικλοποδιές. Ή όπως δήλωσε ο πρόεδρος της Φινλανδίας «βρισκόμαστε στην αρχή της αρχής». Και όλα τα μέτωπα που έχει ανοιχτά ένας αδυνατισμένος αμερικάνικος ιμπεριαλισμός δεν θα κλείσουν με το πάτημα ενός κουμπιού από τον Τραμπ.
Τρία ακριβώς χρόνια πριν όταν ξεκινούσε η σφαγή στην Ουκρανία η Εργατική Αλληλεγγύη έλεγε Όχι στον Πόλεμο-Ούτε ΝΑΤΟ ούτε Πούτιν. Σήμερα, οι ιμπεριαλιστές που βύθισαν στο αίμα αυτή τη χώρα λένε ότι θα κάτσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Δεν θα φέρουν την ειρήνη, το πολύ να φέρουν μια ανακωχή που θα ετοιμάσει τον επόμενο γύρο. Η ελπίδα για την ειρήνη είναι στους αγώνες της εργατικής τάξης και της νεολαίας και την ανατροπή του συστήματος που γεννάει πόλεμο και καταστροφή.
Τραμπ, Μακρόν, Ζελένσκι
Ευρώπη-αστακός
Τη Δευτέρα 17 Φλεβάρη στο Παρίσι πραγματοποιήθηκε έκτακτη ευρωπαϊκή συνάντηση, με τη συμμετοχή του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε, για να συζητήσουν για την Ουκρανία και «το μέλλον της ευρωπαϊκής άμυνας». Η συνάντηση ήταν πρωτοβουλία του Μακρόν.
Λίγες ώρες μετά τις ανακοινώσεις Τραμπ, ο Μακρόν δήλωσε, σε μια δική του συνέντευξη ότι πρόκειται για «ηλεκτροσόκ» για την Ε.Ε. Ναι, είπε ο Γάλλος πρόεδρος, η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει τις «εγγυήσεις ασφαλείας» για την Ουκρανία, και με χρήμα και με στρατό «επί του πεδίου». Αλλά τις τελικές αποφάσεις για «ζητήματα εδαφών και κυριαρχίας» πρέπει να τις πάρει η κυβέρνηση του Ζελένσκι είπε.
Τι σημαίνει, πρακτικά, «εγγυήσεις ασφαλείας»; Ο Ζελένσκι έχει ζητήσει 150 με 200 χιλιάδες στρατό. Αυτό είναι ένα αδιανόητο νούμερο. Καμιά ευρωπαϊκή δύναμη ή συνδυασμός τους -ακόμα και με την συμμετοχή των ΗΠΑ- δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε ένα τέτοιο στόχο. Ακόμα και πιο «μετριοπαθείς» στόχοι -η φράση που χρησιμοποίησε ο Μακρόν- είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθούν. Τον Νοέμβρη το περιοδικό Economist υπολόγιζε ότι η εγκατάσταση πχ πέντε ταξιαρχιών (περίπου 25 χιλιάδες προσωπικό) θα κόστιζε περισσότερο από τα 55 δις που έχει δώσει η Ε.Ε ως «βοήθεια» στην Ουκρανία τα τρία χρόνια που έχουν περάσει από τη ρωσική εισβολή.
Ο Μακρόν μαζί με τους άλλους ευρωπαίους θέλουν να ανοίξουν το δικό τους παζάρι με τον Τραμπ και τον Πούτιν. Αυτό σημαίνει ο στόχος για «μια ειρήνη που δεν θα παραπέμπει σε συνθηκολόγηση» όπως είπε. Μπορεί να αποδειχτεί μια προσπάθεια τετραγωνισμού του κύκλου για όλους τους αντιμαχόμενους ιμπεριαλιστές.
Ο μακροπρόθεσμος στόχος που έβαλε ο Μακρόν είναι η «ευρωπαϊκή ολοκλήρωση» και στον τομέα της «αμυντικής» βιομηχανίας και τεχνολογίας. Δεν είναι μόνο ζήτημα δαπανών, όπως είπε, «να γίνουμε μεγαλύτεροι πελάτες των ΗΠΑ».
Η «στρατηγική αφύπνιση της Ευρώπης» ουσιαστικά σημαίνει μια στρατιωτικοποιημένη Ε.Ε. Από αυτή την άποψη, το περίφημο Σύμφωνο Σταθερότητας της Ε.Ε είναι «ξεπερασμένο» σύμφωνα με τον Μακρόν. Και κάπου εδώ χειροκροτεί ο Μητσοτάκης που ζητά εδώ και καιρό να βγουν οι αμυντικές δαπάνες από τον υπολογισμό των ελλειμμάτων.
Μην έχουμε καμιά αυταπάτη. Μια τέτοια προοπτική δεν είναι προοδευτική. Σημαίνει περισσότερη «απορρύθμιση των αγορών» ώστε να διαμορφωθούν «ευρωπαϊκές ηγετικές εταιρείες». Σημαίνει περισσότερα λεφτά για όπλα και επεμβάσεις και λιγότερα για σχολεία, νοσοκομεία και μισθούς.