«Εμπρός στο δρόμο του ’79, με ψηφισμένο νόμο κατάληψη ξανά» έλεγε ένα σύνθημα του κινήματος του 2006-2007 μετά την ψήφιση του Νόμου – Πλαισίου της Γιαννάκου. Αναφέρεται στο μεγάλο κίνημα φοιτητικών καταλήψεων που ξέσπασε το 1979 μετά την ψήφιση του νόμου 815, φτάνοντας στην ανατροπή του τελικά το 1980. Ζητήσαμε από τον Πέτρο Κωνσταντίνου, συντονιστή σήμερα της ΚΕΕΡΦΑ και πρωτοετή φοιτητή της ΑΣΟΕΕ τότε, να μας θυμίσει εκείνη τη μάχη.
«Ο νόμος 815 ψηφίστηκε τον Αύγουστο του 1978, περίοδος που ήταν κλειστές οι σχολές. Επρόκειτο για έναν νόμο που προέβλεπε μεγάλες ανατροπές στη ζωή των φοιτητών με σκλήρυνση των εξετάσεων, διαγραφές φοιτητών και προσπάθεια να βάλουν χέρι στο φοιτητικό κίνημα που βγήκε από την εξέγερση του Πολυτεχνείου με τους φοιτητικούς συλλόγους και τις συνελεύσεις τους. Κι όλα αυτά μέσα σε συνθήκες όπου η καραμανλική τρομοκρατία σήμαινε ότι δεν μπορείς καλά-καλά να διαδηλώσεις στους δρόμους της Αθήνας. Μπορούσες για παράδειγμα να κάνεις μια συγκέντρωση στα Προπύλαια, αλλά άμα πάταγες το πόδι σου στο δρόμο οι μπάτσοι σου έσπαγαν το κεφάλι.
Στην ΕΦΕΕ τότε -το κεντρικό συνδικαλιστικό όργανο των φοιτητών/ριών- η ΚΝΕ ήταν πρώτη δύναμη, ακολουθούσαν η ΠΑΣΠ κι ο Ρήγας Φεραίος – Δημοκρατικός Αγώνας του ΚΚΕ εσωτερικού, που όλοι μαζί πλησίαζαν το 70%. Βασική γραμμή τους ήταν ότι “τώρα που ψηφίστηκε το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αποδυναμώσουμε ορισμένες διατάξεις του” κι όχι η απαίτηση της απόσυρσης του νόμου. Πλήρης υποταγή στην μεταρρύθμιση Καραμανλή δηλαδή.
Μέσα σε αυτή την κατάσταση ένα κομμάτι του φοιτητικού κινήματος –η επαναστατική αριστερά εκείνης της εποχής κι ένας κόσμος από τα κάτω– αμφισβήτησε τη γραμμή που προσπάθησε να βάλει η ρεφορμιστική αριστερά, που ήταν στην ηγεσία της ΕΦΕΕ. Βγήκε με την άποψη ότι αυτός είναι “καπιταλιστικός εκσυγχρονισμός” που δένει τα πανεπιστήμια με τις ανάγκες του κεφαλαίου, πετάει τα φτωχόπαιδα έξω και διεκδίκησε ένα φοιτητικό κίνημα που θα συγκρουστεί με την κυβέρνηση Καραμανλή. Αμφισβήτησε τη γραφειοκρατία της ΕΦΕΕ, έβαλε τις γενικές συνελεύσεις μπροστά και έσπρωξε την κατάληψη ως μέσο πάλης, κάτι που δεν ήταν καθόλου δεδομένο στις σχολές μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Η ΚΝΕ για παράδειγμα το θεωρούσε απαράδεκτο. Θεωρούσε ότι δεν μπορούμε να χρησιμοποιούμε αυτές τις μορφές πάλης αλλά να περιοριζόμαστε στην πίεση προς τα κοινοβουλευτικά κόμματα για να πετύχουν κοινοβουλευτικές αλλαγές του νόμου. Το ΠΑΣΟΚ υποσχόταν αλλαγές όταν θα γινόταν κυβέρνηση.
Η επαναστατική αριστερά πήγε με το δίπτυχο “γενική συνέλευση και κατάληψη”. Ξεκίνησαν έτσι κάποιες σχολές και έβαλαν μπροστά ότι αυτός ο νόμος θα ανατραπεί. Η ΕΦΕΕ την πρώτη χρονιά μετά την ψήφιση του νόμου δεν έκανε τίποτα. Η εφαρμογή του θα ερχόταν την επόμενη χρονιά, που και πάλι η γραμμή ήταν διαβάστε για την εξεταστική, “πρώτοι στα μαθήματα – πρώτοι στους αγώνες”. Αλλά με την εφαρμογή του έγινε σαφές ευρύτερα το τι σήμαινε αυτός ο νόμος. Ότι θα πεταγόταν κόσμος της εργατικής τάξης έξω από τα πανεπιστήμια.
Κίνημα καταλήψεων
Η οργή φούντωσε και δέθηκε με την πρωτοβουλία της επαναστατικής αριστεράς –η ΟΣΕ, ο πρόδρομος του ΣΕΚ, παρότι μικρή δύναμη, ήταν κομμάτι της μαζί με άλλες δυνάμεις– που αμφισβήτησε τον έλεγχο της ΕΦΕΕ αρχικά στις διαδηλώσεις (σπάμε την τρομοκρατία, δεν περιοριζόμαστε σε συμβολικές διαμαρτυρίες), αφετέρου με πολύ επίμονη συζήτηση κι αντιπαράθεση στα αμφιθέατρα για τα μέσα πάλης, φτάνοντας το φθινόπωρο του 1979 στο κίνημα καταλήψεων.
Πρώτα ξεκινάνε το Χημείο, η Νομική, οι Ηλεκτρολόγοι του Πολυτεχνείου, τα Γιάννενα, η Ξάνθη κ.α. Στις καταλήψεις ανοίξανε όλα τα ζητήματα. Ο Μάης ’68, η ομοφυλοφιλία, η αμφισβήτηση του αστικού πανεπιστημίου, τα δικαιώματα.
Ήταν μια έκρηξη που τρόμαξε όχι μόνο την κυβέρνηση αλλά και τους ρεφορμιστές. Άνοιξαν έτσι το ζήτημα ότι πρέπει η ΕΦΕΕ να μπει μπροστά στο κίνημα και να αρχίσει τα παζάρια με το υπουργείο. “Όχι στα παζάρια των γραφειοκρατών – αγώνας στα χέρια των φοιτητών” ήταν ένα σύνθημα με το οποίο απαντούσαμε τότε, όπως και αυτό που ακούγεται και σήμερα “τέρμα πια στις εκτονώσεις – εμπρός για καταλήψεις και διαδηλώσεις”.
Οι καταλήψεις εν τω μεταξύ απλώνονται. Η ΕΦΕΕ προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στα παζάρια με τον Καραμανλή από τη μια κι από την άλλη με την πίεση του κόσμου που έκανε καταλήψεις. Έτσι η ΕΦΕΕ αναγκάζεται τον Δεκέμβριο να βάλει τριήμερες καταλήψεις προσπαθώντας να ελέγξει το κίνημα, ο Καραμανλής απαντάει με λοκ – άουτ μέχρι τις αρχές Γενάρη του ‘80. Οι φοιτητές απαντάνε με νέες συνελεύσεις και καταλήψεις από τις 9 Γενάρη και μετά και πριν ακόμα φτάσουμε σε εκείνη την ημερομηνία, βγαίνει ο Καραμανλής στις 3 Γενάρη του ’80 κι ανακοινώνει την απόσυρση του νόμου.
Αυτό έγινε γιατί αμφισβητήθηκε η γραμμή της εθνικής ενότητας της αντιπολίτευσης, η λογική της προσαρμογής στο νόμο με διορθώσεις του μέσα από διαπραγματεύσεις, η γραφειοκρατική δομή του συνδικαλισμού που έλεγε “ό,τι πει το κεντρικό συμβούλιο της ΕΦΕΕ και τίποτα άλλο” κι αμφισβητήθηκε η καραμανλική τρομοκρατία. Αναβαθμίστηκε ο ρόλος των γενικών συνελεύσεων και των συντονιστικών τους επιτροπών, επανήλθε η κατάληψη στο οπλοστάσιο του κινήματος. Πάνω απ’ όλα μπήκε η πολιτική μέσα στα αμφιθέατρα με τρόπο θυελλώδη και εμφανίστηκε καθοριστικά μια επαναστατική αριστερά ως ορατή δύναμη στα αριστερά του ρεφορμισμού».