Πολύ κοντά στο τέλος της πιο μεγάλης και ιδιαίτερα κρίσιμης φάσης της είναι η δευτεροβάθμια δίκη της Χρυσής Αυγής. Την Πέμπτη 30 Γενάρη (137η δικάσιμος) ξεκίνησε ο σχολιασμός των δικηγόρων επί των εικοσιένα μαρτύρων που κατέθεσαν τους προηγούμενους μήνες και αποτελούν τους τελευταίους του κατηγορητηρίου (εκκρεμεί ένας ακόμα που έχει κληθεί στις 24 Φλεβάρη). Πρακτικά με την ολοκλήρωση του σχολιασμού, η δίκη θα περάσει από τις μαρτυρικές καταθέσεις στο επόμενο σημαντικό στάδιο, αυτό της εξέτασης των αναγνωστέων εγγράφων.
Πρώτη σχολίασε η Χρύσα Παπαδοπούλου, από την Πολιτική Αγωγή της οικογένειας Φύσσα.
Ξεκίνησε από μια κατάθεση που επαναλήφθηκε με απόφαση του δικαστηρίου, του Δ. Δημητράτου, αδερφού του ιδιοκτήτη της καφετέριας Κοράλι όπου εντοπίστηκε από μέλη της ΧΑ η παρέα του Παύλου Φύσσα. Ανέδειξε τα στοιχεία που επιβεβαίωσαν τους φίλους του Παύλου, ότι εκείνη τη βραδιά βρέθηκαν στο στόχαστρο των χρυσαυγιτών: κανένας διαπληκτισμός δεν συνέβη μέσα στην καφετέρια, η παρέα του Παύλου ήταν ήρεμη, ο λόγος για την φασιστική επίθεση ήταν πολιτικός και όχι το ποδόσφαιρο.
Συνέχισε με τους πέντε προστατευόμενους μάρτυρες που κατέθεσαν ανώνυμα από τη ΓΑΔΑ, τους οποίους μπορεί η Πολιτική Αγωγή να μην εξέτασε, αλλά δεν αμφισβητεί την αξιοπιστία τους. «Δεν πρόκειται για φυτευτούς αλλά για μέλη των τοπικών οργανώσεων της ΧΑ σε διαφορετικά χρονικά σημεία, γεγονός που επιβεβαιώνεται από το ότι οι ίδιοι οι συνήγοροι υπεράσπισης εισέφεραν τα ονόματά τους», είπε η Χρύσα Παπαδοπούλου, τονίζοντας ότι όλα όσα περιέγραψαν για την ιεραρχία, πειθαρχία και στρατιωτική οργάνωση της ΧΑ, επιβεβαιώθηκαν και από τον επώνυμο προστατευόμενο μάρτυρα που ακολούθησε, τον Γ. Παπαγεωργίου.
Στάθηκε ιδιαίτερα στη φράση την οποία ο τελευταίος απέδωσε στην ηγεσία της ΧΑ μετά από επιλογή του, ως γραμματέας της τοπικής Νοτίων Προαστίων, να μη συγκρουστεί σε περιστατικό στο Ελληνικό: «γιατί φεύγετε αφού τους έχετε;». «Αυτή ήταν η αέναη εντολή βίας στη Χρυσή Αυγή», είπε η συνήγορος, εντολή που η τοπική της Νίκαιας ακολουθούσε, γι' αυτό αποτελούσε την τοπική πρότυπο για όλες τις άλλες.
Από εκεί πέρασε στην κατάθεση του Δ. Κουσουρή που, ως θύμα απόπειρας ανθρωποκτονίας το 1998 από τάγμα εφόδου με επικεφαλής τον τότε νο2 της Χρυσής Αυγής Αντώνη “Περίανδρο” Αδρουτσόπουλο, έδειξε ότι η ΧΑ ήταν εγκληματική οργάνωση ήδη από τη δεκαετία του '90. Το ίδιο ισχύει για τις καταθέσεις του δημοσιογράφου και του διευθυντή της Εργατικής Αλληλεγγύης Γ. Πίττα και Π. Γκαργκάνα αντίστοιχα, είπε, που έφεραν πολλές ακόμα οργανωμένες και συστηματικές επιθέσεις από τότε.
Ακολούθησε περίοδος που η οργάνωση λόγω των καταδικών λούφαξε, συνέχισε, περιμένοντας «τον ζωτικό χώρο» για να ξαναβγει στο προσκήνιο και να κυριαρχήσει στο πεζοδρόμιο. Αυτό έγινε το 2009 ξεκινώντας «από τους πιο αδύναμους», τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, όπως μαρτύρησαν οι καταθέσεις της συντονίστριας τότε του Παρατηρητηρίου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας Ε. Τάκου και του συντονιστή της ΚΕΕΡΦΑ Π. Κωνσταντίνου. Αλλά και οι καταθέσεις των δημοτικών συμβούλων Νίκαιας και Πειραιά Στ. Μπενετάτου και Θ. Διαβολάκη.
Αναφέρθηκε τέλος στην κατάθεση του Γ. Μαργαρίτη, που εκτός της ιστορικής συνεισφοράς του για το ναζιστικό κίνητρο της οργάνωσης υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας επίθεσης κατά μεταναστών με επικεφαλής τον Κασιδιάρη στο πογκρόμ του Μάη του 2011. Καθώς και στις καταθέσεις του πρώην βουλευτή Σπ. Λυκούδη και των νυν βουλευτών Χ. Κατσώτη και Λ. Κανέλλη που μίλησαν για την στρατιωτική παρουσία και ρητορική μίσους της οργάνωσης στη Βουλή.
Τη σκυτάλη πήρε ο Κώστας Παπαδάκης, από την Πολιτική Αγωγή των Αιγύπτιων αλιεργατών, αναλύοντας με τη σειρά του μία μία τις καταθέσεις.
Κάποια από τα σημεία του σχολιασμού του, που ενίσχυσαν όσα είχαν ήδη ακουστεί, αφορούσαν τους προστατευόμενους μάρτυρες: προστασία ζήτησαν για να καταθέσουν στο δικαστήριο κατά της Χρυσής Αυγής τα ίδια τα πρώην μέλη της οργάνωσης, ενώ τα θύματα των ναζιστικών επιθέσεων κατέθεσαν ανοιχτά στο δικαστήριο. Ο Κώστας Παπαδάκης τόνισε επίσης ότι οι μάρτυρες που πρωτόδικα είχαν καλεστεί από την Πολιτική Αγωγή και τώρα καλέστηκαν από τον εισαγγελέα, κατέθεσαν στο δικαστήριο όχι «λόγω σκοπιμότητας», όπως λένε οι συνήγοροι των νεοναζί, αλλά λόγω της εγκληματικής φασιστικής και ρατσιστικής βίας της ΧΑ.
Από τον Δ. Κουσουρή, τον Γ. Πίττα και τον Π. Γκαργκάνα που έδειξαν, όπως είπε, ότι «η εγκληματική οργάνωση έχει παρελθόν, προϊστορία, συνέχεια, διάρκεια, συγκεκριμένους στόχους». Μέχρι την Ε.Τάκου που «από την 1η Οκτώβρη 2011 μέχρι τις 31 Οκτώβρη 2013 ανέφερε 339 επιθέσεις, εκ των οποίων οι 132 το 2013». Και από το μέλος της Κίνησης Χειραφέτησης Αναπήρων “Μηδενική Ανοχή” Α. Ρέλλα που, μέσα από συγκεκριμένες επιθέσεις και δηλώσεις της ΧΑ, έδειξε τις ναζιστικές πεποιθήσεις της περί ευγονικής. Μέχρι τον τότε πρόεδρο της Ελληνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου Δ. Χριστόπουλο που μίλησε για την χρυσαυγίτικη επίθεση στην παλιά Βουλή αλλά και για τις προειδοποιήσεις μελών της ΕΕΔΑ, πριν τη δολοφονία Φύσσα, ότι η ΧΑ είναι εγκληματική οργάνωση.
Σημαντική ήταν επίσης η επισήμανσή του, με αφορμή την κατάθεση του Γ. Παπαγεωργίου ότι υπήρχε dress code στη ΧΑ το οποίο εξασφάλιζε ο Παναγιώταρος με 150 ευρώ, ότι το οικονομικό κίνητρο δεν λείπει από την υπόθεση. Αλλά και οι αναφορές του στην αστυνομική και πολιτειακή ανοχή που πολλές από τις μαρτυρίες επιβεβαίωσαν ότι απολάμβανε η οργάνωση.
Αντέκρουσε τέλος τον υπερασπιστικό ισχυρισμό ότι οι μάρτυρες μιλούν για πλημμελήματα λέγοντας πως «η διάπραξη πλημμελημάτων (ή ΚΑΙ πλημμελημάτων) δεν αναιρεί τους εγκληματικούς σκοπούς της». Αντίθετα, για τον Κώστα Παπαδάκη, οι 21 καταθέσεις υπογράμμισαν όλα τα στοιχεία της εγκληματικής δράσης της Χρυσής Αυγής, όπως εξελίχτηκαν μέσα στα χρόνια. Συγκεκριμένα: «επιθέσεις πολλών εναντίον λίγων, στοχοποίηση θυμάτων, τρομοκράτηση ως σκοπός, ομοιόμορφη ενδυμασία, οπλισμός, ιεραρχική οργάνωση, μικρή διάρκεια επιθέσεων, πειθαρχημένη και αιφνίδια εκτέλεση επιθέσεων».
Την ημέρα έκλεισε ο Κώστας Σκαρμέας, επίσης από την Πολιτική Αγωγή των Αιγύπτιων αλιεργατών.
Ο Κώστας Σκαρμέας χώρισε τους μάρτυρες σε κατηγορίες και συμπύκνωσε τα στοιχεία των καταθέσεών τους. Πρώτη κατηγορία οι προστατευόμενοι μάρτυρες που, όπως ανέλυσε, τα κοινά τους στοιχεία ήταν: ο φόβος που ενέπνεε η οργάνωση ακόμα και στα μέλη της, ο ναζισμός ως κίνητρο της δράσης της, οι εκπαιδεύσεις των μελών της, η μόνιμη εντολή της βίας με συγκεκριμένους στόχους όπως ο Φύσσας, ο ρόλος της τοπικής της Νίκαιας, η ύπαρξη ταγμάτων εφόδου, η ιεραρχία και πειθαρχία, η μη αποδοκιμασία ή αποπομπή όσων πρωτοστατούσαν στις βίαιες επιθέσεις.
Δεύτερη κατηγορία οι μάρτυρες που μετέφεραν την εικόνα της διάρκειας, της ιεραρχίας και του τρόπου δράσης της οργάνωσης ήδη από το 1996. Τρίτη κατηγορία οι αυτόπτες μάρτυρες επιθέσεων ή αποδέκτες δεκάδων καταγγελιών. Τέταρτη κατηγορία τα θύματα επιθέσεων, όπως ο δημοσιογράφος Μ. Τεζάρης που, όπως και άλλοι συνάδελφοί του μάρτυρες που έχουν προηγηθεί, δέχτηκε επίθεση τάγματος εφόδου στον Άγιο Παντελεήμονα. Πέμπτη κατηγορία οι βουλευτές που περιέγραψαν την παρουσία της ΧΑ στη Βουλή.
Έκτη και τελευταία κατηγορία οι ειδικοί επιστήμονες που έφεραν τα επίσημα στοιχεία για την έκρηξη της ρατσιστικής βίας από το 2011 και ιδιαίτερα μετά την είσοδο της ΧΑ στη Βουλή το 2012, καθώς και για την κάθετη πτώση της μετά τη δολοφονία Φύσσα και τις ποινικές διώξεις. Καταλήγοντας με τη χαρακτηριστική φράση του Δ.Χριστόπουλου «Δεν είναι ο δράστης Χρυσή Αυγή, η Χρυσή Αυγή είναι ο δράστης» που για τον συνήγορο «συνοψίζει όλο το νόημα αυτής της δίκης».