Στις 10 Ιανουαρίου 2020 η Κίνα ανακοίνωσε τον πρώτο θάνατο από έναν άγνωστο μέχρι τότε κορονοϊό, τον SARS-CoV-2, που καταγράφηκε ως Covid-19 και προκάλεσε μία παγκόσμια πανδημία με δραματικές συνέπειες για την ανθρωπότητα. Σύμφωνα με τις επίσημες καταγραφές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), έχουν σημειωθεί, μέχρι τις 16/3/25, 7.089.976 θάνατοι με τον ΠΟΥ να εκτιμά ότι, «ανεπίσημα», οι νεκροί έχουν ξεπεράσει τα 20 εκατομμύρια. Στην Ελλάδα, οι νεκροί είναι περίπου 40.000, έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς θανάτων ανά εκατομμύριο κατοίκων. Το προσδόκιμο ζωής παγκοσμίως μειώθηκε κατά ενάμιση χρόνο. Αυτά τα νούμερα έχουν ταξικό πρόσημο. Η συντριπτική πλειοψηφία ήταν φτωχός κόσμος με κακές συνθήκες διαβίωσης και εργασίας.
Προέλευση
Υπάρχει μία τεράστια προσπάθεια αποπροσανατολισμού και «συσκότισης» των αιτιών προέλευσης. Ο Τραμπ, από την πρώτη του θητεία, ηγήθηκε μίας σταυροφορίας περί «κινέζικου ιού», ενός «βιολογικού πολέμου» της Κίνας προς τη Δύση. Ένα αφήγημα, που υπηρετεί την όξυνση του ανταγωνισμού ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα. Όσοι δεν υιοθέτησαν αυτή την άποψη προσπάθησαν να εμφανίσουν την πανδημία ως «φυσικό φαινόμενο».
Όμως, οι πανδημίες λαμβάνουν χώρα σ' ένα κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο. Τα πραγματικά αίτια της πανδημίας Covid-19 βρίσκονται στο τρόπο λειτουργίας του καπιταλισμού.
Η καταστροφή των οικοτόπων (εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, της αστικοποίησης και της αποψίλωσης των δασών προς όφελος της βιομηχανικής κτηνοτροφίας και γεωργίας και για της βιομηχανίας εξορύξεων) απειλεί με εξαφάνιση μεγάλο αριθμό ειδών. Για τα είδη που επιβιώνουν, η μόνη τους επιλογή είναι να αρκεστούν στα περιορισμένα απομεινάρια των οικοτόπων που τους αφήνουν οι «ανθρώπινες δραστηριότητες». Το αποτέλεσμα είναι να αυξάνεται η πιθανότητα στενών και επαναλαμβανόμενων επαφών με τον άνθρωπο, οι οποίες επιτρέπουν στα μικρόβια να εισχωρήσουν στο σώμα μας και, από ακίνδυνοι οργανισμοί, να μετατραπούν σε φονικούς παθογόνους οργανισμούς. Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι ο ιός SARS-CoV-2 ήταν αποτέλεσμα φυσικής επιλογής (και όχι προϊόν γενετικής μηχανικής), εξελίχθηκε στη παθογόνο κατάσταση μέσω κάποιου ζωικού «ξενιστή» και στη συνέχεια μεταπήδησε στον άνθρωπο.
Ο καπιταλισμός δεν είναι μόνο υπεύθυνος για τη δημιουργία θανατηφόρων παθογόνων, αλλά είναι επίσης εντελώς ανίκανος να μας προστατεύσει.
Εξάπλωση
Όταν ξεκίνησε η πανδημία το «άλλοθι» ήταν ότι οι κυβερνήσεις ήταν απροετοίμαστες. Τα διαλυμένα, από τις περικοπές και ιδιωτικοποιήσεις, δημόσια συστήματα Υγείας δεν μπορούσαν να διαχειριστούν τον όγκο των περιστατικών. Οι καραντίνες της άνοιξης του 2020 αποδείχθηκε μονόδρομος (αν και στις ΗΠΑ, στη Βραζιλία και στη Βρετανία εκατοντάδες χιλιάδες είχαν πεθάνει με το πείραμα της «ανοσίας της αγέλης») για να μπει κάποιο φρένο στη ραγδαία εξάπλωση των κρουσμάτων ώστε να αντέξουν, ως ένα βαθμό, τα δημόσια συστήματα Υγείας και, θεωρητικά, να «κερδίσουν χρόνο» οι κυβερνήσεις για να την αντιμετωπίσουν. Στην Ελλάδα, η πρώτη καραντίνα ξεκινούσε τέτοιες μέρες πριν πέντε χρόνια, τον Μάρτιο του 2020.
Η αντιμετώπιση της κυβέρνησης της ΝΔ ήταν εγκληματική. Δεν έκανε τίποτα για να ενισχύσει το ΕΣΥ με προσλήψεις μόνιμου προσωπικού, με νέες ΜΑΦ και ΜΕΘ, με επίταξη του ιδιωτικού τομέα Υγείας. Σύμφωνα με την τότε Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής («Health at a glance: Europe 2020») στο δείκτη που αφορά τις επιπλέον δαπάνες για το σύστημα Υγείας από το ξέσπασμα της πανδημίας και μετά, ήταν στην προτελευταία θέση πάνω από τη Λετονία. Η μελέτη των καθηγητών Λύτρα και Τσιόδρα επιβεβαίωσε ότι ο Μητσοτάκης και η κυβέρνησή του είναι υπεύθυνοι για τον άδικο θάνατο χιλιάδων ανθρώπων, μέσα και έξω από τις ΜΕΘ, στα νοσοκομεία όλης της χώρας. Όπως δήλωνε ο Λύτρας: «Τα δεδομένα δείχνουν πως το ΕΣΥ αδυνατεί να ανταποκριθεί στον αυξημένο φόρτο με πάνω από 400 διασωληνωμένους, χάνουμε ασθενείς που αναμένεται να ζούσαν αν νοσηλεύονταν υπό άλλες συνθήκες». Δεν ήταν «μόνο» η μη ενίσχυση του ΕΣΥ. Αρνήθηκε να κάνει συστηματικά και στοχευόμενα τεστ για την ιχνηλάτηση και περιορισμό της εξάπλωσης του ιού, να πάρει μέτρα για ασφαλείς μετακινήσεις στα ΜΜΜ, να ελέγξει τους χώρους εργασίας και εκπαίδευσης.
Αντίθετα, έδωσε εκατομμύρια στα ΜΜΕ (Λίστα Πέτσα) για να λιβανίζουν τον Μητσοτάκη και την κυβέρνηση, εισήγαγε την θεωρία της «ατομικής ευθύνης», ξεφτίλισε την «επιστημονική κοινότητα» προβάλλοντας «πρόθυμους επιστήμονες» με ανυπόστατες και επικίνδυνες απόψεις, «πέρναγε» όλα τα αντεργατικά και αντικοινωνικά νομοσχέδια και ποινικοποιούσε κάθε αντίδραση «φορτώνοντας» μηνύσεις και πρόστιμα σε χιλιάδες αγωνιστές.
Με το «άνοιγμα του τουρισμού», χωρίς υγειονομικούς ελέγχους και μέτρα προστασίας γιατί έτσι απαιτούσαν οι tour operators, οι αεροπορικές εταιρείες, οι εφοπλιστές, οι ξενοδόχοι και οι μεγαλοϊδιοκτήτες της εστίασης και των κέντρων διασκέδασης, το καλοκαίρι του 2020, ξεκίνησε και η κατακόρυφη αύξηση των κρουσμάτων και των θανάτων.
Ενώ η μελέτη Λύτρα και Τσιόδρα κατέληγε με την «ανάγκη για ενίσχυση του συστήματος Υγείας, στο πλαίσιο της ετοιμότητας για την πανδημία... [και] είναι ζωτικής σημασίας να γίνουν μακροπρόθεσμες επενδύσεις στην Υγεία για τη μετά την Covid περίοδο, ώστε να είναι εγγυημένη η ισότιμη πρόσβαση σε περίθαλψη υψηλής ποιότητας για όλους», η κυβέρνηση θεωρούσε την ενίσχυση του ΕΣΥ ως «αχρείαστη πολυτέλεια» αφού «η έλευση του εμβολίου θα τελείωνε την πανδημία».
Εμβόλια
Τα εμβόλια αντιμετωπίστηκαν (και) από την κυβέρνηση της ΝΔ ως το «Άγιο Δισκοπότηρο» και το άλλοθι για τη συνέχιση της «παραγωγικής δραστηριότητας» χωρίς την ενίσχυση της δημόσιας Υγείας και χωρίς κανένα μέτρο προστασίας. Αλλά, κανένα εμβόλιο και σε καμία πανδημία δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά από μόνο του χωρίς ταυτόχρονα συνοδευτικά μέτρα και ένα ισχυρό σύστημα Υγείας που, εκτός των άλλων, θα εξασφαλίζει στην σωστή ενημέρωση, τη σωστή διαχείριση και τη σωστή χρήση του.
Ο βρώμικος ρόλος των φαρμακοβιομηχανιών, που ενδιαφερόταν μόνο για το κέρδος, τα σκάνδαλα (όπως αυτό με την επικεφαλής της Κομισιόν, φον ντερ Λάιεν, και την φαρμοκοβιομηχανία Pfizer) τα παζάρια ανάμεσα στις φαρμακοβιομηχανίες και τις κυβερνήσεις, ο «ιμπεριαλισμός των εμβολίων» με τον ανταγωνισμό των πλούσιων χωρών και τον αποκλεισμό των φτωχών χωρών, η απουσία επιστημονικής ενημέρωσης του πληθυσμού οδήγησαν τις εμβολιαστικές προβλέψεις των κυβερνήσεων σε πλήρη αποτυχία, με τον ιό να μεταλλάσσεται και την πανδημία να συνεχίσει να εξαπλώνεται.
Στην Ελλάδα δεν υπήρχε, πριν την πανδημία, καμία αμφισβήτηση των εμβολίων. Η αμφισβήτηση ενός κόσμου στα εμβόλια, στην περίοδο της πανδημίας, ήταν ένα από τα καταστροφικά αποτελέσματα της κυβερνητικής αντιμετώπισης της πανδημίας. Η κυβέρνηση βρήκε την ευκαιρία να κατηγορήσει, για την αποτυχία της, τους «ανεμβολίαστους» φτάνοντας στο εξωφρενικό σημείο να απολύσει 6.500 «ανεμβολίαστους» εργαζόμενους από το ήδη υποστελεχωμένο ΕΣΥ. Φυσικά, δεν απέλυσε κανέναν «ανεμβολίαστο» μπάτσο ή λιμενοφύλακα.
Μπροστά σε νέες πανδημίες
Το ερώτημα δεν είναι αν θα βρεθούμε μπροστά σε νέες πανδημία αλλά το πότε θα είναι αυτό. Θα μπορούσε, π.χ., να είναι η γρίπη των πτηνών, H5N1, που συνεχίζει να εξαπλώνεται σε πουλερικά και θηλαστικά στις ΗΠΑ, με κάθε κρούσμα να αυξάνει τον κίνδυνο ο ιός εξελιχθεί περαιτέρω ώστε να εξαπλωθεί εύκολα μεταξύ των ανθρώπων ή μία «ασθένεια Χ», ένας πιθανός παθογόνος ιός που θα μπορούσε να εμφανιστεί στο μέλλον και για τον οποίο δεν γνωρίζουμε ακόμη τίποτα.
Όλες οι αιτίες που θα προκαλέσουν μελλοντικές πανδημίες επιδεινώνονται μέσα στη σημερινή κρίση του καπιταλισμού. Η κλιματική αλλαγή, η μαζική μετανάστευση, η καταστροφή στα οικοσυστήματα της άγριας ζωής και των εντόμων, οι παραγκουπόλεις μέσα σε μεγαλουπόλεις.
Σήμερα είμαστε σε χειρότερη κατάσταση, από πλευράς αντιμετώπισης μίας νέας πανδημίας, σε σχέση με το 2020, καθώς οι προτεραιότητες του συστήματος παραμένουν επικεντρωμένες στα κέρδη και όχι στους ανθρώπους.
Σε όλο τον κόσμο, τα δημόσια συστήματα Υγείας συνεχίζουν να είναι υπό κατάρρευση. Στις ΗΠΑ, ο Τραμπ και ο «αντιεμβολιαστής» υπουργός Υγείας Κένεντι, και ενώ εξελίσσεται η Η5Ν1 χωρίς να παίρνουν μέτρα αντιμετώπισης, προχωρούν σε συρρίκνωση και περιορισμό των εξουσιών των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας και της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων, διακόπτουν την χρηματοδότηση στην ιατρική έρευνα και στις πρωτοβουλίες δημόσιας και αποσύρουν τη χρηματοδότηση προς τον ΠΟΥ.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την πρόσφατη απεργιακή ανακοίνωση της ΠΟΕΔΗΝ: «Από το τέλος της πανδημίας έως σήμερα έχουμε 4.000 λιγότερο προσωπικό στο ΕΣΥ... το κύμα μαζικών αποχωρήσεων σχετίζεται με τις δυσμενείς συνθήκες εργασίας, την εργασιακή εξάντληση, τις συνεχείς μετακινήσεις και τις χαμηλές αμοιβές... οι δημόσιες δαπάνες υγείας παραμένουν καθηλωμένες στο 5,5% του ΑΕΠ και το ισοζύγιο προσλήψεων, αποχωρήσεων είναι αρνητικό... το αδιαχώρητο επικρατεί στα παθολογικά και πνευμονολογικά ιατρεία των επειγόντων... οι πρωτοβάθμιες μονάδες υγείας εμφανίζουν σοβαρές ελλείψεις προσωπικού και σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιούνται ως δεξαμενή μετακινήσεων προσωπικού προς τα Νοσοκομεία για την κάλυψη κενών... πάνω από το 50% των προσερχόμενων ασθενών και των εισαγωγών στα Νοσοκομεία Αττικής και Θεσσαλονίκης είναι από την περιφέρεια... λειτουργούν 3,5 κλίνες ανά 1.000 κατοίκους».
Την ίδια στιγμή ο επανεξοπλισμός του ΝΑΤΟ και της ΕΕ θα «κόψει» δισεκατομμύρια από τους προϋπολογισμούς για την υγεία και την πρόληψη για να τα δώσει σε στρατιωτικούς εξοπλισμούς.
Απάντηση
Η απάντηση βρίσκεται στους αγώνες για να γκρεμίσουμε τη κυβέρνηση και να ανοίξουμε το δρόμο για να πάρει η εργατική τάξη τον έλεγχο της κοινωνίας.
Να παλέψουμε για δημόσια δωρεάν υγεία για όλες και όλους. Οι εργαζόμενες και οι εργαζόμενοι στα νοσοκομεία, οι «ήρωες της υγείας», ήταν αυτοί που σώσανε εκατοντάδες χιλιάδες ασθενείς και δώσανε σκληρές απεργιακές μάχες ενάντια στη διάλυση της δημόσιας Υγείας έχοντας στο πλευρό τους όλη την κοινωνία.
Να παλέψουμε για την κρατικοποίηση χωρίς αποζημίωση των φαρμακοβιομηχανιών και για την αύξηση της χρηματοδότησης στη δημόσια ιατρική έρευνα. Για να υπάρχει η απαραίτητη συνεργασία μεταξύ των επιστημόνων και εργαζομένων στον τομέα της υγείας, με εργατικό και κοινωνικό έλεγχο.
Είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου.