Η κυβέρνηση της ΝΔ πανηγυρίζει για τις «ιστορικές» συμφωνίες μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ, στο πλαίσιο της Συνόδου Διατλαντικής Ενεργειακής Συνεργασίας (P-TEC) που έγινε στην Αθήνα στις 6/11, παρουσία και των υπουργών Ενέργειας και Εσωτερικών των ΗΠΑ.
Στη μία συμφωνία, η μεγαλύτερη πετρελαϊκή εταιρία των ΗΠΑ, η ExxonMobil, «μπαίνει», με μερίδιο 60%, στην Κοινοπραξία Energean – Hellenic Energy, που έχει ήδη τα δικαιώματα έρευνας υδρογονανθράκων στο «οικόπεδο 2», με στόχο την υλοποίηση ερευνητικής γεώτρησης προκειμένου να διαπιστωθεί η ύπαρξη ενός «δυνητικού» κοιτάσματος 200 δις κυβικών μέτρων (bcm) φυσικού αερίου (ΦΑ). Το «οικόπεδο 2» βρίσκεται στο Ιόνιο Πέλαγος, 30 χλμ. δυτικά της Κέρκυρας και αποτελεί το δυτικό θαλάσσιο όριο της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας-Ιταλίας. Στην άλλη συμφωνία, ο νέος τερματικός σταθμός υποδοχής υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU) της Αλεξανδρούπολης γίνεται «πύλη εισόδου» για τον λεγόμενο «κάθετο διάδρομο» του αμερικάνικου υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στον άξονα Αλεξανδρούπολη – Βουλγαρία – Ρουμανία – Ουγγαρία - Ουκρανία.
Όλες αυτές τις ημέρες, η κυβέρνηση και τα παπαγαλάκια της στα ΜΜΕ προσπαθούν να μας πείσουν ότι η Ελλάδα γίνεται «ενεργειακός παραγωγός και κόμβος», ότι λίγο - πολύ, σε μερικά χρόνια, θα τρώμε όλοι «με χρυσά κουτάλια» και ότι η παρουσία της ExxonMobil στο Ιόνιο και της Chevron στη Κρήτη είναι «ψήφος εμπιστοσύνης» των ΗΠΑ προς την Ελλάδα που θα «απομονώσει την Τουρκία». Το non paper από το Μαξίμου προς τα «φιλικά» ΜΜΕ, που το αναπαράγουν αυτούσιο, αναφέρει ότι «είναι σαφές για την Αθήνα πως η περαιτέρω αναβάθμιση της γεωπολιτικής της θέσης στην περιοχή περνάει μέσα από το Οβάλ Γραφείο, και ως εκ τούτου η ενεργότερη εμπλοκή της Αθήνας στους σχεδιασμούς του νέου ενεργειακού δόγματος του Αμερικανού Προέδρου μπορεί να αποτελέσει μια μεγάλη ευκαιρία».
Στην πραγματικότητα, όμως, αυτές οι συμφωνίες είναι καταστροφικές και δεν έχουν να κάνουν ούτε με την «ενεργειακή ασφάλεια» ούτε με την καλυτέρευση του βιοτικού επιπέδου. Αντίθετα, θα μεγαλώσουν τα κέρδη των αμερικάνικων πολυεθνικών εταιριών ορυκτών καυσίμων, θα καταστρέψουν το θαλάσσιο οικοσύστημα, θα φέρουν «περιβαλλοντικά ατυχήματα» σε μία περίοδο που η κλιματική κρίση, εξαιτίας της χρήσης ορυκτών καυσίμων όπως είναι και το ΦΑ, απειλεί την ίδια την ύπαρξη της ζωής στον πλανήτη. Επιπλέον, η Ελλάδα, ως τόπος εξορύξεων και διακομιστικού κέντρου, «χώνεται» όλο και πιο βαθιά σε όλους τους αντιδραστικούς πολεμοκάπηλους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς, από την Μεσόγειο μέχρι την Ουκρανία. Η παρουσία, δε, της Energean, μιας εταιρείας που συνεργάζεται στενά με το Ισραήλ, παρέχοντας το 60% του ΦΑ που χρειάζεται το Ισραήλ και την τεχνογνωσία για εξορύξεις σε κατεχόμενα ύδατα, «συνδέει» τις συμφωνίες και με τη γενοκτονία στη Γάζα.
Η κυβέρνηση της ΝΔ «βαθαίνει» την «ενεργειακή συμμαχία» με τις ΗΠΑ πάνω σε δύο πράγματα. Στο νέο ενεργειακό δόγμα του Τραμπ, «drill, baby, drill» και στην αποσύνδεση της Νοτιοανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης από το ρωσικό ΦΑ και την αντικατάστασή του με το αμερικάνικο LNG. Έτσι, επιδιώκει, με τις «πλάτες των Αμερικάνων», να αναβαθμίσει τον ρόλο της Ελλάδας στην περιοχή και να «κερδίσει πόντους» στον αντιδραστικό ανταγωνισμό της με την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο.
Για τον «κάθετο διάδρομο», ο υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ, στην ομιλία του στη Σύνοδο, ήταν σαφής: «Στις ΗΠΑ έχουμε μεγάλα αποθέματα και έχουμε την ευκαιρία να υποκαταστήσουμε κάθε κυβικό μέτρο αερίου από τη Ρωσία στη Δυτική Ευρώπη… κάθε κυβικό ρωσικού αερίου που δεν θα διοχετευθεί στην Ευρώπη θα μείνει στο έδαφος και δεν θα χρηματοδοτήσει την πολεμική μηχανή του Πούτιν. Η Ελλάδα είναι το τέλειο σημείο εισόδου με τις κατάλληλες υποδομές». Οι ΗΠΑ θέλουν την αποσύνδεση της Ευρώπης από το ρωσικό ΦΑ, να εξάγουν το δικό τους LNG που θα ξεκινάει από δικούς τους τερματικούς (Louisiana, Texas), και μέσω της ναυσιπλοΐας, που κυριαρχεί το ελληνικό εφοπλιστικό κεφάλαιο, να φτάνει στην Αλεξανδρούπολη που θα λειτουργεί ως ενεργειακό και στρατιωτικό «δίπολο»: FSRU και αμερικανική βάση. Για την Ελλάδα όλο αυτό είναι μία «χρυσή ευκαιρία».
Υλοποίηση
Φυσικά, υπάρχουν πολλοί λόγοι που καθιστούν την τελική υλοποίηση του «κάθετου διαδρόμου» είτε περιορισμένης εμβέλειας, είτε να έχει την τύχη του East Med.
Κατ' αρχάς οικονομικοί. Με τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης επιδόθηκαν σε μαζική κατασκευή FSRU και αγωγών. Σήμερα, η συνολική δυναμικότητα LNG στην ΕΕ υπερβαίνει τη ζήτηση κατά 30–35%. Η Βουλγαρία ήδη εισάγει αέριο μέσω Ρεβυθούσας και Τουρκίας (μέσω του TurkStream) και δεν έχει ανάγκη δεύτερης οδού. Το αμερικάνικο LNG από την Αλεξανδρούπολη θα έχει πολύ υψηλότερη τιμή σε σχέση με τις ροές του ρωσικού ΦΑ μέσω TurkStream. Θεωρητικά, η ΕΕ σχεδιάζει μείωση κατανάλωσης ΦΑ κατά 30% ως το 2030 και στη συνέχεια πλήρη απεξάρτηση. Ένας αγωγός που θα ολοκληρωθεί μετά το 2027 κινδυνεύει να λειτουργήσει μόλις 5–8 χρόνια.
Αλλά και γεωπολιτικοί. Η Τουρκία θεωρεί τον «κάθετο διάδρομο» ανταγωνιστικό του Turkish Stream και προωθεί το δικό της μοντέλο «ενεργειακής διαμεσολάβησης» που παρακάμπτει την Αλεξανδρούπολη και πιέζει Βουλγαρία, Ρουμανία και Ουγγαρία με ευνοϊκότερες τιμές μεταφοράς μέσω του δικού της δικτύου. Γι' αυτό το λόγο και ο Μητσοτάκης ζήτησε από την ΕΕ να υπάρχει «κοινή γραμμή» ως προς το ρωσικό ΦΑ που «μπαίνει» στην ΕΕ μέσω του TurkStream. Επιπλέον, το τελευταίο τμήμα του «διαδρόμου» (Ρουμανία–Ουκρανία) είναι πρακτικά αδύνατο λόγω του πολέμου και όσο υπάρχουν οι ρωσικοί βομβαρδισμοί υποδομών στην Ουκρανία.
Πίσω στο Ιόνιο, η ερευνητική γεώτρηση και οι μετέπειτα εξορύξεις θα είναι μία περιβαλλοντική ωρολογιακή βόμβα και μία ακόμα εστία ανάφλεξης του ελληνοτουρκικού ανταγωνισμού.
Τα μεγάλα βάθη γεωτρήσεων και εξορύξεων (4.000 μέτρα σε μία περιοχή με βάθη νερού μέχρι 1.500 μέτρα) σε συνδυασμό με την σεισμικότητα της περιοχής είναι ένα επικίνδυνο μείγμα με μεγάλο ρίσκο αστοχιών και ατυχημάτων ικανό να καταστρέψει την βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα της περιοχής για δεκαετίες.
Η κυβέρνηση ισχυρίζεται πως όλα θα γίνουν με «αυστηρά περιβαλλοντικά πρωτόκολλα». Παραμύθια. H διεθνής εμπειρία από υπεράκτιες γεωτρήσεις δείχνει πως δεν υπάρχει καμία «περιβαλλοντική προστασία» μπροστά στο κέρδος των εταιριών. Η ExxonMobil, για παράδειγμα, από το 2005 μέχρι σήμερα, έχει προκαλέσει πάνω από 3.600 καταγεγραμμένες πετρελαιοκηλίδες σε όλο τον κόσμο. Το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ τής είχε επιβάλλει πρόστιμο 5 δις δολάρια για την οικολογική καταστροφή που προκάλεσε στην Αλάσκα, το Δικαστήριο στο Τσαντ τής επέβαλε πρόστιμο των 74 δις, πρωταγωνίστησε στη σκόπιμη απόκρυψη επιστημονικών ευρημάτων για την κλιματική κρίση από τη δεκαετία του 1970 που τη φέρνει αντιμέτωπη με δίκες για εγκλήματα κατά του περιβάλλοντος και της ανθρωπότητας.
Το «οικόπεδο 2» είναι στα σύνορα με την ΑΟΖ Ελλάδας – Ιταλίας αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο και με τα «οικόπεδα» στη Κρήτη. Εκεί ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις ΑΟΖ Ελλάδας - Κύπρου - Αιγύπτου - Ισραήλ και τις ΑΟΖ Τουρκίας - Λιβύης και Τουρκίας - Συρίας κινδυνεύει να γίνει πολεμικός (και) για την «αξιοποίηση» των υδρογονανθράκων στα βάθη της θάλασσας.
Αυτή η «αξιοποίηση» είναι καταστροφική. Η χρήση ορυκτών καυσίμων ευθύνεται για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Το 2024 έχει καταγραφεί ως η πιο θερμή χρονιά με τη μέση θερμοκρασία παγκοσμίως να αυξάνεται ήδη πάνω από 1,5 0C και με ανυπολόγιστες συνέπειες. Ο ΟΗΕ ανακοίνωσε την αποτυχία του στόχου της Συμφωνίας του Παρισιού. Ο καπιταλισμός θυσιάζει τη ζωή μας στον πλανήτη για την κερδοφορία της βιομηχανίας των ορυκτών καυσίμων. Το ίδιο κάνει και ο Μητσοτάκης. Τα πλοία μεταφοράς του LNG, που οι έλληνες εφοπλιστές έχουν ηγετικό ρόλο, συμβάλουν με 12,7 δις μετρικούς τόνους ισοδύναμου CO2 ετησίως, ποσότητα συγκρίσιμη με τις εκπομπές της Γαλλίας. Ένα μόνο πλοίο μεταφοράς μπορεί να προσθέσει σχεδόν 370 εκατομμύρια τόνους CO2.
Ακόμα και αν βρεθεί αξιοποιήσιμο ΦΑ στις ελληνικές θάλασσες δεν θα κερδίσει τίποτα καμία εργατική οικογένεια. Δεν πρόκειται να πέσουν οι τιμές της ενέργειας γιατί αυτές δεν εξαρτώνται από την διαθεσιμότητα και το κόστος παραγωγής αλλά από την κερδοσκοπία των ιδιωτών παρόχων ενέργειας, από τα ιδιωτικά διυλιστήρια και από το χρηματιστήριο ενέργειας. Ο Μητσοτάκης καυχιέται ότι η Ελλάδα όλο και ανεβάζει το ποσοστό των ΑΠΕ στο «ενεργειακό μείγμα» αλλά την ίδια στιγμή κάθε μήνα αυξάνονται τα Τιμολόγια από τους ιδιώτες παρόχους.
Η κριτική της κοινοβουλευτικής Αριστεράς, από τον ΣΥΡΙΖΑ μέχρι και το ΚΚΕ, προς την κυβέρνηση μπορεί να αποτυπωθεί με τα λόγια του ΓΓ του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα: «παραδίδετε τον ενεργειακό πλούτο της χώρας στα μονοπώλια, ιδιαίτερα στο αμερικανικό μονοπώλιο της ExxonMobil, με τη γνωστή λογική ότι έτσι θα προστατευθούν τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας αλλά θα συμβεί ακριβώς το αντίθετο». Αυτού του είδους η κριτική είναι προβληματική για δύο λόγους. Οι υδρογονάνθρακες στο βυθό της θάλασσας δεν είναι «ενεργειακός πλούτος της χώρας» γιατί η χρησιμοποίησή τους είναι καταστροφική. Η θέση τους πρέπει να είναι για πάντα στο βυθό της θάλασσας. Η αναφορά στα «κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας» δικαιολογεί την Ελλάδα στον αντιδραστικό ιμπεριαλιστικό ανταγωνισμό με την Τουρκία και έτσι αδυνατίζει κάθε διεθνιστική τακτική και στρατηγική ενάντια στον ιμπεριαλισμό και τον πόλεμο.
Σήμερα, ο αγώνας για να σταματήσουν οι εξορύξεις και η χρήση ορυκτών καυσίμων, να προστατευτεί το φυσικό περιβάλλον είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον αγώνα για δημόσια ενέργεια με εργατικό έλεγχο και με τον αντιπολεμικό αγώνα ενάντια στα πολεμικά σχέδια και των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων αλλά και των περιφερειακών δυνάμεων όπως η Ελλάδα και η Τουρκία.