Μνημόνια - μνημεία αποτυχίας

Πήραμε τη δόση! "Σήμερα", αντιγράφουμε από τα δημοσιεύματα των φιλοκυβερνητικών μίντια, "η Επιτροπή Προϋπολογισμού του γερμανικού Κοινοβουλίου έδωσε το πράσινο φως για την εκταμίευση της επόμενης δόσης των δανείων προς την Ελλάδα. Έτσι ανοίγει ο δρόμος για την εκταμίευση της δόσης των 4 δις Ευρώ που έχει λάβει την έγκριση του Euroworking Group από την περασμένη Παρασκευή".

Λίγες ώρες μετά το γερμανικό Κοινοβούλιο, το Εκτελεστικό Συμβούλιο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου ενέκρινε και αυτό την εκταμίευση της δικής του δόσης προς την Ελλάδα, ύψους 1,72 δις ευρώ. "Τα χρήματα", γράφουν όλο χαρά οι ανταποκρίσεις του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη, "αναμένεται να έρθουν στην Αθήνα την Τετάρτη". Ας ηχήσουν λοιπόν οι καμπάνες: ακούσατε, ακούσατε, έρχεται η δόση!

Η κυβέρνηση, είναι αλήθεια, έχει τρομαχτική ανάγκη αυτά τα δισεκατομμύρια. Τα δημόσια ταμεία είναι άδεια, απελπιστικά άδεια, παρά τα δισεκατομμύρια που "έχουμε" πάρει μέχρι τώρα από την Τρόικα. Η δόση θα χαρίσει πραγματικά μια ανάσα στην κυβέρνηση. Το πραγματικό ερώτημα, όμως, είναι για πόσο ακόμα;

Μπορεί τώρα να πήραμε τη δόση, οι δόσεις όμως τελειώνουν. Με το πρώτο μνημόνιο, του 2010, η Τρόικα είχε υποσχεθεί να στηρίξει την Ελλάδα με 110 δισεκατομμύρια. Το δεύτερο μνημόνιο που υπογράφτηκε πέρσι προσέθεσε σε αυτά άλλα 130. Μέχρι σήμερα, χωρίς τις δόσεις που θα εκταμιευθούν αυτές τις μέρες, "είχαμε" πάρει τα 205 δισεκατομμύρια. Μέχρι τα μέσα του 2014 θα τα έχουμε πάρει σχεδόν όλα (με εξαίρεση κάποιες μικρές καθυστερημένες δόσεις από το ΔΝΤ).

Και μετά; "Η Επιτροπή", έγραφε την Δευτέρα Το Βήμα σχολιάζοντας την τελευταία έκθεση αξιολόγησης του ελληνικού προγράμματος της Κομισιόν, "προβλέπει δημοσιονομικό κενό 3,4 δισ. ευρώ το 2015 και συνολικά 4 δισ. ευρώ έως το τέλος του 2016. Εκτιμά επίσης ότι υπάρχει χρηματοδοτικό κενό 3,8 δισ. ευρώ που ξεκινά από την Άνοιξη του 2014".

Η Τρόικα έχει επιδείξει μια αξιοθαύμαστη ικανότητα στην εφεύρεση νέων οικονομικών όρων, που συσκοτίζουν τα προβλήματα -μια ικανότητα τόσο μεγάλη όση είναι και η ανικανότητά της να τα λύνει. Όλα αυτά τα δισεκατομμύρια των "κενών" σημαίνουν ένα και μόνο πράγμα: το ελληνικό δημόσιο δεν θα έχει χρήματα για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του μετά το μέσο του 2014. Με άλλα λόγια, ύστερα από τέσσερα χρόνια μνημονίων, λιτότητας, απολύσεων και καταστροφής η Ελλάδα θα βρίσκεται ξανά στο σημείο μηδέν, στο σημείο από όπου ξεκίνησε.

Το μνημόνιο προέβλεπε ότι το δημόσιο χρέος θα έχει τεθεί υπό έλεγχο μέχρι τα μέσα του 2014 που τελειώνει το πρόγραμμα της στήριξης και η Ελλάδα θα μπορεί να "βγει στις αγορές". Τώρα οι προβλέψεις αυτές ακούγονται σαν κακόγουστη φάρσα.

Το δημόσιο χρέος, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα επίσημα στοιχεία, ήταν στις 31 Μαρτίου, 309 δισεκατομμύρια -όσο ακριβώς ήταν και τον Μάρτιο του 2010, την εποχή που ο Παπανδρέου ανακοίνωσε από το Καστελλόριζο την υπαγωγή της Ελλάδας στους μηχανισμούς στήριξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Παρά τα δυο απανωτά κουρέματα και τα "φτηνά" δάνεια της Τρόικας, το ελληνικό χρέος παραμένει σε δυσθεώρητα ύψη -που γίνονται ακόμα πιο εφιαλτικά αν λάβει κανείς υπ' όψιν του και την συρρίκνωση του ΑΕΠ μέσα σε αυτά τα χρόνια: από το 120% του ΑΕΠ το 2010, το δημόσιο χρέος έχει εκτιναχθεί ύστερα από τρία χρόνια "στήριξης" στο 160% του ΑΕΠ. Η Τρόικα εκτιμάει ότι θα ανέβει άλλες δέκα μονάδες μέσα στην επόμενη χρονιά. Είναι τουλάχιστον γελοίο να πιστεύει κανείς ότι οι "αγορές" που σταμάτησαν να "εμπιστεύονται" την Ελλάδα το 2010 όταν το χρέος ήταν 120% του ΑΕΠ θα επιστρέψουν γεμάτες δελεαστικές προσφορές το 2014, όταν το χρέος θα έχει ξεπεράσει το 170% του ΑΕΠ.

Με το διαβόητο PSI (το "εθελοντικό" κούρεμα ελληνικών ομολόγων αξίας 110 δις τον Φλεβάρη του 2012) και το εξίσου διαβόητο πρόγραμμα επαναγοράς του περασμένου Δεκέμβρη, είναι αλήθεια, το ελληνικό κράτος κατάφερε να απλώσει τις πληρωμές για την εξόφληση αυτών των χρεών σε ένα διάστημα τριάντα χρόνων -τα τελευταία ομόλογα λήγουν στα μέσα της δεκαετίας του 2040.

Ο κάβος του 2014-15

Αλλά αυτό ελάχιστη ανακούφιση προσφέρει στους υποψήφιους επενδυτές, στις αγορές δηλαδή: το ελληνικό δημόσιο πρέπει να ξεπεράσει πρώτα τον "κάβο" του 2014-15. Πρέπει να εξοφλήσει χρέη 25 περίπου δισεκατομμυρίων μέσα στο 2014 και 16 το 2015. Για αυτό μιλάει για "χρηματοδοτικό κενό" η έκθεση της Κομισιόν.

Κανένας δεν μπορεί να προβλέψει αυτή τη στιγμή το αν και πώς θα καταφέρει η άρχουσα τάξη να ξεπεράσει αυτές τις δυσκολίες. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης σπεκουλάρουν πάνω στην ιδέα ενός νέου κουρέματος του χρέους, που αυτή τη φορά θα αφορά όχι στα ιδιωτικά χρέη (αυτά τα κούρεψε το PSI και εξαγόρασε δισεκατομμύρια που πήραμε από την Τρόικα). Όλα αυτά τα σενάρια, όμως, έχουν να αναμετρηθούν πρώτα και κύρια με τις γερμανικές αντιρρήσεις, που είναι μάλλον αμφίβολο ότι θα καμφθούν μετά τις γερμανικές εκλογές του Σεπτέμβρη.

Για αυτό έχει φουντώσει ξανά η συζήτηση για το Grexit -για μια πιθανή αναγκαστική έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Για αυτό έχουν ανάψει ξανά οι προβλέψεις για χρεοκοπία. Για αυτό μιλάνε τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης από τώρα για το Μνημόνιο Νο 3.

Το Μνημόνιο έχει αποτύχει. Η ώρα της κρίσης πλησιάζει ολοένα και πιο επικίνδυνα. Και οι κίνδυνοι, για την άρχουσα τάξη, δεν είναι μόνο οικονομικοί: η αποτυχία έχει ξανά και ξανά στην ιστορία γίνει το σινιάλο της εξέγερσης. Οι εργάτες και οι φτωχοί υπομένουν συχνά πολλά -χωρίς να καταφέρουν να αντιδράσουν αποτελεσματικά. Η αποτυχία ήταν αυτή που πυροδότησε, στην ουσία, τα γεγονότα του Οκτώβρη του 2011 (την 48ωρη απεργία, το συλλαλητήριο στο Σύνταγμα και τις αυθόρμητες επιθέσεις στους πολιτικούς την 28η Οκτωβρίου) που ανάγκασαν τον Παπανδρέου να παραιτηθεί. Η αποτυχία ήταν αυτή που έβγαλε τον κόσμο στους δρόμους τον Φλεβάρη του 2012 ενάντια στην κυβέρνηση του Παπαδήμου.

Η κυβέρνηση τρέμει. Ο Σαμαράς ψάχνει εναγωνίως στηρίγματα στα δεξιά -απόδειξη τα ανοίγματα προς την Χρυσή Αυγή. Η συμβουλή που έχουμε να του δώσουμε είναι να ψάχνει από τώρα για ελικόπτερο.




Ο φαύλος κύκλος της “δομικής προσαρμογής”

Η ίδια η Τρόικα και τα Μνημόνια έχουν τεράστιο μερίδιο ευθύνης για την αποτυχία τους. Το πρόγραμμα που εφάρμοσαν (και εφαρμόζουν) οδηγεί, με μαθηματική ακρίβεια, στην αποτυχία -αυτό μόνο ένας παρανοϊκός νεοφιλελεύθερος τεχνοκράτης δεν μπορεί να το αντιληφθεί. Η συνταγή της "δομικής προσαρμογής" που εφαρμόζει χρόνια τώρα το ΔΝΤ (και που έχει πάρει έκτοτε διάφορα ονόματα) δεν έχει δουλέψει ποτέ και πουθενά στην ιστορία.

Η βασική ιδέα πίσω από το μνημόνιο είναι μια: η Τρόικα θα δανείσει την Ελλάδα τα ποσά που χρωστάει στους διεθνείς δανειστές έτσι ώστε να μην χρεοκοπήσει ούτε η ίδια η Ελλάδα, ούτε οι τράπεζες που την έχουν δανείσει. Και ύστερα, με την βοήθεια των μνημονίων θα τα πάρει πίσω, απομυζώντας τους εργαζόμενους στην Ελλάδα -όχι μόνο την σημερινή γενιά αλλά και την επόμενη. Τα μέτρα, οι περικοπές στους μισθούς, οι απολύσεις στο δημόσιο, η διάλυση της υγείας και της παιδείας κλπ δεν έχουν, εξ' ορισμού, σαν στόχο την ανάκαμψη της οικονομίας. Είναι ένα κυνικό πρόγραμμα ληστείας για να ξεχρεωθούν οι πιστωτές -ακόμα και αν αυτό βυθίσει την Ελλάδα σε τριτοκοσμικά επίπεδα φτώχειας.

Ανεργία

Για να μπορέσουν, όμως, να πάρουν πίσω τα λεφτά τους, οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν να παράγουν. Και για να παράγουν πρέπει να έχουν δουλειά. Αλλά αυτή είναι μια "λεπτομέρεια" που τα σαΐνια του νεοφιλελευθερισμού καταφέρνουν πάντα να την ξεχνάνε. Με το ένα τέταρτο (τα πραγματικά νούμερα, αν λάβει κανείς υπ' όψιν του τους εργαζόμενους με μπλοκάκι, αυτούς που κάνουν ένα ή δυο μεροκάματα το μήνα ή αυτούς που έχουν απελπιστεί πια και δεν ψάχνουν καν για δουλειά, είναι πολύ μεγαλύτερα) του "εργατικού δυναμικού" στην ανεργία, όμως, η παραγωγή έχει πιάσει πάτο -και μαζί με αυτήν και τα έσοδα του δημοσίου.

Το αποτέλεσμα είναι ένας φαύλος κύκλος χωρίς τέλος: όσο μεγαλώνει η λιτότητα τόσο μεγαλώνουν οι μαύρες τρύπες, τα "δημοσιονομικά κενά" στον προϋπολογισμό και τόσο αυξάνει η "ανάγκη" για νέα μέτρα -που με τη σειρά τους θα μειώσουν και άλλο την παραγωγή -και πάει λέγοντας.

Η κυβέρνηση και η Τρόικα έχουν "ξεπεράσει" αυτά τα προβλήματα με την δημιουργική φαντασία: ο νέος φορολογικός κώδικας έχει εφεύρει μια ολόκληρη σειρά από "εικονικά" εισοδήματα. Ο Στουρνάρας περιμένει να εισπράξει 8,5 δισεκατομμύρια μέχρι το τέλος του χρόνου από τους νέους και τους παλιούς φόρους. Εικονικά εισοδήματα, όμως, δίνουν και εικονικούς φόρους: με άλλα λόγια, από τα δισεκατομμύρια αυτά μόνο ένα μικρό κομμάτι θα φτάσει πραγματικά στα δημόσια ταμεία, πολύ απλά γιατί ο κόσμος δεν έχει λεφτά να πληρώσει.

Εκ του μη έχοντος, ουκ αν λάβεις, έλεγαν οι αρχαίοι. Αλλά τώρα δεν ζούμε στην αρχαιότητα. Ζούμε στην εποχή της πληροφορικής, του facebook και του taxis. Στην οθόνη του υπολογιστή όλα γίνονται. Το ίδιο και στο ηλίθιο μυαλό του τεχνοκράτη.