Πολιτισμός
Αποχαιρετισμός στον Βασίλη Αλεξάκη

Βασίλης Αλεξάκης

Ο Βασίλης Αλεξάκης (Αθήνα, 25 Δεκεμβρίου 1943 - 11 Ιανουαρίου 2021) ήταν μια σπουδαία φυσιογνωμία για την γαλλική αλλά και για την ελληνική λογοτεχνία. Οι πολλαπλές εκδόσεις των έργων του δείχνουν την αγάπη του κοινού και οι βραβεύσεις κι άλλες διακρίσεις την αποδοχή του έργου του από την κριτική.

Σε οπισθόφυλλα βιβλίων του χαρακτηρίζεται «Έλληνας από τους γονείς του και Γάλλος από τα παιδιά του». Η πολυετής παραμονή του στη Γαλλία ίσως να τον απομάκρυνε κάπως από τους επίσημους λογοτεχνικούς κύκλους στην Ελλάδα. Οι αντιδράσεις όμως των αναγνωστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έδειξαν πόσοι παρακολουθούσαν το έργο του με πίστη  για την ποιότητα των γραπτών του αλλά και αγάπη για τον ιδιόρρυθμο τρόπο ζωής του και τη συνεπή στάση του στις  απόψεις του.

Η γραφή του μπορεί να θεωρηθεί λανθασμένα, με μια πρώτη επιπόλαια ανάγνωση, φλύαρη και σχετικά εύκολη όμως κρύβει μια ενδελεχή έρευνα για τα θέματα που διαπραγματεύεται, μεγάλη ευαισθησία για τον άνθρωπο και κυρίως έγνοια για τις ιστορικές συνθήκες που έφεραν την κοινωνία στα σημερινά αδιέξοδα. Η ενασχόλησή του με την μικρή μουσική της ζωής μας,  δήθεν εύκολη παρατήρηση της καθημερινότητας, έχει πάντα ένα δεύτερο υπόστρωμα, το θέμα του κάθε μυθιστορήματος. Ο Βασίλης Αλεξάκης προσφέρει με έντεχνο τρόπο στον αναγνώστη πληροφορίες για ιστορικά, κοινωνικά ή θέματα που αφορούν στη γλώσσα και την ιδιαίτερη σημασία της ως φορέα της σκέψης.  

Το «Παρίσι-Αθήνα» είναι ένα βιβλίο που λάτρεψαν οι Ελληνογάλλοι και βοήθησε πολλούς να διαχειριστούν συναισθήματα και γεγονότα. Το «Θα σε ξεχνάω κάθε μέρα»  είναι ένας ύμνος στη μορφή της μητέρας και ένα σημαντικό κείμενο για την απόσταση και την απώλεια. Αν βιβλία όπως «Η πρώτη λέξη» ή «Η μητρική γλώσσα» έχουν προφανώς ως βασικό μοτίβο την έρευνα για γλωσσικά θέματα, το μυθιστόρημα «Οι ξένες λέξεις» με την επίφαση της ενασχόλησης με τα σάνγκο, γλώσσα της Κεντροαφρικανής Δημοκρατίας, είναι μια εξαιρετική περιπλάνηση στην ελληνική γλώσσα και τις σχέσεις προφορικού και γραπτού λόγου, δημοτικής και καθαρεύουσας, και κυρίως για την παρέμβαση των δήθεν αρμόδιων αρχών σε θέματα γλωσσικού προγραμματισμού. Στο βιβλίο αυτό έχουμε επίσης, όπως πάντα με όπλο τη λεπτή ειρωνεία και το χιούμορ, σκληρή κριτική για το ρόλο που έπαιξε η Γαλλία στην αποικιοκρατούμενη Αφρική. Όλα αυτά όμως με πολύ επιτυχή λογοτεχνικό τρόπο και ποτέ με βαρετό διδακτισμό. 

Κρίση και μνημόνια

Η κρίση στην Ελλάδα και τα μνημόνια τον απασχόλησαν επίσης καθώς και ο ρόλος της ορθόδοξης εκκλησίας. Στο «μ.Χ.» όμως ενώ καταγγέλλει εμπεριστατωμένα την Αθωνίτικη Πολιτεία ούτε μια φορά δεν κάνει αφ’ υψηλού κριτική στην μεταφυσική αγωνία και την πίστη.

Το «Τάλγκο» είναι συχνά πρώτο στις αναφορές των αναγνωστών λόγω της τρυφερότητας του θέματος του και της ομορφιάς των εικόνων του, ιδιαίτερα αυτής με την οποία κλείνει το βιβλίο. Η κινηματογραφική μεταφορά του από τον Γιώργο Τσεμπερόπουλο με τίτλο «Ξαφνικός Έρωτας» και το εξαιρετικό τραγούδι της ταινίας είναι ιδιαίτερα αγαπητά. Όμως και σε αυτό το μυθιστόρημα η έγνοια του Αλεξάκη για τις άσχημες πλευρές της καθημερινότητας προϋποθέτουν την κατανόηση της πολυπλοκότητας της κάθε προσωπικής ιστορίας.

Η πολυετής θητεία του στη δημοσιογραφία, ο αγώνας του για την κατάκτηση της γαλλικής γλώσσας αλλά και για τη σωστή χρήση της ελληνικής, μετά από τη μακρόχρονη παραμονή του σε μη ελληνόφωνο περιβάλλον, τον έκαναν ένα μαγευτικό τεχνίτη και των δύο γλωσσών. Η σχέση του με το Εργαστήριο Δυνητικής Λογοτεχνίας κι η συμμετοχή του σε σατιρικές εκπομπές λόγου του γαλλικού ραδιοφώνου του πρόσφεραν τα όπλα για αυτόν τον αγώνα της γραφής. Οι διπλές εκδοχές των βιβλίων, στα ελληνικά και τα γαλλικά, είναι μια ακόμα απόδειξη της ολοκληρωτικής αφοσίωσής του στο έργο του.

Αν και χαρακτήρισε πολλές φορές σε συνεντεύξεις τον εαυτό του ως κοσμοκαλόγερο είχε πάντα ενεργή ανάμειξη στην κοινωνική και πολιτική ζωή. Οι παρουσιάσεις βιβλίων του και οι συναντήσεις με αναγνώστες ήταν πάντα σημαντικές στιγμές διαλόγου κι έδιναν έναυσμα για μελέτη και ίσως για πολλούς αναθεώρηση της στάσης τους σε πολλά θέματα.

Η λογοτεχνία για το Βασίλη Αλεξάκη δεν ήταν μόνο εκφραστικό μέσο, ήταν και κοινωνική παρέμβαση και τρόπος κατανόησης του ανθρώπου. Τα βιβλία του, όχι μόνο τα λογοτεχνικά κείμενα αλλά και τα ευφάνταστα σκίτσα του, οι εκπομπές όπου συμμετείχε και οι συνεντεύξεις του τον κρατούν δίπλα μας. Ας είναι πηγή έμπνευσης για όλους μας τη δύσκολη αυτή περίοδο.

Νίκος Γραικός
καθηγητής ελληνικών στο Παρίσι

“Θα ήθελα να βρίσκομαι στη γέφυρα ενός μεγάλου πλοίου, ένα όμορφο καλοκαιρινό πρωινό και να παίζω πινγκ-πονγκ με την κόρη του καπετάνιου”. 

Αποχαιρετήσαμε χθες τον Βασίλη που έφυγε από τη ζωή τη Δευτέρα 11 Ιανουαρίου. Ο ουρανός πάνω από την Αθήνα θύμιζε λίγο Παρίσι. Η πολιτική τελετή έγινε το μεσημέρι, στο κοιμητήριο Ζωγράφου, παρουσία λίγων κοντινών του ανθρώπων, με τη συνοδεία τριών τραγουδιών του Μάρκου Βαμβακάρη που αγαπούσε πολύ. 

Ευχαριστούμε όσες και όσους μάς εξέφρασαν τη στοργή και τη θλίψη τους μετά από τον θάνατό του. 

Αθήνα, Σάββατο 16 Ιανουαρίου 2021

Δημήτρης και Φωτεινή, Αλέξιος και Aude, Chantal, Γιάννης, Athane, Ελένη, Μανώλης, Κώστας

Την Δευτέρα 11 Γενάρη έφυγε από τη ζωή ο γνωστός συγγραφέας Βασίλης Αλεξάκης. Την επόμενη μέρα, ο γιος του Δημήτρης επικοινώνησε με μέλη του Συντονιστικού Νοσοκομείων μεταφέροντας την επιθυμία της οικογένειας Αλεξάκη ότι όποια-ος θέλει να τιμήσει τη μνήμη του, αντί στεφάνου να ενισχύσει οικονομικά το Συντονιστικό Νοσοκομείων και το Support Health Workers. Ο Βασίλης Αλεξάκης και η οικογένειά του θεωρούν αναντικατάστατη την ύπαρξη του Εθνικού Συστήματος Υγείας, ειδικά μέσα στην περίοδο της πανδημίας. Η έμπραχτη αλληλεγγύη της οικογένειας στον αγώνα μας για να σώσουμε το ΕΣΥ, αντικατοπτρίζει τη στάση ζωής του Βασίλη Αλεξάκη υπέρ της δημόσιας και δωρεάν Υγείας και μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε τη μάχη ενάντια στην εγκληματική πολιτική της κυβέρνησης. Τα χρήματα κατατέθηκαν στο λογαριασμό της ταμία του Σωματείου Εργαζομένων Νοσοκομείου ο Άγιος Σάββας. Ευχαριστούμε θερμά την οικογένεια Αλεξάκη για την κίνηση αυτή και όλους όσους ενίσχυσαν οικονομικά. Συνεχίζουμε!

Ζαννέτα Λυσικάτου
γιατρός στον Άγιο Σάββα, μέλος του Συντονιστικού Νοσοκομείων