Βγαίνει ο κόσμος στους δρόμους για να προστατέψει τα δημοκρατικά του δικαιώματα από τις «εκτροπές», την υπονόμευσή τους από κυβερνήσεις και «βαθύ κράτος»; Ρίχνει κυβερνήσεις το «πεζοδρόμιο»; Η απάντηση είναι ναι και στα δυο ερωτήματα. Το πιο συγκλονιστικό και μεγάλο παράδειγμα είναι η έκρηξη των Ιουλιανών του 1965. 

Στις 15 Ιούλη εκείνης της χρονιάς ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου υπέβαλε την παραίτησή του στο Παλάτι, τον βασιλιά Κωνσταντίνο. Ο βασιλιάς αρνιόταν να υπογράψει το διάταγμα με το οποίο ο Παπανδρέου αναλάμβανε το υπουργείο Άμυνας στη θέση του Π. Γαρουφαλιά μεγιστάνα της μπύρας και εκλεκτού του Παλατιού. Στην ουσία, το Παλάτι, παραβιάζοντας το Σύνταγμα, απέλυε τον πρωθυπουργό του κόμματος που ενάμιση χρόνο πριν, τον Φλεβάρη του ’64, είχε κερδίσει τις εκλογές με 52%. Επρόκειτο δηλαδή για ένα προκλητικό παλατιανό πραξικόπημα. 

Η απάντηση ήρθε την ίδια μέρα. Τεράστια πλήθη συνόδευαν την κάθοδο του Γ. Παπανδρέου από το Καστρί στα Ανάκτορα και στις πρώτες συγκρούσεις με την Αστυνομία υπήρχαν περίπου 90 τραυματίες. Ήταν η έναρξη των «100 ημερών που συγκλόνισαν την Ελλάδα» (τίτλος του συγκλονιστικού χρονικού των Ιουλιανών από τον Φώντα Λάδη). 

Το Παλάτι διόρισε την πρώτη κυβέρνηση των «αποστατών», δηλαδή βουλευτών της Ένωσης Κέντρου που ήταν σε συνεννόηση με τους μηχανισμούς του. Πρωθυπουργός ορίστηκε ο ανεκδιήγητος πρόεδρος της Βουλής Νόβας. Και εγκέφαλός της, όπως όλων των επόμενων κυβερνήσεων των αποστατών ήταν ο Μητσοτάκης, ο μπαμπάς του Κούλη. 

Αυτή η κυβέρνηση κατέρρευσε στις 5 Αυγούστου όταν δεν κατάφερε να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης. Την έριξε το «πεζοδρόμιο» με ένα εικοσαήμερο όπου ανθρώπινα ποτάμια πλημμύριζαν τους δρόμους, πολιορκούσαν τη Βουλή, τα Ανάκτορα, τα γραφεία των βουλευτών που ετοιμάζονταν να αποστατήσουν. 

Στις 20 Ιούλη σε μια μεγάλη διαδήλωση η αστυνομία δολοφόνησε τον Σωτήρη Πέτρουλα, φοιτητή μέλος των Λαμπράκηδων (της αριστερής οργάνωσης νεολαίας) και γνωστό για τις αριστερές κριτικές του στην ηγεσία της ΕΔΑ. 

Η κηδεία του Πέτρουλα μετατράπηκε σε μια γιγάντια διαδήλωση και ντε φάκτο γενική απεργία. Η «επίσημη» Γενική Απεργία ήρθε τέσσερις μέρες μετά, στις 27 Ιούλη. Κηρύχτηκε από την ΓΣΕΕ αλλά υλοποιήθηκε από τον κόσμο που αρνήθηκε να πάει σπίτι μετά την πολύωρη συγκέντρωση και διαδήλωσε στο κέντρο της Αθήνας για ώρες. 

Η επόμενη προσπάθεια να σταθεί μια κυβέρνηση αποστατών είχε επικεφαλής τον μέχρι τότε αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, τον Ηλ. Τσιριμώκο. Στην Κατοχή ο Τσιριμώκος ήταν στην ηγεσία του ΕΑΜ και στην «κυβέρνηση του Βουνού». Υποτίθεται ότι μια τέτοια «προσωπικότητα» θα εξασφάλιζε πιο ευρεία υποστήριξη και την πολυπόθητη ψήφο εμπιστοσύνης. 

Οδοφράγματα

Στις 20 Αυγούστου, την επόμενη του διορισμού του Τσιριμώκου, οι εργαζόμενοι και η νεολαία πλημμύρισαν τους δρόμους της Αθήνας και του Πειραιά. Η αστυνομία εξαπέλυσε μια τεράστια επίθεση για να αδειάσει τους δρόμους από τα οργισμένα πλήθη. Οι διαδηλωτές όμως δεν τρόμαξαν από το όργιο βίας. Εκείνη τη νύχτα οι δρόμοι γέμισαν οδοφράγματα και φωτιές. 

Την επόμενη μέρα οι εφημερίδες της ΕΡΕ (της Δεξιάς) ήταν γεμάτες με τρομοκρατικά ρεπορτάζ απ’ τη «νύχτα της αναρχίας» και φωτογραφίες του Π. Κανελλόπουλου, του αρχηγού της ΕΡΕ, μπροστά σε αναποδογυρισμένα αυτοκίνητα να καταγγέλλει την απόπειρα «κομμουνιστικής ανταρσίας». 

Όμως, κι αυτή η προσπάθεια να απομονωθεί το κίνημα απέτυχε. Μια βδομάδα μετά, στις 28 Αυγούστου, η κυβέρνηση Τσιριμώκου δεν κατάφερε να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης. Ήταν η δεύτερη κυβέρνηση αποστατών που κατέρρεε σε ένα μήνα. 

Στην αρχή των Ιουλιανών το αίτημα που κυριαρχούσε ήταν η αποκατάσταση της συνταγματικής νομιμότητας, δηλαδή η επιστροφή του Γ. Παπανδρέου στην πρωθυπουργία. Όμως, σε τέτοιες συνθήκες μέσα σε λίγες μέρες ο κόσμος που παλεύει κάνει πολιτικά άλματα. Αυτό έγινε και στα Ιουλιανά. 

Από ένα σημείο και μετά τα συνθήματα που άρχισαν να προβάλλονται αυθόρμητα από τα ανθρώπινα ποτάμια που πλημμύριζαν το κέντρο των μεγάλων πόλεων έβαζαν στο στόχαστρο το Παλάτι και το θεσμό της μοναρχίας. «Δημοψήφισμα» (για να φύγει ο βασιλιάς), «Η Αυλή να μαντρωθεί», «Έξω η Γκεσταπίτισα» (η «βασιλομήτωρ» Φρειδερίκη που στα νιάτα της φωτογραφιζόταν με τη στολή της Χιτλερικής Νεολαίας). 

Με άλλα λόγια, το κίνημα έβαζε «πολιτειακό», «καθεστωτικό» ζήτημα. Αυτή η εξέλιξη προκαλούσε τρόμο στα επιτελεία της άρχουσας τάξης. Το Παλάτι ήταν ο συνεκτικός ιστός του μετεμφυλιακού κράτους της Δεξιάς. Το κράτος του χωροφύλακα και των «πιστοποιητικών κοινωνικών φρονημάτων», με ένα ολόκληρο νομικό οπλοστάσιο ενάντια στην Αριστερά και το εργατικό κίνημα, με τους πολυπλόκαμους μηχανισμούς που ονομάστηκαν «παρακράτος» και συνέδεαν το Παλάτι με τον στρατό, τα σώματα ασφαλείας, τη «Δικαιοσύνη», την ΚΥΠ και κάθε λογής ακροδεξιές συμμορίες «αγανακτισμένων πολιτών». 

Τρικλοποδιές

Όμως, το αυθόρμητο προχώρημα των διαδηλωτών βρήκε εμπόδιο τις τρικλοποδιές και τους συμβιβασμούς των ηγεσιών. Ο Γ. Παπανδρέου πήγαινε στο Συμβούλιο του Στέμματος που είχε καλέσει ο Κωσταντίνος στις αρχές Σεπτέμβρη για να ζητήσει εκλογές, οι οποίες όπως είπε χαρακτηριστικά θα ήταν «καταπραϋντικόν για το ‘πεζοδρόμιο’». 

Το πρόβλημα ήταν ότι η ηγεσία της ΕΔΑ δεν είχε καμιά διαφορετική στρατηγική. Μετά τις εκλογές του 1958 ο κοινοβουλευτικός της εκπρόσωπος Η. Ηλιού είχε πει στη βουλή τη φράση που έμεινε στην ιστορία: «Θα σας ταράξουμε στη νομιμότητα». 

Ετσι, στα Ιουλιανά η ηγεσία της EΔA προσπάθησε από την αρχή να συγκρατήσει τις διαδηλώσεις. Όταν φλεγόταν η Ομόνοια στις 20 Αυγούστου κατάγγειλε τους διαδηλωτές ως «προβοκάτορες».

Έξι μήνες μετά τα Ιουλιανά, η Εκτελεστική Επιτροπή της ΕΔΑ συνεδρίασε τον Γενάρη του 1966, εκτίμησε την κατάσταση και κατέληξε σε προτάσεις που απευθύνονταν προς τα μέλη του κόμματος και προς τις άλλες πολιτικές δυνάμεις. Ήταν το περίφημο «πρόγραμμα των πέντε σημείων». Αφού καταδίκαζε οποιαδήποτε απειλή πραξικοπήματος και ζητούσε ελεύθερες εκλογές, προχωρούσε στην δημόσια διαβεβαίωση ότι δεν βάζει θέμα μοναρχίας: «Η 15 Ιουλίου εδημιούργησε σάλο εις την πολιτικήν ζωήν. Αι ενέργειαι του Στέμματος έχουν θέσει εις την συνείδηση της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού ακόμα και προβλήματα πολιτεύματος. Η ΕΔΑ παρά ταύτα,... θεωρεί, εκτιμημένης της καταστάσεως εις το σύνολον της, ότι μπορεί να συμφωνηθεί και να διακηρυχθεί από τα πολιτικά κόμματα ότι δεν θέτουν πολιτειακόν ζήτημα..». 

Το κίνημα μπορούσε να βάλει αυθόρμητα τα αιτήματα που πήγαιναν «το μαχαίρι στο κόκκαλο», όμως το αυθόρμητο δεν αρκούσε για να οργανώσει τη δύναμη και τις μάχες για να τα επιβάλλει. Όσο οι «ηγεσίες» διαβουλεύονταν, παζάρευαν και συμβιβάζονταν, άρχισε να επικρατεί η κόπωση και η σύγχυση. 

Τον Σεπτέμβρη μια τρίτη κυβέρνηση αποστατών, με επικεφαλής τον Στεφανόπουλο κατάφερε να πάρει την πολυπόθητη ψήφο εμπιστοσύνης. Επιφανειακά, η «κανονικότητα» επέστρεφε. Στην πραγματικότητα άνοιγε ο δρόμος για την χούντα της 21 Απρίλη του 1967. 

Οι σημερινές ηγεσίες της Αριστεράς, τόσο του ΣΥΡΙΖΑ όσο και του ΚΚΕ, ακολουθούν την ίδια «ρεαλιστική» στρατηγική με αυτή της ΕΔΑ στα Ιουλιανά. Ο Τσίπρας μιλάει για «θεσμικό» ανένδοτο αγώνα και έφτασε να ψηφίζει μαζί με τη ΝΔ για το πούλημα των Ναυπηγείων Ελευσίνας. Ούτε σε μια διαδήλωση για τις υποκλοπές δεν τολμάνε να καλέσουν. 

Όμως, η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται. Υπάρχουν πολλές διαφορές από το 1965, αλλά η πιο σημαντική είναι ότι η ριζοσπαστική, επαναστατική Αριστερά είναι μια πραγματική δύναμη με πολιτική εμπειρία και παρουσία στους αγώνες. Αυτή την Αριστερά να δυναμώσουμε, για να μπορέσει το κίνημα να ξηλώσει την κυβέρνηση των υποκλοπών και να πάει πιο μακριά, στο γκρέμισμα του «βαθέως κράτους» της ΕΥΠ, των χαφιέδων και των μπάτσων, και όλων των «άδυτων» της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας των καπιταλιστών. 

Διαβάστε επίσης