Με μεγάλη επιτυχία έγινε η εκδήλωση «100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή – Παλιοί και νέοι πρόσφυγες παλεύουμε μαζί» που συνδιοργάνωσαν η ΚΕΕΡΦΑ Νίκαιας-Κορυδαλλού και το Ανοιχτό Σχολείο Μεταναστών Πειραιά. H εκδήλωση έγινε το βράδυ του Σαββάτου 22/10 στον Πολιτιστικό Πολυχώρο “Μάνος Λοϊζος” στη Νίκαια. Στον ίδιο χώρο ξεκίνησε να λειτουργεί από τις 20 Οκτώβρη και θα συνεχιστεί εώς τις 27/10, έκθεση ζωγραφικής και χειροτεχνίας, ντόπιων και μεταναστών καλλιτεχνών.
Ήταν μία συνάντηση δεκάδων απογόνων των προσφύγων του ‘22 και σύγχρονων μεταναστών που ζουν σήμερα στη Νίκαια και βιώνουν τις συνέπειες της ρατσιστικής πολιτικής της κυβέρνησης της ΝΔ, όπως τη βίωσαν οι πρόγονοι των σημερινών Νικαιωτών 100 χρόνια πριν. Οι καταστροφικές επιλογές της ελληνικής άρχουσας τάξης που οδήγησαν στο σφαγείο της μικρασιατικής εκστρατείας, οι ρατσιστικές πολιτικές και οι άθλιες συνθήκες που αντιμετώπισαν οι πρόσφυγες όταν έφτασαν στην Κοκκινιά και τις άλλες περιοχές της Αθήνας και του Πειραιά, η σύνδεσή τους με τις μάχες του εργατικού κινήματος και την αριστερά, ήταν βασικά ζητήματα που έθιξαν οι εισηγητές και όσοι πήραν το λόγο στη συνέχεια.
Την εκδήλωση συντόνισαν η Πηνελόπη Κουτσουδάκη, γιατρός από την ΚΕΕΡΦΑ Νίκαιας-Κορυδαλλού και η Μαρία Δεβελέγκα, εκπαιδευτικός από το Ανοιχτό Σχολείο Μεταναστών Πειραιά. Ομιλητές ήταν ο Αλέξανδρος Μακρής, ιστορικός, συνεπιμελητής του βιβλίου «Έλληνες Στρατιώτες και Μικρασιατική Εκστρατεία», ο Γρηγόρης Αγκυραλίδης, επιμελητής του βιβλίου «Η Προσφυγούπολη Νίκαια-Νέα Κοκκινιά» και ο Λέανδρος Μπόλαρης, συγγραφέας του βιβλίου «ΣΕΚΕ- Οι Επαναστατικές Ρίζες της Αριστεράς στην Ελλάδα».
Ο Αλέξανδρος Μακρής που πήρε πρώτος το λόγο, επικεντρώθηκε στις κοινωνικές πτυχές του Μικρασιατικού Πολέμου, εστιάζοντας περισσότερο στην εμπειρία των στρατιωτών που πολέμησαν εκεί, αλλά και τις τραγικές συνέπειες για όλη την κοινωνία στα μετόπισθεν. «Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας πολέμησαν περίπου 230.000 στρατιώτες έφεδροι και κληρωτοί, ηλικίας μεταξύ 20 και 30 ετών, ενώ όλη τη δεκαετία ‘12-’22 επιστρατεύτηκαν περίπου 400.000 άνδρες. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, οι θανόντες και οι εξαφανισθέντες ήταν περίπου 42.000 και όλη τη δεκαετία 75.000.
Η δυσαρέσκεια που δημιουργήθηκε εκφράστηκε με κινητοποιήσεις στα μετόπισθεν που εξέφραζαν αντιπολεμικά αιτήματα, όπως και αιτήματα κατά της ακρίβειας της ζωής. Ο τιμάριθμος από το ‘14 εώς το ‘21 είχε τετραπλασιαστεί και μέσα σε δυο χρόνια διπλασιάστηκε εκ νέου. Οι τραγικές συνθήκες στο μέτωπο οδήγησαν σε αύξηση των λιποταξιών», είπε. Και συμπλήρωσε: «Όταν το Φθινόπωρο του ‘21 κλήθηκε η κλάση του ‘22 υπήρχαν μαζικά κρούσματα ανυποταξίας. Η εμπειρία του πολέμου ακολούθησε τους στρατιώτες και μετά την αποστράτευσή τους. Όσοι επέστρεψαν ζωντανοί, δε σήμαινε ότι γύρισαν αρτιμελείς, υπολογίζεται ότι έχουμε περίπου 14.000 αναπήρους πολέμου στην Ελλάδα.
Παλαιοί Πολεμιστές
Στην Ελλάδα εμφανίστηκε το ισχυρότερο, κατ’ αναλογία του αριθμού των επιστρατευμένων, παλαιοπολεμιστικό κίνημα σε κομμουνιστική κατεύθυνση. Η εμπειρία του πολέμου συνέβαλε στη ριζοσπαστικοποίηση των στρατιωτών. Πολλοί παλαίμαχοι συσπειρώθηκαν στις ενώσεις των Παλαιών Πολεμιστών και σε αυτές τις οργανώσεις αναδείχθηκαν στην ηγεσία τους Κομμουνιστές Παλαιοί Πολεμιστές».
Ο Γρηγόρης Αγκυραλίδης μίλησε για τα χαρακτηριστικά των προσφύγων που έφυγαν από τη Μικρασία και πώς εγκαταστάθηκαν στην Κοκκινιά και στη συνέχεια τη συμμετοχή τους στο εργατικό κίνημα και τη Εθνική Αντίσταση. «Μετά την κατάρρευση του μετώπου, την καταστροφή της Σμύρνης το ‘22 και την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάνης το ‘23, ένα μέρος των προσφύγων έρχεται στην χέρσα περιοχή της Κοκκινιάς και ιδρύεται ο προσφυγικός συνοικισμός της Νέας Κοκκινιάς, στις 18/6/1923. Όλος αυτός ο κόσμος ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, 1 στις 5 οικογένειες είναι μονογονεϊκές με επικεφαλής γυναίκα, που αναγκάζονται να εργάζονται.
Το 1929 έχουμε απεργιακές κινητοποιήσεις των ταπητουργών στην Κοκκινιά, τα Ταμπούρια και τη Δραπετσώνα, ενώ από το νόμο απαγορεύεται ο συνδικαλισμός των εργατριών. Ένας άλλος χώρος που εργάζονται οι πρόσφυγες είναι τα βυρσοδεψεία της Παλιάς Κοκκινιάς, όπου οι συνθήκες εργασίας είναι άθλιες. Σιγά σιγά όμως αρχίζει η εργατική τάξη της Κοκκινιάς να εμφανίζει συνδικαλιστική και ταξική αλληλεγγύη, τόσο μεταξύ τους όσο και σε άλλους εργαζόμενους που απεργούν, όπως είναι η καπνοβιομηχανία στην Καβάλα. Το 1933 γίνεται μία μεγάλη απεργία στα κλωστοϋφαντουργεία της Κοκκινιάς που κρατάει 27 μέρες και οδηγεί τόσο σε αύξηση των μισθών όσο και να πάρει πίσω η εργοδοσία κάποιες απολύσεις.
Το 1934 το ΚΚΕ θα φτάσει στο μεγαλύτερο εκλογικό του ποσοστό στο 11,2% από 1,5% που είχε το 1926. Λίγο πριν τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου του Ιωάννη Μεταξά, μετά τα γνωστά γεγονότα στη Θεσσαλονίκη του ‘36, γίνεται μία μεγάλη απεργία συμπαράστασης όπου οι διαδηλωτές φτάνουν τους 20.000 και γίνονται συγκρούσεις με την αστυνομία στην περιοχή του Πειραιά. Η Κοκκινιά μετά την εισβολή των Γερμανών και την κατοχή, χαρακτηρίζονταν ως “μικρή Μόσχα”, “παρτιζάνα Κοκκινιά” και “ανταρτομάνα”. Υπάρχουν διάφορες εστίες του ΕΛΑΣ στην περιοχή των Κιλικιανών όπου λειτουργούσε παράνομο τυπογραφείο του ΕΑΜ Πειραιά, ενώ στην περιοχή της Κοκκινιάς δρα το 6ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ με 3 Τάγματα και 9 λόχους. Η Κοκκινιά είχε μεγάλη συμμετοχή στην απεργία του Μαρτίου του ‘43 που ματαίωσε την επιστράτευση».
ΣΕΚΕ
Ο Λέανδρος Μπόλαρης ξεκίνησε λέγοντας ότι «η αριστερά στην Ελλάδα ιδρύθηκε κόντρα στη Μικρασιατική Εκστρατεία, κόντρα στον πόλεμο. Το ΣΕΚΕ ιδρύθηκε το Νοέμβρη του ‘18, πέντε μήνες πριν την Μικρασιατική Εκστρατεία. Η πρώτη στιγμή που πήρε θέση ήταν η Πρωτομαγιά του 1919, όπου υπήρχε το ζήτημα εάν θα γιορταστεί με απεργίες και διαδηλώσεις ή θα ακούσουμε πατριωτικούς λόγους. Και εκεί αρχίζει η κόντρα μέσα στα σωματεία και τη ΓΣΕΕ, που είχαν πρωτοστατήσει να ιδρυθεί και οι συνδικαλιστές του ΣΕΚΕ.
Το πρώτο που έβαλε το ΣΕΚΕ ήταν ότι αυτός δεν είναι πόλεμος απελευθερωτικός, είναι πόλεμος κατακτητικός, για τα συμφέροντα των Ελλήνων αστών και των Βρετανών ιμπεριαλιστών για να μοιράσουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτή την αντιπολεμική στάση τη συνδέει με την οργανωμένη εργατική τάξη. Γίνεται όπλο για να στηρίξει τις απεργίες και τους αγώνες που φουντώνουν στη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Ήταν μάχη να συνεχιστούν οι απεργίες και να μην βάλει το εργατικό κίνημα πλάτη στην ‘εθνική προσπάθεια’. Και το τρίτο που έβαζε το ΣΕΚΕ ήταν η στρατηγική της επανάστασης. Έλεγε ότι η εργατική τάξη θα ανατρέψει αυτό το σύστημα που μας έχει οδηγήσει 10 χρόνια σε πόλεμο, όπως έκαναν οι εργάτες στη Ρωσία το ‘17.
Αυτή η τριπλή προσπάθεια δεν απομόνωσε το ΣΕΚΕ από τον κόσμο. Αντίθετα του έδωσε την πρώτη μαζικοποίηση. Ήταν μαζική η αντίθεση στον πόλεμο και η δυσαρέσκεια του κόσμου που έλεγε “πολεμάμε 10 χρόνια και την πληρώνουμε εμείς, ενώ οι μετοχικές εταιρείες και οι οικογένειές τους κάνουν τρελά κέρδη”. Αυτή η κατάσταση δίνει στο ΣΕΚΕ τη μαζικοποίηση και τη δυνατότητα για την αριστερά να μπει στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό.
Οι πρόσφυγες είναι η νέα εργατική τάξη. Στη δεκαετία του ‘20-‘30 αυτή η εργατική τάξη αποχτά αυτοπεποίθηση. Οι πρόσφυγες συναντάνε την αριστερά στις γειτονιές και στους χώρους δουλειάς. Εκεί έχει τις ρίζες η ριζοσπαστικοποίηση της δεκαετίας του ‘30 που κορυφώθηκε το ’36 και τη δεκαετία του ‘40. Σήμερα πρέπει η Αριστερά να τα θυμηθεί όλα αυτά και να βαδίσει στο δρόμο που έβαλε το ΣΕΚΕ στη δεκαετία του ‘20, της κόντρας στον πόλεμο, της εργατικής αντίστασης και της επαναστατικής προοπτικής».
Ακολούθησε πλούσια συζήτηση με πολλές μαρτυρίες για εκείνη την περίοδο αλλά και παρεμβάσεις για τους αγώνες ντόπιων, προσφύγων και μεταναστών σήμερα ενάντια στο ρατσισμό, τους φασίστες, τον πόλεμο και την κυβέρνηση της ΝΔ. Το λόγο πήραν ο Παντελής Μάναλης, Ερευνητής Τοπικής Ιστορίας, ο Mudassar Iqbal, από το Ανοιχτό Σχολείο Μεταναστών Πειραιά, η Τιάνα Ανδρέου από την ΚΕΕΡΦΑ Πειραιά, ο Θανάσης Διαβολάκης, Δημοτικός Σύμβουλος Πειραιά με την Ανταρσία στο Λιμάνι, η Κατερίνα Θωίδου, Δημοτική Σύμβουλος Νίκαιας-Ρέντη με την Ανταρσία στην Κοκκινιά, ο Λεωνίδας Κοντουδάκης παλιός αγωνιστής της νεολαίας Λαμπράκη, ο Γιάννης Σηφακάκης από το Κεντρικό Συντονιστικό της ΚΕΕΡΦΑ, ο Νίκος Αμπανάβας συγγραφέας του βιβλίου “Το Δουργούτι της κατοχής και της αντίστασης” και εκπαιδευτικός στη Νίκαια, ο οποίος τόνισε ότι η συνάντηση των προσφύγων με την αριστερά δεν ήταν εύκολη, χρειάστηκε το ΚΚΕ να μετατρέψει την γειτονιά σε χώρο ταξικής πάλης. Και έθεσε το καίριο ερώτημα: «Σήμερα υπάρχει μια αντίστοιχη αριστερά, υπάρχει το αντίστοιχο κόμμα αυτής της εποχής για να γίνει αυτή η συνάντηση;».