Η αποπομπή του Μπο Ξιλάι, αρχηγού του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας στη νοτιοδυτική επαρχία Τσονγκκίνγκ, σηματοδοτεί τη μεγαλύτερη δημόσια διάσπαση στην ηγεσία της Κίνας από το 1989.
Τότε, μια διάσπαση στην κορυφή, οδήγησε στο ξέσπασμα μιας μεγάλης εξέγερσης από τα κάτω σε όλη τη χώρα, με έμπνευση από τους φοιτητές της Τιενανμέν, μια εξέγερση που έφτασε στο σημείο ο στρατός να ανοίγει πυρ κατά διαδηλωτών στο Πεκίνο.
Τα τελευταία χρόνια ο Μπο είχε οικοδομήσει μια προσωπολατρεία με κέντρο τις νοσταλγικές του αναφορές στην υποτιθέμενη ισότητα την εποχή του Μάο. Μέσα από αυτές τις αναφορές, έκανε έμμεσα κριτική στους διεφθαρμένους της σημερινής ηγεσίας. Φέτος είναι η χρονιά που το ΚΚΚ θα επιλέξει νέα συλλογική εννιαμελή ηγεσία (χωρίς καμιά γυναίκα υποψήφια). Όλοι περίμεναν ότι ο Μπο θα διεκδικούσε μια από αυτές τις θέσεις.
Η απομάκρυνσή του πυροδότησε φήμες για ευρύτερες εσωκομματικές εκκαθαρίσεις, ενώ κυκλοφόρησαν μέχρι και πληροφορίες ότι βγήκαν τανκς σε μερικές πόλεις, όπως και ότι έπεσαν πυροβολισμοί στο Πεκίνο. Ωστόσο, ο αντικαταστάτης του Μπο προέρχεται από την ίδια πτέρυγα του κόμματος όπως και ο Μπο, δείχνοντας ότι μάλλον η προσωπολατρεία ήταν αυτή που οδήγησε στη ρήξη, παρά κάποια αποφασιστική αλλαγή πολιτικής.
Το βασικό πρόβλημα που απασχολεί την κινέζικη ηγεσία είναι η αναζήτηση μιας νέας συνολικής οικονομικής στρατηγικής. Μετά το 1989, η κινέζικη οικονομία επεκτάθηκε κυρίως μετατρεπόμενη σε πηγή φτηνών καταναλωτικών προϊόντων για τη Δύση, ιδίως για τις ΗΠΑ. Μέσα στις δεκαετίες του 1990 και του 2000 η Κίνα κατέγραφε ρυθμούς ανάπτυξης πάνω από 10% το χρόνο. Το κραχ του 2008 τερμάτισε αυτή τη στρατηγική με την κινέζικη αρχουσα τάξη να κινείται γρήγορα προς την αύξηση των κρατικών επενδύσεων, που βρίσκονταν ήδη συγκριτικά σε πολύ ψηλά επίπεδα, ώστε να κρατήσει τους δυνατούς ρυθμούς ανάπτυξης.
Αυτό δούλεψε, αλλά με τίμημα. Η Κίνα έχει τώρα μια πολύ σοβαρή φούσκα στα ακίνητα. Οι τοπικές κυβερνήσεις έχουν συσσωρεύσει τεράστια χρέη που δεν μπορούν να αποπληρώσουν. Και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μια ξαφνική οικονομική υποχώρηση θα έχει αντίκτυπο σε έναν πληθυσμό ήδη δραστήριο. Τα “μαζικά γεγονότα”, δηλαδή απεργίες, διαδηλώσεις και ταραχές, επεκτάθηκαν κατά κόρον όσο η οικονομία μεγεθυνόταν. Κάθε γεγονός έχει το δικό του ιδιαίτερο πυροδότη, είτε πρόκειται για προκλήσεις της εργοδοσίας, για διεφθαρμένους επισήμους ή για εθνική καταπίεση όπως στο Ξιντζιάν και στο Θιβέτ.
Ανισότητα
Αλλά κάθε ξεχωριστό περιστατικό έχει την ίδια βαθιά αιτία -την αυξανόμενη ανισότητα. Οι εργάτες και οι χωρικοί μπορούν να δουν ότι κάποιοι άλλοι πλουτίζουν σε βάρος τους. Και όλο και περισσότερο οργανώνουν την αντίστασή τους ενάντια στα άμεσα αφεντικά τους.
Ένα πρόσφατο παράδειγμα που δίνει μια αίσθηση των αγώνων είναι η προσπάθεια που κάνει το China Labour Bulletin (Εργατικό Δελτίο για την Κίνα) για μια μερική καταγραφή απεργιών. Ο αριθμός των απεργιών που κατέγραψε το Μάρτη του 2012 ξεπέρασε το ρεκόρ από τότε που η πρωτοβουλία αυτή άρχισε να μετράει τις απεργίες, πριν από 15 μήνες. Κατέγραψαν 38 απεργίες, κυρίως στη βιομηχανία και στις μεταφορές. Οι μισές από τις απεργίες, 19, είχαν να κάνουν με μισθούς, τρεις αφορούσαν μετεγκαταστάσεις εργοστασίων, τρεις ήταν ενάντια σε σχέδια συγχώνεσης και τέσσερις είχαν να κάνουν με πληρωμή υπερωριών.
Οι αναφορές λένε πως η αστυνομία βρέθηκε παρούσα σε 13 από τις κινητοποιήσεις και συνέλαβε εργάτες σε δύο περιπτώσεις. Έντεκα κινητοποιήσεις οδήγησαν σε συλλογικές διαπραγματεύσεις με την εργοδοσία και σε δύο από αυτές ικανοποιήθηκαν τα αιτήματα των εργατών.
17 απεργίες έγιναν στη βιομηχανία, πέντε περισσότερες από το Φλεβάρη. Αρκετές από αυτές οργανώθηκαν σε εταιρίες με ιδιοκτήτες από το Χονγκ Κονγκ ή την Ταϊβάν, και συνήθως αφορούσαν τουλάχιστον 1000 εργάτες που μπλόκαραν τις πύλες των εργοστασίων ή κεντρικούς δρόμους.
Οδηγοί ταξί και λεωφορείων σε τουλάχιστον δέκα πόλεις κατέβηκαν σε απεργία το Μάρτη, με μια έξαρση απεργιών στις 26 και 27 Μάρτη κυρίως λόγω της αύξησης της τιμής των καυσίμων. Μελέτες υπολογίζουν ότι οι οδηγοί ταξί θα πρέπει να πληρώνουν επιπλέον 400 γουάν το μήνα και οι οδηγοί λεωφορείου επιπλέον 1000 γουάν λόγω της αύξησης στα καύσιμα.
Η κυβέρνηση υποσχέθηκε ότι θα βοηθήσει τους εργαζόμενους να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, παρέχοντας επιδοτήσεις, στηρίζοντας τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και ρυθμίζοντας τα ποσά εκμίσθωσης ταξί που συνήθως απορροφούν το μισό μηνιάτικο των οδηγών.
Στην εκπαίδευση, δάσκαλοι και νηπιαγωγοί σε τρεις πόλεις απαίτησαν αυξήσεις το Μάρτη ξεκινώντας απεργίες μίας μέρας ή μισής μέρας. Έγιναν δύο απεργίες σε εργοστάσια της Φοξκόν, με συμμετοχή μερικών εκατοντάδων εργατών στο καθένα. Οι εργάτες απήργησαν ενάντια στον τρόπο υπολογισμού των υπερωριών και στις άδικες μισθολογικές κλίμακες.
Η Ένωση για Δίκαια Εργασία επεσήμανε τις “υπερβολικές υπερωρίες και τα προβλήματα με τις αποζημιώσεις” ως βασικό ζήτημα στη Φοξκόν. Και σε απάντηση, η Φοξκόν συμφώνησε να ενισχύσει τη συμμετοχή των εργατών σε επιτροπές και άλλες συνδικαλιστικές δομές, έχοντας δώσει το πράσινο φως για εκλογές εκπροσώπων εργατών χωρίς παρέμβαση της εργοδοσίας. “Όλοι οι εργάτες θα πάρουν αντίγραφο της Συλλογικής Σύμβασης και οι νεοπροσλαμβανόμενοι θα παίρνουν πληροφορίες για τις δραστηριότητες των συνδικάτων”.
Οι οικονομικοί δείκτες της Κίνας μπορεί να είναι αντιφατικοί μέχρι στιγμής. Είναι αρκετά ξεκάθαρο όμως, πως με τους εργάτες να χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο τις απεργίες και τις κινητοποιήσεις με στόχο τις διαπραγματεύσεις για καλύτερους μισθούς, στο άμεσο μέλλον θα δούμε περισσότερες απεργίες στη βιομηχανία.