Διεθνή
Παρίσι: Κίνημα σωτηρίας από την κλιματική αλλαγή

Aπό την περσινή κινητοποίηση για την κλιματική αλλαγή στο Παρίσι

Από τις 30 Νοέμβρη ως τις 11 Δεκέμβρη θα διεξάγεται στο Παρίσι η ετήσια σύνοδος του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή. Μια σειρά κινήματα, στη Γαλλία αλλά και παγκόσμια, συντονίζονται για να μετατρέψουν αυτές τις 12 μέρες σε μέρες διαδήλωσης και οργής απέναντι στην αδράνεια και την ανικανότητα των χιλιάδων πρωθυπουργών, υπουργών και γραφειοκρατών που θα βρίσκονται στο Παρίσι συνεδριάζοντας για να “σώσουν τον πλανητη”. Οι δράσεις θα ξεκινήσουν πριν από τη συνοδο και θα κορυφωθούν με μια διαδήλωση στο Παρίσι το Σάββατο 12 Δεκέμβρη.
 
Η ετήσια σύνοδος του ΟΗΕ για το κλίμα έχει αποκτήσει χαρακτηριστικά μαύρης κωμωδίας. Κάθε χρόνο, οι οργανωτές της συνόδου αναδεικνύουν την κρισιμότητα των στιγμών, ότι ο χρόνος τελειώνει και ότι αν δεν παρθούν δεσμευτικές αποφάσεις από τα κράτη, ο πλανήτης οδεύει όχι απλώς προς ένα χειρότερο μέλλον αλλά προς μια πιθανή καταστροφή. Με αυτό το σκεπτικό, κάθε χρόνο είναι “σίγουρο” ότι θα παρθεί η μεγάλη απόφαση και θα κλείσει η συμφωνία που θα σώσει τον πλανήτη. Και τελικά κάθε χρόνο, το φιάσκο γίνεται μεγαλύτερο, με τη “λύση” να αναβάλλεται για ένα χρόνο αργότερα. Η φετινή σύνοδος είναι η 21η στη σειρά.
 
Οι οργανωτές της Συνόδου δεν λένε ψέματα ως προς την κρισιμότητα των στιγμών. Αντίθετα, από τότε που ξεκίνησαν οι συναντήσεις, οι επιστήμονες έχουν επιβεβαιώσει ότι οι αρχικές προβλέψεις ήταν υπερβολικά αισιόδοξες. Η παγκόσμια θερμοκρασία του πλανήτη υπολογίζεται σήμερα 0,8 βαθμούς Κελσίου πάνω από ό,τι ήταν στα μέσα του 19ου αιώνα, πριν την εκβιομηχάνιση του πλανήτη. Οι εκτιμήσεις για την περίοδο 2016-2035, δηλαδή μέσα στα επόμενα 20 χρόνια, είναι ότι θα αυξηθεί από 0,3 ως 0,7 βαθμούς ακόμη. 
 
Χωρίς επιστροφή
 
Ένα λίγο-πολύ κοινά αποδεκτό όριο λέει πως αν η παγκόσμια θερμοκρασία ανέβει πάνω από 2 βαθμούς σχετικά με την προβιομηχανική εποχή, η αλλαγή θα είναι χωρίς επιστροφή. Θα μιλάμε για έναν διαφορετικό πλανήτη, με διαφορετικό επίπεδο της επιφάνειας της θάλασσας, άλλες κλιματικές ζώνες από αυτές που γνωρίζουμε σήμερα, άλλες καιρικές συνθήκες, εύφορες και μη εύφορες περιοχές, κατοικήσιμες και μη ζώνες, είδη ζώων και φυτών.
 
Ωστόσο, ακόμη και αν υλοποιηθούν οι δεσμεύσεις στις οποίες έχουν προχωρήσει οι περισσότερες χώρες του πλανήτη μέχρι στιγμής, η πρόβλεψη είναι ότι μέσα στον αιώνα που ζουμε, το όριο των 2 βαθμών θα σπάσει. Οι μελέτες που δημοσιεύει ο ίδιος ο ΟΗΕ ξεκινάνε από 2,7 βαθμούς και κάποιες ξεπερνάνε τους 4.
 
Μια αυξηση 4 βαθμών στην παγκόσμια θερμοκρασία είναι αρκετή για να λιώσουν όλοι οι πάγοι του πλανήτη. Ανάμεσα σε άλλα, αυτό σημαίνει 6 βαθμούς περισσότερους κατά μέσο όρο σε περιοχές όπως η Μεσόγειος και μισό έως ένα μέτρο άνοδο της επιφάνειας της θάλασσας ως το 2100. Ενώ οι ωκεανοί θα γίνουν δυόμιση φορές πιο οξείς από ό,τι σήμερα, με ό,τι συνέπειες έχει αυτό για τη θαλάσσια ζωή.
 
Όμως, δεν χρειάζεται κανείς να φτάσει μέχρι αυτό το αποκαλυπτικό σενάριο για να δει το κατεπείγον της κατάστασης. Οι -πιο ήπιες- προβλέψεις του ΟΗΕ λένε πως “είναι πολύ πιθανό ότι κύματα ζέστης θα συμβαίνουν όλο και πιο συχνά και θα διαρκούν όλο και περισσότερο. Οι ακραίες βροχοπτώσεις θα γίνουν πιο έντονες και συχνές σε πολλές περιοχές. Οι ωκεανοί θα συνεχίσουν να θερμαίνονται και να οξειδώνονται… Στα τέλη του 21ου αιώνα η στάθμη του ωκεανού θα έχει ανέβει στο 95% των περιοχών.” Ειδικά στις περιοχές των μουσώνων στην Ασία, η αύξηση των ακραίων φαινομένων θεωρείται σίγουρη.
 
Όλα αυτά δεν είναι μελλοντικά σενάρια. Τα τελευταία χρόνια, ο πλανήτης σπάει διαρκώς το ρεκόρ του πιο θερμού έτους. Ο Σεπτέμβρης που πέρασε είναι ο μήνας με τη μεγαλύτερη αύξηση σε σχέση με το μέσο όρο του ίδιου μήνα τα τελευταία 136 χρόνια για τα οποία έχουμε μετρήσεις.
 
Η άλλη πλευρά της εξίσωσης που θεωρείται σήμερα ακόμη πιο βέβαιη σε σχέση με πριν 20 χρόνια είναι ότι ο μόνος τρόπος να αποφευθεί η κλιματική αλλαγή είναι ο περιορισμός της εκπομπής των “αερίων του θερμοκηπίου”. Τα αέρια αυτά υπάρχουν στη φύση, όμως σήμερα η ατμόσφαιρα έχει πάνω από 30% περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από ό,τι είχε πριν τη βιομηχανική εποχή.
 
Πρακτικά αυτό σημαίνει ανάγκη για περιορισμό της καύσης υδρογονανθράκων. 
 
Και εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Ακόμη και οι ελάχιστες και συμβολικές δεσμεύσεις στις οποίες έχουν προχωρήσει ορισμένα από τα κράτη, δεν έχουν ορίζοντα πέρα από το 2020. Οι οργανωτές της Συνόδου του Παρισιού φουσκώνουν για ακόμη μια φορά τις ελπίδες για μια συμφωνία που θα δεσμεύσει από το 2020 και για ολόκληρο τον 21ο αιώνα. Ας κρατάμε μικρό καλάθι για τις συμφωνίες και τις λύσεις που θα δώσουν οι “εντός της Συνόδου”.
 
Ένα από τα βασικά προβλήματα που δεν μπορούν να ξεπεράσουν είναι πώς να ορίσουν τη “δίκαιη” κατανομή των περιορισμών των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου. Προφανώς δεν μπορεί να επιβληθεί το ίδιο μέτρο σε μια αναπτυσσόμενη χώρα και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στις συνόδους του ΟΗΕ διαμορφώνονται συνήθως δύο μπλοκ -αυτό των φτωχών και αναπυσσόμενων και αυτό των πλούσιων χωρών. Όσο κι αν ο ΟΗΕ -που γιορτάζει φέτος και τα 60 του χρόνια- θέλει να παρουσιάζεται ως η “οικογένεια” των εθνών που λύνει τα προβλήματά της με ειρηνικό τρόπο, οι ανταγωνισμοί είναι τεράστιοι. Την περασμένη βδομάδα στη Βόννη, όπου υποτίθεται θα γινόταν ένα σημαντικό βήμα, με ένα προσχέδιο 20 σελίδων κοινής συμφωνίας, τελικά το προσχέδιο έγινε 40 σελίδες μέσα σε λίγες ώρες, μιας και καθένας θέλει να προσθέσει το δικό του αστερίσκο, για να προστατεύσει τα δικά του συμφέροντα.
 
Τυφλό σύστημα
 
Ο καπιταλισμός είναι ένα τυφλό σύστημα που λειτουργεί με βάση την προοπτική του άμεσου κέρδους. Κανείς δεν είναι διατεθειμένος να αφήσει στην άκρη μια κερδοφόρα επιλογή σήμερα, μόνο και μόνο επειδή σε 30 χρόνια θα δημιουργήσει προβλήματα σε όλους.
 
Ακόμη μεγαλύτερη είναι η αδυναμία να επιβληθούν οι οποιεσδήποτε δεσμεύσεις στην  αγορά. Οι πολιτικοί εκπρόσωποι των κρατών μπορεί να δηλώνουν την “αποφασιστικότητά” τους, αλλά ποιος θα σταματήσει τις εταιρείες που ξέρουν ότι τα κέρδη τους εξαρτώνται από τo πετρέλαιο. 
 
Αν θέλει κανείς να γελάσει πικρά, μπορεί να επισκεφθεί την ιστοσελίδα της Συνόδου για να δει τους χορηγούς που φιγουράρουν: πρώτη πρώτη η BMW, για να ακολουθήσουν τράπεζες όπως η Santander και η BNP Paribas, κολοσσοί της αγροτικής βιομηχανίας και άλλα λόμπι διεθνών κερδοσκόπων όπως η Moody´s. Η μόνη που λείπει είναι η Φολκσβάγκεν για να δώσει μαθήματα πως μπορείς να τη σκαπουλάρεις από όποια δέσμευση και έλεγχο σου επιβάλλεται. Ο Μιγκέλ Κανιέτε, πρώην Υπουργός του Ραχόι, που εκπροσωπεί την ΕΕ στις διαπραγματεύσεις ως Επίτροπος Ενέργειας, πριν γίνει Επίτροπος είχε τα λεφτά του σε μετοχές του πετρελαϊκου τομέα. Ο κουνιάδος του είναι το αφεντικό της Petrologis.
 
Απέναντι σε αυτή την δομική αδυναμία του καπιταλισμού να επιβάλει τη λογική σε οποιονδήποτε τομέα της οικονομίας, η απάντηση του ΟΗΕ είναι να αποδεχθεί και να χειροκροτήσει αυτό το τρελοκομείο. Είναι η ίδια η αγορά που θα.. βάλει τους περιορισμούς, αρκεί τα κράτη να δείξουν το σωστό δρόμο. Στην πραγματικότητα, η αγορά κινείται τυφλά. Μια πρόσφατη ανάλυση στον Γκάρντιαν ανέφερε πως οι κολοσσοί του πετρελαίου αξιοποιούν ακόμη και τις προβλέψεις του ΟΗΕ για το κλίμα ώστε να ανεβάσουν τις πωλήσεις τους. Κάθε εκτίμηση που λέει ότι το 2050 θα καταναλώνουμε περισσότερο πετρέλαιο, για την Shell μετατρέπεται σε επιχείρημα “Αγοράστε τώρα που είναι φτηνό”.
 
Οι πολιτικοί ηγέτες που θα μαζευτούν στον Παρίσι έχουν στις πλάτες τους την ολική αποτυχία να προβλέψουν και να δαμάσουν την παγκόσμια κρίση. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αντιμετωπίζουν το νέο προσφυγικό ζήτημα και ο καθένας τους μια πολιτική κρίση μέσα στην ίδια του τη χώρα. Οι ηγέτες των αναπτυσσόμενων χωρών ζουν τις στιγμές του τέλους του ονείρου για να γίνουν η ατμομημαχνή της παγκόσμιας οικονομίας. Το τελευταίο που τους απασχολεί είναι να αντιμετωπίσουν την περιβαλλοντική καταστροφή. 
 
Από την άλλη πλευρά, το κίνημα έχει κάνει σημαντικά βήματα. Για παράδειγμα, το περσινό Σεπτέμβρη, η διαδήλωση στη Νέα Υόρκη ήταν η μαζικότερη διαδήλωση για το κλίμα στην ιστορία. Ακόμη πιο σημαντικά είναι τα βήματα που έχουν γίνει σε ιδεολογικό επίπεδο. Το 2009, στην προηγούμενη μεγάλη στιγμή, με τη Σύνοδο της Κοπεγχάγης, τα κινήματα είχαν επενδύσει στη “μεγάλη συμφωνία” που θα έλυνε οριστικά το πρόβλημα. 
 
Όταν οι συνομιλίες απέτυχαν, πολλές από τις οργανώσεις που είχαν τα μάτια τους στραμμένα μέσα στη σύνοδο, απογοητεύτηκαν, διασπάστηκαν και κήρυξαν την ήττα. Τον επόμενο μήνα στο Παρίσι, ακόμη και οι πιο μετριοπαθείς οργανώσεις από όσες καλούν στις διαδηλώσεις δεν επενδύουν ελπίδες στις διαπραγματεύσεις, αλλά στο χτίσιμο ενός κινήματος με προοπτική που θα καταφέρει να επιβάλει τις λύσεις τις οποίες ο καπιταλισμός είναι ανίκανος ακόμη και να σκεφτεί.