Καταστολή
Μπάτσοι βαρείς και ανθυγιεινοί

11/1, ΜΑΤ επιτίθενται σε φοιτητική διαδήλωση. Φωτό: Στέλιος Μιχαηλίδης

 

Οι περισσότεροι/ες που κρατούν αυτή την εφημερίδα έχουν ζήσει στο σώμα τους ή έχουν γίνει μάρτυρες της αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας. Δεκάδες χιλιάδες έχουν διαδηλώσει γεμάτοι οργή ενάντια στην καταστολή και αστυνομικές δολοφονίες με ονοματεπώνυμο: Γρηγορόπουλος, Μαραγκάκης, Σαμπάνης, Φραγκούλης, Εμπουκά, Μανιουδάκης, Μάγγος, Καμράν και τόσους άλλους. Ακόμα περισσότεροι είναι οι “ανώνυμοι” που χτυπήθηκαν, προσήχθησαν, φορτώθηκαν ακόμα και ψεύτικες κατηγορίες από αστυνομικούς που είχαν το θράσος της ατιμωρησίας και της άνωθεν κάλυψης. 

Η πανεπιστημιακός Νατάσσα Τσουκαλά με το νέο βιβλίο της «Η Συστημική Φύση της Αστυνομικής Βίας στην Ελλάδα» (εκδόσεις Τόπος) έρχεται να καταγράψει αυτή την πραγματικότητα σε μια έρευνα 380 σελίδων και επιχειρεί να εντοπίσει το πλέγμα των αστυνομικών, δικαστικών και πολιτικών σχέσεων που δημιουργούν και διαιωνίζουν την ατιμώρητη αστυνομική βία και αυθαιρεσία. 

Η Ν. Τσουκαλά έψαξε και μελέτησε πρωτογενές υλικό, συνέλεξε μαρτυρίες θυμάτων αστυνομικής βίας, ταξινόμησε με βάση τις ιδιότητές τους οδηγούμενη σε αντίστοιχα συμπεράσματα, αναζήτησε την έκβαση των πειθαρχικών ερευνών -που τις περισσότερες φορές κατέληγαν στο αρχείο- κι επεδίωξε απαντήσεις από τις αρχές συνήθως χωρίς αποτέλεσμα (με δήλωση από τη μεριά τους ότι «η επιστημονική έρευνα δεν συνιστά έννομο συμφέρον»). 

«Η κάθε λέξη του βιβλίου είναι πολύ προσεκτικά ζυγιασμένη σε μία σχολαστικά επίμονη αναζήτηση της αλήθειας. Τόσο ως προς τα περιστατικά που αναλύονται, όσο και ως προς τη συνολική τους διαχείριση από το κρατικό μηχανισμό» τόνισε η Ν. Τσουκαλά στην παρουσίαση του βιβλίου που έγινε τη Δευτέρα 16/12 στον ΔΣΑ. Το ερώτημα που πυροδότησε την έρευνα δεν ήταν «το εάν, πώς και πότε εκδηλώνεται η αστυνομική βία, ούτε το εάν και πώς τιμωρείται» αλλά το «γιατί διαιωνίζεται η αστυνομική βία». Όπως κατήγγειλε «από τα 136 περιστατικά που μελέτησα των τελευταίων ετών, ένα στα δύο δεν διερευνήθηκε ποτέ. Η απουσία διερεύνησης είναι παντελώς άσχετη από τη σοβαρότητα του περιστατικού, από την ύπαρξη αποδεικτικού βιντεοληπτικού υλικού και από τη σοβαρότητα των παραβιάσεων των κανόνων εμπλοκής».

«Πότε ακριβώς η αστυνομία δεν διατάσσει καν προσχηματικά έστω τη διενέργεια της πειθαρχικής έρευνας;  Σε σχεδόν 57% των περιπτώσεων, αυτό απορρέει από σχέσεις εξουσίας. Είτε οι καταγγέλλοντες δεν ήταν φορείς εξουσίας, είτε είναι φορείς εξουσίας που οι αστυνομικοί θεωρούν ότι είναι ανταγωνιστικοί ως προς αυτούς (βουλευτές, δημοσιογράφοι, φωτορεπόρτερ, δικηγόροι, συνδικαλιστές), είτε αμφισβητούσαν ευθέως την εξουσία της αστυνομίας ή άλλων φορέων εξουσίας. Αυτό που εμείς συνήθως πιστεύαμε -ότι είναι οι πολιτικές τους πεποιθήσεις που καθορίζουν- αποτελεί το 43% των περιστατικών. Πρωτίστως είναι σχέσεις εξουσίας. Έχουμε λοιπόν μία αέναη διεκδίκηση φαντασιακής παντοδυναμίας εκ μέρους της αστυνομίας τόσο ως προς την κοινωνία, όσο και ως προς την πολιτεία».

Ατιμωρησία

Η εξασφάλιση της ατιμωρησίας των αστυνομικών «επέρχεται ως αποτέλεσμα της δημόσιας επίδειξης του πώς νοεί η ελληνική αστυνομία τη θέση της, εντός του κοινωνικοπολιτικού πλαισίου της χώρας. Κατά αυτή την έννοια, ΕΔΕ, σημαίνει μεν “Εμείς Δεν Ευθυνόμαστε”, αλλά σημαίνει επίσης και “Εξουσία Δεν Έχετε”. Ανάμεσα σε αυτό το δίπολο περικλείονται τα ευρήματα της έρευνας» λέει η συγγραφέας του βιβλίου.

Το ψάρι όμως βρομάει από το κεφάλι. Βασικός παράγοντας για τη διαιώνισή της δεν είναι μόνο η μετέπειτα ατιμωρησία αλλά και η ανοχή της αυθαιρεσίας των κατώτερων από τους ανώτερους στην ιεραρχία την ίδια την ώρα που αυτή συμβαίνει, ακόμα και η ενθάρρυνσή της μέσα από παράνομες κι αντισυνταγματικές διαταγές. «Η ηγεσία αποδέχεται την συστηματική απειθαρχία του προσωπικού της. Από πότε ένα σώμα ασφαλείας είναι απείθαρχο; Τι ακριβώς ηγείται ο αρχηγός της ελληνικής αστυνομίας όσα γαλόνια και να έχει, εάν δεν μπορεί να επιβληθεί στοιχειωδώς στο προσωπικό του;» σημείωσε, ενώ σαν παράδειγμα για την ενθάρρυνση μέσω άνωθεν παράνομων εντολών έφερε την εμπλοκή των δικυκλιστών της ΔΡΑΣΗ και ΔΙΑΣ στην καταστολή διαδηλώσεων. «Αυτό γινότανε ντε φάκτο από την ίδρυσή τους το 2009 ως το 2015 που καταργήθηκαν προσωρινά και επανήλθαν επισήμως με υπουργική απόφαση το 2019 από τον Χρυσοχοΐδη. Αυτή η εμπλοκή είναι εντελώς αντισυνταγματική και παράνομη. Αυτή η στρατηγική αστυνόμευσης διαδηλώσεων βασίζεται στον εμβολισμό του πλήθους από μηχανές. Είναι εξ ορισμού πάρα πολύ επικίνδυνη και έχει προκαλέσει δεκάδες σοβαρούς τραυματισμούς. Υπενθυμίζω ότι η υπέρτερη αξία στο δικαιικό μας σύστημα είναι η ανθρώπινη ζωή. Δεν είναι ούτε η δημόσια τάξη, ούτε ο κοινωνικό-οικονομικός βίος, ούτε τίποτα άλλο». 

Η ίδια κάλεσε σε νομικές κινήσεις –“όσο μάταιο κι αν φαντάζει”– τόσο με αφορμή κάθε περιστατικό αυθαιρεσίας, όσο και σε σχέση με τις αντισυνταγματικές και παράνομες κινήσεις της κορυφής. Ωστόσο στη συζήτηση που ακολούθησε αναφέρθηκαν οι στιγμές που το μαζικό κίνημα πραγματικά ανάγκασε την αστυνομία και την πολιτική της ηγεσία να μαζευτεί προσωρινά, όπως η Εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008 ή το ξέσπασμα οργής στη Νέα Σμύρνη το 2020. 

Το βιβλίο της Ν. Τσουκαλά είναι πολύ χρήσιμο γιατί καταδεικνύει με επιστημονικά τεκμηριωμένο τρόπο ότι τα περιστατικά της αστυνομικής βίας κι αυθαιρεσίας δεν είναι μεμονωμένα, ούτε οφείλονται στην εν θερμώ αντιμετώπιση κάποιου ένστολου. Αντίστοιχα και η συγκάλυψή τους δεν έχει να κάνει με κακούς χειριστές αλλά με τον ίδιο τον μηχανισμό. Είναι συστημική η φύση του προβλήματος και θα πρέπει να παλέψουμε ενάντια στο ίδιο το σύστημα για να το λύσουμε μια και καλή.