Ο Κωστής Σινανίδης, αρχιτέκτων μηχανικός και κυβερνήτης διασωστικού σκάφους στην Κεντρική Μεσόγειο, μιλά στην Εργατική Αλληλεγγύη και την Λένα Βερδέ για τη θανατοπολιτική της Ευρώπης Φρούριο που κορυφώθηκε στο έγκλημα της Πύλου.
Είσαι κυβερνήτης σε διασωστικό προσφύγων. Μίλησέ μας για αυτή την επιλογή.
Είμαι μέλος του πληρώματος, καπετάνιος του σκάφους Nadir της γερμανικής ΜΚΟ RESQSHIP. Πριν από όλα, μία πληροφορία ενδεικτική για την κατάσταση που αντιμετωπίζουμε είναι ότι δεν ονομάζουμε διασωστικό το καράβι γιατί μπορεί να έχουμε πρόβλημα. Το λέμε μεταξύ μας, αλλά τυπικά είναι ένα σκάφος όπως όλα τα άλλα που πλέουν στην Κεντρική Μεσόγειο και που, όταν αντιληφθούν ότι κάποιο άλλο σκάφος βρίσκεται σε κίνδυνο, οφείλουν να βοηθήσουν.
Προσωπικά ασχολούμαι με το προσφυγικό από το 2015, όταν με τη μεγάλη κρίση τότε πάρα πολύς κόσμος στην Αθήνα προσπαθούσαμε να βοηθήσουμε σε δομές και πλατείες τους ανθρώπους που έφταναν απ'τα νησιά για να φύγουν προς τα βόρεια, την Ειδομένη κλπ. Ήταν μία περίοδος πάρα πολύ ενθαρρυντική για μένα, ότι τα πράγματα μπορούν να γίνουν από τον κόσμο αυθόρμητα χωρίς καμία υπόδειξη ή οργάνωση από κάποια ανώτερη αρχή ή φορέα.
Είμαι αρχιτέκτων μηχανικός, παράλληλα όμως ασχολούμαι και με τη θάλασσα σαν skipper σε τουριστικά νοικιαζόμενα ιστιοπλοϊκά. Τα τελευταία χρόνια όταν άρχισα να πληροφορούμαι τι συμβαίνει τόσο στα θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας όσο και της Ευρώπης συνολικά, θεώρησα ότι αφού έχω τη δυνατότητα και τις ικανότητες, έπρεπε να έχω μία δράση και στο κομμάτι της βοήθειας προς τους πρόσφυγες στη θάλασσα.
Αυτό έμεινε λίγο στη σκέψη μέχρι το συμβάν της Πύλου τον Ιούνιο του '23. Ήταν ό,τι πιο συνταρακτικό έχει γίνει, ένα τεράστιο ρατσιστικό έγκλημα. Και λέω ξεκάθαρα έγκλημα γιατί ακόμη κι αν δεν έγινε καμία προσπάθεια ρυμούλκησης, μόνο το γεγονός της μη ενέργειας διάσωσης για τουλάχιστον 15-16 ώρες, από μόνο του συνιστά εγκληματική αμέλεια από πλευράς των αρμόδιων αρχών, δηλαδή του λιμενικού σώματος.
Τότε λοιπόν έψαξα και ήρθα σε επαφή με τη συγκεκριμένη οργάνωση. Και βρέθηκα το καλοκαίρι του '24 στην Κεντρική Μεσόγειο για τρεις εβδομάδες, όπως συνήθως είναι αυτές οι αποστολές. Δεν μπορεί να είναι παραπάνω γιατί είναι τέτοια η σκληρότητα των εικόνων που αντικρίζεις και των καταστάσεων που αντιμετωπίζεις που δεν είναι εύκολο περισσότερο. Άρα έχω βρεθεί ήδη μία φορά το '24 και φέτος το καλοκαίρι θα βρίσκομαι πάλι εκεί με το ίδιο σκάφος.
Τι συναντήσατε στη θάλασσα;
Ενδεικτικό της κατάστασης είναι το εξής: το Nadir, συγκριτικά με τον συνολικό στόλο των σκαφών που επιχειρούν στην Κεντρική Μεσόγειο είναι ένα μικρό σκάφος, κάπου 20 μέτρα και όχι από τα μεγάλα όπως πχ της Sea-Watch ή των Γιατρών Χωρίς Σύνορα της τάξης των 50-70-80 μέτρων και παραπάνω. Ακόμα και με αυτό το μικρό σκάφος, σε διάστημα 12 ημερών που ήμασταν επιχειρησιακά ενεργοί στο πεδίο, διασώσαμε -όταν λέω διασώσαμε είτε απλώς εντοπίσαμε, προμηθεύσαμε σωσίβια, σιγουρέψαμε την κατάσταση και συνοδέψαμε βάρκες μέχρι να παραληφθούν από το ιταλικό λιμενικό είτε πήραμε πρόσφυγες στο σκάφος μας και τους πήγαμε σε ασφαλές λιμάνι που συνήθως αυτό που δίνεται είναι της Λαμπεντούζα για αυτά τα μικρά σκάφη- συνολικά λοιπόν διασώσαμε 409 ανθρώπους. Τα μεγάλα σκάφη αυτό το νούμερο το κάνουν σε διάστημα μιας δύο ημερών. Μιλάμε για τέτοια μεγέθη δηλαδή. Αυτή είναι η καθημερινότητα στην Κεντρική Μεσόγειο.
Αυτές οι διαδρομές δεν είναι επιλογή των προσφύγων. Βασικά δεν είναι επιλογή τους η ίδια η προσφυγιά. Αν δει κανείς την κατάσταση αυτών των ανθρώπων, την κατάσταση των σκαφών και την όλη συνθήκη μέσα στην οποία ταξιδεύουν, θα καταλάβει ότι μετακινούνται για να επιβιώσουν, είτε για οικονομικούς λόγους, είτε για να γλιτώσουν από έναν πόλεμο, από θρησκευτικές διαμάχες, από διώξεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ότι αυτή είναι η τελευταία τους ελπίδα.
Οι συγκεκριμένες διαδρομές είναι λοιπόν λύση ανάγκης στην προσπάθεια να αποφύγουν τα σημεία εισόδου από ανατολικά, στα οποία περιλαμβάνεται και η Ελλάδα, όπου χωρίς καμία αμφιβολία συντελούνται συστηματικά εγκληματικές ενέργειες. Δεν μιλάμε καν για pushbacks, δηλαδή βρίσκουν μία βάρκα και τη σπρώχνουν πίσω. Εδώ μιλάμε για καταστάσεις που άνθρωποι που έχουν καταφέρει όπως όπως να βγούν σε στεριά, σε ένα νησί, ας πούμε ελληνικό, τους βρίσκουν μέλη του λιμενικού ή άλλων σωμάτων ασφαλείας, τους ξαναβάζουν σε μία σωσίβια λέμβο χωρίς πορεία, χωρίς επικοινωνία γιατί τα κινητά τους έχουν κλαπεί, χωρίς μηχανή, ούτε τιμόνι, ούτε κουπιά και τους παρατάνε στη μέση του πελάγους. Αυτό δεν λέγεται pushback. Αυτό λέγεται απαγωγή και απόπειρα δολοφονίας.
Προσπαθώντας λοιπόν να αποφύγουν αυτές τις διαδρομές με αυτούς τους πασίγνωστους κινδύνους, διαλέγουν άλλες διαδρομές που εγκυμονούν κινδύνους από μόνες τους, ακόμα και χωρίς την επέμβαση ανθρωπογενή παράγοντα. Εννοώντας ότι κάνουν μία πολύ μεγαλύτερη διαδρομή στη θάλασσα, σε πολύ πιο ανοιχτό πέλαγος, διανύοντας 100, 200, 300 μίλια από εκεί που ήτανε να διανύσουν ας πούμε για να φτάσουν από την Τουρκία σε ένα ελληνικό νησί 2 με 6 μίλια.
Βέβαια η Ευρώπη δεν αρκείται εκεί. Βάζει το χέρι της για ακόμη μεγαλύτερα εμπόδια και εννοώ την επίσημη σύμπραξή της με τις χώρες της Βόρειας Αφρικής, Λιβύη, Τυνησία και Αίγυπτο. Αν θυμάμαι καλά πέρσι αποφασίστηκε ένα πακέτο 7,5 δις βοήθεια στην Αίγυπτο. Τι κάνει η Ευρώπη; Βοηθά αυτές τις χώρες χρηματοδοτώντας, εξοπλίζοντας και εκπαιδεύοντας προσωπικό τους -το οποίο έχει εκπαιδευτεί αν δεν κάνω λάθος και στην Ελλάδα, στη Σούδα.
Μιλάμε για χώρες που θεωρούνται μη ασφαλείς για πρόσφυγες από τον ίδιο τον ΟΗΕ. Παρόλα αυτά η Ευρώπη με περισσή ευκολία και επισημότητα συνεργάζεται μαζί τους, εξωτερικεύει δηλαδή στην ουσία τα σύνορά της. Πρόσφατα μάλιστα είχαμε και την επίσημη πρόταση της Κομισιόν και του Επιτρόπου Εσωτερικής Ασφάλειας και Μετανάστευσης για δημιουργία κέντρων, δεν τα λένε φυλακές, τα λένε κέντρα προσωρινής φιλοξενίας σε τρίτες χώρες, πχ στο Νίγηρα.
Ενδεικτικό είναι ότι πετύχαμε μία βάρκα με 120 ανθρώπους περίπου από τους οποίους οι 117 ήταν από το Μπαγκλαντές. Αυτό έγινε αρχές Σεπτέμβρη του '24. Αυτοί οι άνθρωποι είχαν φύγει από το Μπαγκλαντές στα μέσα του '22. Δύο δηλαδή και παραπάνω χρόνια βρίσκονταν είτε στη μετακίνηση είτε σε φυλακή στη Λιβύη προσπαθώντας να δραπετεύσουν στην Ευρώπη.
Χαρακτηριστικό δε των απάνθρωπων πρακτικών στη Λιβύη είναι το εξής: όταν βρήκαμε αυτή τη βάρκα επειδή ήταν υπερφόρτωμένη πήραμε κάποιους στο σκάφος μας. Επικοινωνήσαμε λοιπόν με την Ιταλία που είπε ότι θα στείλει σκάφος να τους περισσυλέξει. Και όταν ήρθε και πλεύρισε την προσφυγική βάρκα -πάνω στα σκάφη της ιταλικής ακτοφυλακής υπάρχει ένας άνθρωπος που μιλάει αραβικά γιατί πολύς κόσμος που μετακινείται εκεί είναι αραβόφωνος- όταν λοιπόν άκουσαν τον άνθρωπο να μιλάει αραβικά πίστεψαν ότι το σκάφος είναι λιβυκό και προκειμένου να μην επιστρέψουν στη Λιβύη, περίπου 50-60 πήδηξαν στο νερό, βράδυ, με κύμα. Προτίμησαν δηλαδή αυτή την ενέργεια που σαν πιθανότητες δίνει μάλλον τον πνιγμό, παρά να γυρίσουν πίσω.
Εννοείται επίσης πως η επονομαζόμενη λιβυκή ακτοφυλακή με τους δεσμοφύλακες που κρατούν όμηρους τους πρόσφυγες και τις παρακρατικές συμμορίες που τους βάζουν στα σαπιοκάραβα και πληρώνονται με το «κομμάτι», είναι ένα και το αυτό, το ίδιο σύστημα.
Ποια είναι η αντιμετώπιση των επίσημων αρχών;
Η Μάλτα σχεδόν ποτέ δεν αποκρίνεται, παρότι μεγάλο μέρος της διάσωσης γίνεται στην περιοχή ευθύνης της. Η Ιταλία από την άλλη αποκρίνεται συνήθως στα μικρά σκάφη όπως το δικό μας δίνοντας λιμάνι ή περισυλλέγοντας η ίδια τους πρόσφυγες. Αλλά με τα μεγάλα διασωστικά, που λόγω αυτονομίας και ταχύτητας έχουν μεγαλύτερη δυνατότητα να κάνουν μία διάσωση και μετά να συνεχίσουν, έχει άλλη αντιμετώπιση.
Πρώτον, τους δίνει λιμάνια για να αποβιβάσουν τους πρόσφυγες πάρα πολύ μακριά, πχ Ανκόνα ή Γένοβα, απομακρύνοντάς τα από το πεδίο. Δεύτερον, δεν τους επιτρέπει δεύτερη διάσωση. Είναι αυτό που λέμε η πολιτική της μίας διάσωσης. Και αν το παραβούν ή κάνουν διάσωση στην περιοχή της Λιβύης, με το που δέσουν σε ιταλικό λιμάνι οι αρχές προβαίνουν σε κατάσχεση για 20, 30 ή 60 μέρες ως τιμωρία. Μπορεί δηλαδή να μην σπρώχνει πίσω και να πνίγει άμεσα ανθρώπους όπως το ελληνικό λιμενικό, αλλά το κάνει έμμεσα. Γιατί όταν κρατάς ένα καράβι με τεράστια δυναμική διάσωσης επι μέρες μακριά από το πεδίο των επιχειρήσεων, ουσιαστικά αυτό κάνεις.
Επιπλέον, μία άλλη πλευρά της συνεργασίας της Ευρώπης και της Ιταλίας με τις χώρες της Β.Αφρικής είναι ότι έχει δημιουργηθεί Ζώνη Έρευνας και Διάσωσης της Λιβύης και τελευταία και της Τυνησίας με σκοπό να είναι πιο πιθανό μία διάσωση να πρέπει να γίνει σε περιοχή έρευνας και διάσωσης που δεν είναι ευρωπαϊκή και άρα να μην έχεις δικαιοδοσία. Και ένα εφιαλτικό σενάριο είναι η πρόθεση να δημιουργηθεί Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης στη Λιβύη. Δηλαδή ενώ τώρα επικοινωνείς με τη Ρώμη, να πρέπει να μιλήσεις με τη Λιβύη. Για να συνεννοηθείς τι; Να έρθει ένα σκάφος με παρακρατικούς τύπους με καλάσνικοφ να πάρουν τον κόσμο πίσω στη φυλακή;
Δεν υπάρχει δε πιο άστοχη επιχειρηματολογία από το «εσείς με τα καράβια σας τραβάτε τους πρόσφυγες». Οι άνθρωποι θα φύγουν είτε υπάρχουν καράβια ενεργά είτε όχι. Η μόνη διαφορά ανάμεσα σε μέρες που υπάρχουν ενεργά διασωστικά και σε μέρες που δεν υπάρχουν είναι πόσοι θα σωθούν και πόσοι θα πεθάνουν. Είναι η λεγόμενη πολιτική της αποτροπής δια του θανάτου: αφήνουμε τη βάρκα να βυθιστεί έτσι ώστε οι άλλοι που είναι ακόμα στην Αφρική να μην τολμήσουν να περάσουν. Είναι τόσο απίστευτα απάνθρωπο. Όταν μιλάμε για πάνω από 30.000 νεκρούς σε 10 χρόνια στη Μεσόγειο μιλάμε για ένα Ολοκαύτωμα.
Συμμετέχεις στις δράσεις της ΚΕΕΡΦΑ και πρόσφατα εντάχτηκες στο Πανελλαδικό Συντονιστικό της. Πόση σημασία έχουν οι αγώνες ενάντια στην κυβέρνηση, εν όψει και των κινητοποιήσεων για τα δύο χρόνια από το έγκλημα της Πύλου;
Καταρχάς, αποτέλεσμα της ίδιας πολιτικής ήταν το έγκλημα της Πύλου. Άνθρωποι που δραστηριοποιούνταν πολύ πριν από μένα περίμεναν ότι κάτι τέτοιο είναι πάρα πολύ πιθανό να συμβεί. Είναι δε απάνθρωπο το τι έγινε εκείνη τη μέρα, αλλά είναι εξίσου αν όχι και περισσότερο απάνθρωπο το τι έχει γίνει και συνεχίζει να γίνεται από εκεί και μετά. Εννοώ φυσικά την προσπάθεια συγκάλυψης και αυτού του εγκλήματος από την πρώτη στιγμή, βασικά πριν καν συμβεί.
Είναι ενδεικτικά τα αποσπάσματα από τις συνομιλίες των λιμενικών που ουσιαστικά πριν βυθιστεί καν το προσφυγικό σκάφος στήνουν το αφήγημα ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν θέλουν να διασωθούν από την Ελλάδα. Είναι η επίθεση του Υπουργείου Ναυτιλίας στο πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη και η απόφαση να κάνουν Αρχηγό του Λιμενικού έναν από αυτούς που το πόρισμα καταλογίζει ποινικές ευθύνες. Είναι ο ισχυρισμός ότι τα κινητά των προσφύγων έχουν πάρει νερά και άρα δεν έχει νόημα η έρευνά τους.
Είναι η τοποθέτηση Βορίδη στο Μετανάστευσης, ενός ανθρώπου εγνωσμένης ακροδεξιάς αντίληψης με σκοπό να μη χάσει πολύ από την ακροδεξιά λόγω Τεμπών, που εννοείται ότι έχουν μια συγγένεια με την Πύλο. Είναι και τα δύο κρατικά διαχρονικά εγκλήματα και ως προς τη διάπραξη και ως προς την αντιμετώπιση, δηλαδή τη συγκάλυψη. Κι όλο αυτό για να ρίξουν το φταίξιμο για όσα ζούμε στους πρόσφυγες και τους μετανάστες.
Θεωρώ χρέος λοιπόν να μιλάμε παντού για το τι συμβαίνει στα σύνορά μας. Γιατί αυτά που συμβαίνουν δεν τα κάνει κάποιος αξιωματικός κατά παράβαση καθήκοντος. Είναι η επίσημη πολιτική. Ξεκινώντας από τους φίλους ή την οικογένειά μας για να διασπείρεται η πληροφορία, είναι ζωτικής σημασίας να συμμετέχουμε στις εκδηλώσεις και τις συγκεντρώσεις. Εκεί βρισκόμαστε όλοι μαζί χωρίς διακρίσεις και διαχωρισμούς και καταλαβαίνουμε ότι είμαστε όλοι μαζί, παλεύουμε όλοι μαζί. Θεωρώ επίσης πολύ σημαντική τη συνεισφορά των δικηγόρων αλλά και των δημοσιογραφικών ομάδων των ανεξάρτητων μέσων που μεταδίδουν την πληροφορία.
Εύχομαι να γίνει για την Πύλο κάτι τόσο μαζικό και μαχητικό όσο για τα Τέμπη. Αλλά και με διάρκεια. Γιατί δυστυχώς βλέπουμε κατά καιρούς δράσεις που είναι μεγάλες αλλά δεν έχουνε διάρκεια. Για να μην ξανασυμβούν δολοφονίες από κρατικές ενέργειες ή παραλείψεις, όπως ακριβώς μάχονται οι συγγενείς των θυμάτων που για μένα είναι η προσωποποίηση του ανθρωπισμού.