Η εισβολή των μαζών της Αιγύπτου στο προσκήνιο, με τις πρωτοφανείς διαδηλώσεις στις 30 Ιούνη, έχει φέρει τα πάνω κάτω, προκαλώντας πανικό και βαθύ διχασμό στην άρχουσα τάξη. Με επέμβαση του στρατού ο Μοχάμεντ Μούρσι έπαψε να είναι πρόεδρος. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές πολιτικές δυνάμεις και θεσμοί του κράτους βρίσκονται σε φανερές και μυστικές διαπραγματεύσεις για να στήσουν μια διάδοχη λύση.
Όμως, όλοι γνωρίζουν πως η ανατροπή του Μούρσι ήρθε από την εξέγερση του κόσμου και κανείς από όσους ψάχνουν για λύση πίσω από την πλάτη αυτή του κόσμου, δεν έχει το παραμικρό σχέδιο για το πώς θα σταματήσει τη ριζοσπαστικοποίηση και τους αγώνες.
Η επέμβαση του στρατού ήρθε λόγω του φόβου ότι η επανάσταση μπορούσε να τα σαρώσει όλα, ακόμη και τους ίδιους τους στρατιωτικούς. Τα 17 εκατομμύρια στους δρόμους της Αιγύπτου την περασμένη Κυριακή δεν θα γυρνούσαν σπίτια τους έτσι απλά. Ο κόσμος οργάνωσε την πιο μεγάλη διαδηλώση δηλώνοντας ξεκάθαρα ότι δεν πρόκειται να περιμένει μέχρι τις επόμενες εκλογές για να πέσει ο Μούρσι και οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι.
Πολύς κόσμος είχε επενδύσει τις ελπίδες του στην διακυβέρνηση Μούρσι, όμως είδε την οικονομία να πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο, τη διαφθορά να βασιλεύει και την καταστολή απέναντι στις προσπάθειες για αντίσταση. Η αίσθηση ότι η επανάσταση βρίσκεται σε εξέλιξη σήμανε πως οι διαδηλωτές είχαν την αυτοπεποίθηση να απαιτήσουν η πτώση της κυβέρνησης να γίνει εδώ και τώρα. Οι δρόμοι είχαν ήδη καταληφθεί, τα δημόσια κτίρια βρίσκονταν περικυκλωμένα και πολλά γραφεία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας είχαν γίνει παρανάλωμα του πυρός.
Το γεγονός ότι ο στρατός κινήθηκε για να υλοποιήσει την απαίτηση του κόσμου δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Έχει ήδη γίνει δύο φορές μέχρι στιγμής στη διάρκεια της επανάστασης. Το στρατιωτικό κατεστημένο ήταν αυτό που ξεφορτώθηκε το Μουμπάρακ το Φλεβάρη του 2011, το ίδιο κατεστημένο ήταν αυτό που έδωσε τη δυνατότητα στη Μουσουλμανική Αδελφότητα να κυβερνήσει, αποσύροντας τον στρατάρχη Ταντάουϊ και το Ανώτατο Συμβούλιο των Ενόπλων Δυνάμεων. Ο στρατός κινήθηκε αφενός με κριτήριο τη δική του επιβίωση και αφετέρου την εκτίμηση μιας μεγάλης μερίδας της άρχουσας τάξης ότι η Αδελφότητα δεν μπορεί πλέον να αντέξει την πίεση του κόσμου. Ο λόγος που είχαν συμφωνήσει στη λύση Μούρσι ήταν ότι είχαν την αυταπάτη πως η Αδελφότητα, όντας ένα μαζικό κόμμα με κύρος και διείσδυση στα φτωχά στρώματα της κοινωνίας, θα μπορούσε να εξασφαλίσει ένα επίπεδο κοινωνικής ειρήνης και να δαμάσει την επαναστατική δυναμική.
Κανένας έλεγχος
Τα πράγματα όμως κάθε άλλο παρά έτσι κινήθηκαν. Η καταρρέουσα οικονομία της Αιγύπτου δεν έδωσε την παραμικρή δυνατότητα για παροχές και στερέωση της εκλογικής του βάσης. Ο Μούρσι έψαχνε νέους συμμάχους ανάμεσα στους ιμπεριαλιστές, παρέχοντάς τους διευκολύνσεις για τα ανοιχτά μέτωπα της Μέσης Ανατολής, στο ΔΝΤ, παρακαλώντας για ένα δάνειο, αλλά και στους συντηρητικούς Σαλαφίτες, προσπαθώντας να στήσει μια βιώσιμη πολιτική συμμαχία. Την ίδια στιγμή, οι αγώνες σε όλες τους τις μορφές δεν σταμάτησαν. Κάθε βήμα πίσω για την κυβέρνηση ήταν μια ευκαιρία για μια ακόμη διαδήλωση, μια ακόμη απεργία.
Μέσα σε αυτή την κατάσταση, τα υπόλοιπα τμήματα της πολιτικής και οικονομικής ελίτ, που είχαν μείνει έξω από τη μοιρασιά, προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν το κενό μεταξύ του Μούρσι και της πλειοψηφία του κόσμου, παζαρεύοντας στην κατεύθυνση μιας πιο “αντιπροσωπευτικής” κυβέρνησης. Ανάμεσά τους και νοσταλγοί του καθεστώτος Μουμπάρακ. Οι διαδηλώσεις της 30ης Ιούνη τίναξαν και αυτά τα σχέδια στον αέρα. Ο στρατός αναγκάστηκε να κινηθεί γρήγορα και να ξεκινήσει μια διαδικασία διαδοχής σε άλλη κυβέρνηση, συζητώντας με όλα τα άλλα κόμματα πλην της Αδελφότητας.
Όμως, τα πράγματα δεν βρίσκονται υπό κανέναν έλεγχο. Πρώτον η Αδελφότητα δεν είναι διατεθειμένη να παραιτηθεί αμαχητί. Όσο ο στρατός θέλει να παρουσιάζει τον εαυτό του ως “εκφραστή του λαού” που με την επέμβασή του έδωσε λύση στα αδιέξοδα, τόσο περισσότερο μπορεί ο Μούρσι να παρουσιάζεται ως ο δημοκρατικά εκλεγμένος και νόμιμος εκπρόσωπος του λαού που ανατράπηκε από πραξικόπημα.
Δεύτερο, το μπλοκ της αντιπολίτευσης δεν έχει κανένα άλλο ενοποιητικό στοιχείο παρά την επιθυμία του να αποκτήσει πρόσβαση στην εξουσία. Φιλελεύθεροι που κατηγορούν την Αδελφότητα για τη “θρησκοληψία” της βρίσκονται στον ίδιο συνασπισμό με το κόμμα Νουρ των Σαλαφιτών, που είναι πολύ συντηρητικότερο από την Αδελφότητα.
Οι διαιρέσεις φάνηκαν από την πρώτη μέρα. Δεν συμφώνησαν στο πρόσωπο του Μοχάμεντ Μπαραντέι για τη θέση του μεταβατικού πρωθυπουργού. Έχουν μπροστά τους να συμφωνήσουν για το πώς θα αντιμετωπίσουν το Σύνταγμα και τη διαδικασία μετάβασης μέχρι τις εκλογές. Σε αυτές τις εκλογές, τα κόμματα που στήριξαν την ανατροπή του Μούρσι θα έχουν να σταθούν όχι μόνο απέναντι στην Αδελφότητα αλλά και ανταγωνιστικά μεταξύ τους.
Ρήξη
Ήδη η πρώτη ρήξη ήρθε με βάση το πώς θα αντιμετωπιστεί η Αδελφότητα. Με άγρια βία ή με προσπάθεια ένταξης στη μεταβατική διαδικασία; Ο στρατός άνοιξε πυρ εναντίον των διαδηλώσεων που κάλεσαν οι υποστηρικτές του Μούρσι, προκαλώντας δεκάδες νεκρούς. Όμως ο κόσμος που ψήφισε Μούρσι δεν είναι “αντεπαναστάτες”, ούτε οι στρατηγοί είναι περισσότερο δημοκράτες από αυτούς. Οι επαναστάτες σοσιαλιστές στην Αίγυπτο προειδοποιούσαν στην ανακοίνωσή τους πριν από αυτά τα γεγονότα:
“Ένας από τους κινδύνους που θα αντιμετωπίσουμε τις ερχόμενες βδομάδες και μήνες είναι το κύμα καταστολής που θα στραφεί κατά της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και του ισλαμιστικού κινήματος, μια καταστολή που θα χρησιμοποιηθεί ως προπαγάνδα από τους φιλελεύθερους, ενώ ο στρατός και η αστυνομία για λόγους ‘ασφαλείας’ θα την χρησιμοποιήσουν για να χτυπήσουν το εργατικό κίνημα και τις λαϊκές διαδηλώσεις, με το πρόσχημα της σταθερότητας μέσα σε ‘αυτήν την κρίσιμη περίοδο’. Αν ο μηχανισμός καταστολής ξανακερδίσει την αυτοπεποίθησή του χτυπώντας τους Ισλαμιστές, αυτό χωρίς αμφιβολία θα μεταφραστεί σε κύματα κατατολής ενάντια σε απεργίες και καταλήψεις, χωρίς να λένε τίποτα τα αστικά ΜΜΕ.
Λόγω αυτής της κατάστασης, πρέπει να είμαστε αταλάντευτοι στην αντίθεσή μας απέναντι σε κάθε είδους κακομεταχείριση και καταστολή που θα υποστούν οι Ισλαμιστές, είτε με τη μορφή των συλλήψεων, του κλεισίματος των δορυφορικών τους καναλιών και των εφημερίδων, διότι αυτό που συμβαίνει σήμερα στους Ισλαμιστές θα συμβεί αύριο στους εργάτες και την Αριστερά.”
Όποιο κι αν είναι το μίγμα συναίνεσης και καταστολής που θα χρησιμοποιήσει η κυβέρνηση που θα σχηματιστεί, θα έχει να αντιμετωπίσει τα ίδια αδιέξοδα που είχε και ο Μούρσι. Πολύ στενά περιθώρια για αλλαγές ανάμεσα στις πιέσεις του στρατού, των κομμάτων, της άρχουσας τάξης και των ιμπεριαλιστών, από τη μια μεριά. Και από την άλλη ένα κίνημα που έχει την αυτοπεποίθηση πως έριξε δύο προέδρους μέσα σε τριάντα μήνες και θα ρίξει και όποιον ακόμη χρειαστεί.
Είναι φανερό πως οι απόψεις που βλέπουν “σταθεροποίηση” η συμβολικό “τέλος της επαναστατικής περιόδου στην Αίγυπτο” υποτιμούν πάρα πολύ τη δυναμική των γεγονότων. Όταν ο Μούρσι πήρε την εξουσία πολλοί ήταν αυτοί που μίλησαν για “ισλαμικό χειμώνα” που σταμάτησε την επανάσταση. Αποδείχθηκε ότι το κίνημα είχε μέσα του πολύ περισσότερες δυνάμεις που που έφτασαν να ανατρέψουν τον ίδιο το Μούρσι. Αποδείχθηκε όμως και κάτι ακόμη.
Ότι κάθε στιγμή, κάθε στροφή και ανατροπή μέσα στην επαναστατική διαδικασία δεν είναι ποτέ το τέλος του δρόμου, αλλά μετατρέπεται σε ένα μάθημα, μέσα από το οποίο ο κόσμος που παραμένει κινητοποιημένος βγάζει συμπεράσματα και γίνεται πιο έτοιμος για την επόμενη σύγκρουση.