Οικονομία και πολιτική
Επενδυτικά funds: Ανυπόμονα όρνεα

Η «αναβολή» της ψήφισης του νομοσχεδίου του Χατζηδάκη για την επικουρική ασφάλιση ήταν ένα πλήγμα για το χρηματιστήριο και τους κάθε λογής «επενδυτές». Το πάρτι που ονειρεύονταν, χρηματοδοτημένο από τις εισφορές των νέων ασφαλισμένων που θα συνέρρεαν, με βάσει τα σχέδια της κυβέρνησης, από τον Γενάρη του 2022 στους προσωπικούς «κουμπαράδες» των νέων ασφαλισμένων, σκόνταψε στις αντιρρήσεις της Κομισιόν -που δεν «έχαψε» τα παραμύθια του Χατζηδάκη και ζήτησε από τώρα πρόσθετα μέτρα για να καλυφθεί το κενό που θα δημιουργούσε στον προϋπολογισμό η αναγκαία πρόσθετη χρηματοδότηση των παλιών επικουρικών ταμείων.  Αλλά αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι έχουν εγκαταλείψει τις προσπάθειες. Η κυβέρνηση ψάχνει με μανία τρόπους για να ξεπεράσει τις αντιρρήσεις και να φέρει πραγματικά το νομοσχέδιο για ψήφιση στη Βουλή.

Και όχι άδικα. Τα λεφτά είναι πολλά, για να το πούμε με απλά λόγια. Και τα κοράκια έχουν αρχίσει να στροβιλίζονται όλο πιο ανυπόμονα στον ουρανό. Πολλά από αυτά έχουν ήδη «μεγάλη εμπειρία» στην ελληνική αγορά. Η Paulson & Co, το διαβόητο hedge fund που πλούτισε μέσα στην τελευταία δεκαετία εκμεταλλευόμενο την κρίση των τοξικών στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ και την κρίση χρέους της Ευρωζώνης στη συνέχεια, έχει γίνει ένας από τους μεγαλύτερους μετόχους της Τράπεζας Πειραιώς. «Στο μεταξύ», έγραφε πριν από δυο μήνες το πρακτορείο Bloomberg, «η Τράπεζα Πειραιώς συγκέντρωσε 1,4 δις Ευρώ για να βοηθηθεί να εκκαθαρίσει τα κόκκινα δάνεια. Η συμφωνία είχε σαν αποτέλεσμα ο αστέρας των hedge funds, o Πόλσον (το αφεντικό της Paulson & Co) να διπλασιάσει τα ποσοστά του και να τραβήξει πίσω του άλλους επενδυτές σαν την BlackRock και την Fidelity...». Μόνο ένας αφελής θα μπορούσε να πιστέψει ότι τα όρνεα αυτά «φέρνουν την ανάπτυξη». Ή ένας απατεώνας, ένα τσιράκι των τραπεζιτών.

Η πρόσφατη εμπειρία είναι διδακτική. Το 2012 η Third Point, αγόρασε στη δευτερογενή αγορά ομόλογα του -στα πρόθυρα της χρεοκοπίας τότε- ελληνικού δημοσίου σε εξευτελιστική τιμή, στο 17% της ονομαστικής τους αξίας. Ένα χρόνο αργότερα τα αντάλλαξε στο πλαίσιο του πρώτου προγράμματος αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους με ομόλογα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης στη διπλάσια ακριβώς τιμή. Από το στοίχημα η Third Point τσέπωσε πάνω από 500 εκατομμύρια -τα οποία φυσικά πληρώνουμε ακόμα μέσα από τις μνημονιακές ρυθμίσεις. 

Ακόμα πιο προκλητική ήταν η περίπτωση της Dart Management, ενός από τα πιο διαβόητα «ταμεία γύπες» (vulture fuds) της υφηλίου. Τα ταμεία-γύπες ειδικεύονται στα ομόλογα χρεοκοπημένων χωρών που έχουν εκδοθεί με βάση το αγγλικό ή το ελβετικό δίκαιο. Αγοράζουν τα ομόλογα σε εξευτελιστικές τιμές και ύστερα αναγκάζουν τις κυβερνήσεις των κρατών να τα εξοφλήσουν στην ονομαστική τους αξία μέσα από προσφυγές στα διεθνή δικαστήρια. Το όνομα «γύπες» το έχουν το έχουν κερδίσει «με το σπαθί» τους αφού δεν έχουν διστάσει να κατασχέσουν ακόμα και τα χρήματα που έχουν συσσωρευθεί από φιλανθρωπίες για την αντιμετώπιση πχ ενός λοιμού. Χιλιάδες παιδιά έχουν κυριολεκτικά πεθάνει από την πείνα και τις αρρώστιες για να προστεθούν μερικά δολάρια στα ταμεία της Dart και των αδελφών της. 

Κούρεμα στα αποθεματικά

Η Dart αγόρασε μια σειρά από ελληνικά ομόλογα -σε σχεδόν μηδενικές τιμές- λίγες ημέρες πριν το PSI, τη δεύτερη μεγάλη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Το PSI «κούρεψε» ελληνικά ομόλογα συνολικής αξίας σχεδόν 200 δισεκατομμυρίων κατά 46%. Οι περισσότεροι «επενδυτές» δέχτηκαν τη συμφωνία – αν δεν τη δέχονταν η Ελλάδα θα χρεοκοπούσε και θα έχαναν το 100% αντί για το 46% της αξίας. Ο μεγάλος χαμένος του PSI ήταν τα ασφαλιστικά ταμεία που έχασαν το μεγαλύτερο κομμάτι των αποθεματικών τους, αφού ήταν αναγκασμένα από το νόμο να τα καταθέτουν σε ομόλογα του ελληνικού δημοσίου. 

Όμως μια μικρή μερίδα ομολογιούχων κάτω από την καθοδήγηση της Dart και των άλλων vulture funds αρνήθηκαν να υπογράψουν και απαίτησαν να ξεπληρωθούν τα ομόλογά τους στο ακέραιο. Η ελληνική κυβέρνηση (και όλες οι επόμενες) αναγκάστηκε να υποταχθεί. Το 2013, την ίδια στιγμή που η ελληνική κοινωνία βυθιζόταν στην άβυσσο της ανεργίας και της φτώχιας, η κυβέρνηση εξόφλησε στο ακέραιο ομόλογα αξίας 1,7 δις που βρίσκονταν στα χέρια των vulture funds και των συνεργατών τους.

Η Ελλάδα τυπικά δεν βρίσκεται σήμερα στην ίδια κατάσταση. Το δεκαετές ομόλογο που εξέδωσε η κυβέρνηση στα μέσα Ιούνη -με το οποίο η Ελλάδα ζητούσε να δανειστεί 2,5 δις- συγκέντρωσε προσφορές 30 δισεκατομμυρίων παρόλο που η απόδοσή του ήταν αρνητική. Φυσικά η «επιτυχία» αυτή δεν οφείλεται ούτε στον Μητσοτάκη, ούτε στον Σταϊκούρα. Οφείλεται στην πολιτική των αρνητικών επιτοκίων και της ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ – που έχει επεκταθεί, λόγω πανδημίας, και στα ελληνικά ομόλογα. Αλλά είναι βέβαιο ότι αυτή η πολιτική δεν πρόκειται να συνεχιστεί για πάντα. Τα νέα μνημόνια είναι βεβαιότητα. Και τα όρνεα μαζεύονται όπου υπάρχουν συμφορές και θάνατος, όχι όπου θριαμβεύει η ζωή.

Καθόλου τυχαία, το ελληνικό χρηματιστήριο έχει ανακάμψει από τα τάρταρα των 485 μονάδων στα οποία είχε πέσει στην αρχή του πρώτο λοκντάουν.  Οι τράπεζες -παρά τα μεγάλα τους προβλήματα και την χρεοκοπία επί της ουσίας της Πειραιώς- σέρνουν τον χορό: ο χρηματιστηριακής δείκτης των ελληνικών τραπεζών έχει απογειωθεί ξεπερνώντας σε ταχύτητα όλους τους αντίστοιχους ευρωπαϊκούς δείκτες. Και μαζί με τα μεγάλα όρνεα έχουν αρχίσει να ετοιμάζονται για το πάρτι και οι ύαινες και τα ερπετά που τρέφονται από τα πτώματα των θηραμάτων.

Τον περασμένο Φλεβάρη πραγματοποιήθηκε το 2ο Συνέδριο Επαγγελματικής Ασφάλισης. Οργανωτής του συνεδρίου ήταν η «Ένωση Θεσμικών Επενδυτών» (ΕΘΕ). «Ο κύριος Αίσωπος», διαβάζουμε στις ανακοινώσεις, «Διευθύνων Σύμβουλος της Alpha Trust και Α’ Αντιπρόεδρος της ΕΘΕ… έκανε αναφορά στην ανοδική τάση των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ)…». Τα ΤΕΑ είναι μικρά «συντεχνιακά» επικουρικά ταμεία που δημιουργήθηκαν από διάφορα παλαιότερα ταμεία που αρνήθηκαν να ενταχθούν στον κρατικό φορέα του 2006. Στηρίζονται στο «κεφαλαιοποιητικό» μοντέλο του «ατομικού κουμπαρά» που προβλέπει και το νομοσχέδιο του Χατζηδάκη για τα νέα επικουρικά ταμεία. Και τα αποθεματικά τους είναι ελεύθερα να τα «επενδύουν» όπου και όπως θέλουν – όπως και στα νέα ταμεία του Χατζηδάκη. Περιττό να το πει κανείς τα ΤΕΑ είναι οι καλύτεροι «πελάτες» της Ένωσης Θεσμικών Επενδυτών. Δυστυχώς, στην Ελλάδα αντιστοιχούν μόνο στο 0,8% του ΑΕΠ έλεγε με παράπονο ο κύριος Αίσωπος στο συνέδριο. Με το νομοσχέδιο του Χατζηδάκη ελπίζουν  ότι θα μπορέσουν να χώσουν τα βρώμικα νύχια τους τους σε όλη την επικουρική ασφάλιση.