Γράμματα και σχόλια
Ποδόσφαιρο: Πάντα στην υπηρεσία των από πάνω - Αλλά τον τελευταίο λόγο τον έχει η κερκίδα

Μουσολίνι, Πινοσέτ, Βιντέλα

Σχεδόν όλα τα Μουντιάλ έχουν από πίσω τους «ξεπλύματα» καθεστώτων, διαπλοκή με τεράστια οικονομικά συμφέροντα, διαφθορά και δωροδοκίες. Ο ΓΓ της FIFA, Ζερόμ Βαλκέ, το 2013, δήλωνε ότι: «λιγότερη δημοκρατία είναι μερικές φορές καλύτερη για τη διοργάνωση ενός Παγκοσμίου Κυπέλλου».

Το, μόλις, δεύτερο Μουντιάλ, το 1934, δόθηκε στη φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι. Ο Μουσολίνι επιδίωξε να αναλάβει, και να κερδίσει, το Μουντιάλ ως μία ευκαιρία για την ανάδειξη και προώθηση του φασισμού. Η FIFA του έδωσε αυτή την ευκαιρία και με «στημένες κληρώσεις» και «προκλητικές διαιτησίες» του έδωσε και τον τίτλο σε ένα τελικό - ποδοσφαιρικό σκάνδαλο. Η Ιταλία είχε προκριθεί «άνετα» στο Μουντιάλ γιατί στα προκριματικά η Ελλάδα, έναντι αμοιβής, δεν κατέβηκε να παίξει στο παιχνίδι ρεβάνς.  

Το πρωί της 12ης Σεπτεμβρίου 1973 το ‘Εθνικό Στάδιο της Χιλής’, στην πρωτεύουσα Σαντιάγκο, γέμιζε με χιλιάδες πολιτικούς κρατούμενος που είχαν συλληφθεί την προηγούμενη μέρα στο πραξικόπημα του Πινοσέτ. Έγινε ο τόπος σκληρών βασανιστηρίων και εκτελέσεων. Δύο μήνες μετά, στις 21 Νοεμβρίου, στο ίδιο γήπεδο, η FIFA έδινε το «πράσινο φως» στη Χιλή για να αντιμετωπίσει την Σοβιετική Ένωση για το ποια ομάδα θα πήγαινε στο Μουντιάλ του 1974. Η Σοβιετική Ένωση αρνήθηκε να αγωνιστεί και ζήτησε να γίνει το παιχνίδι σε ουδέτερη χώρα. Η FIFA αποφάσισε να γίνει κανονικά το παιχνίδι ακόμα και αν δεν κατέβαινε να παίξει η Σοβιετική Ένωση. Με ένα παιχνίδι - παρωδία, η χούντα του Πινοσέτ βρέθηκε στο Μουντιάλ του 1974.

Η Αργεντινή είχε αναλάβει τη διοργάνωση του Μουντιάλ του 1978 ήδη από το 1966. Το 1977 ο στρατηγός Βιντέλα κάνει πραξικόπημα και παίρνει την εξουσία. Η στρατιωτική χούντα του Βιντέλα ήταν ένα από τα πιο αιμοσταγή καθεστώτα. Εκατοντάδες χιλιάδες αγωνιστές φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν, «εξαφανίστηκαν», δολοφονήθηκαν. Παρά τη διεθνή κατακραυγή, τις διαδηλώσεις και τα καλέσματα για μποϊκοτάζ, ακόμα και από τη Διεθνή Αμνηστία, η FIFA δεν σκέφτηκε ποτέ να αφαιρέσει από την Αργεντινή την διοργάνωση του Μουντιάλ. Αντίθετα, έκανε ό,τι μπορούσε (με το αζημίωτο) για να εξωραΐσει και να ξεπλύνει τη χούντα. Μετά το πραξικόπημα, ο τότε πρόεδρος της FIFA, ο Βραζιλιάνος χουντικός Χαβελάνζε, επισκέφτηκε την Αργεντινή και δήλωσε, δίπλα στον Βιντέλα, ότι «είμαι σίγουρος ότι θα γίνει ένα εξαιρετικό Μουντιάλ καθώς υπάρχουν όλες οι σωστές συνθήκες». Με το απαραίτητο «σπρώξιμο» της FIFA και ένα σκάνδαλο στον αγώνα με το Περού, η Αργεντινή του Βιντέλα, όπως και η Ιταλία του Μουσολίνι, το κατέκτησε. Ο Βασίλης Νικολαΐδης θα γράψει το θρυλικό τραγούδι:

Δεν είναι φάρσα, δεν είναι μπακατέλα / στην προσμονή του ζούσαμε καιρό / είναι το μουντιάλ του στρατηγού Βιντέλα / φτύστε τα μούτρα σας και τον πολιτισμό.

Εκεί θα είναι η Αμερική, Περού, Αργεντινή και Βραζιλία / τι κι αν πεθαίνουν στην ασφάλεια μερικοί / άλλο ποδόσφαιρο κι άλλο πολιτική.

Θα είναι εκπρόσωποι της γηραιάς Ευρώπης / θα είναι οι Ρώσοι κι ο Πλατινί / κι από συλλήψεις αν θα γίνεται της πόρνης / οι διαιτητές θα `ναι συμβατικοί.

Κι αφού ο κόσμος έχει αποφασίσει / να δώσει χέρι στον φασισμό / κι εγώ μ’ εμένανε τα έχω κανονίσει / θα δω το κύπελλο χωρίς ενδοιασμό.

Μα άμα δω ψηλά στον ουρανό / ελικόπτερο να φτερουγίζει / της Κόκα – Κόλα δε θα `ν’ διαφημιστικό / πετάει πτώματα στη ζούγκλα κι από `δώ / περνάει και στη βάση του γυρίζει.

«FIFA Go Home»

Το 1994, στις ΗΠΑ, ήταν το "Μουντιάλ της Coca - Cola". Κουμάντο κάνανε οι χορηγοί και τα τηλεοπτικά συμβόλαια με τους αγώνες να γίνονται μεσημεριάτικα και με θερμοκρασίες που ξεπερνούσαν τους 35°C για να μπορεί να τους βλέπει η Ευρώπη το βράδυ. Το 2014, στη Βραζιλία, είχαμε τις τεράστιες διαδηλώσεις, με τους Βραζιλιάνους να σηκώνουν πανό “FIFA Go Home”, ενάντια στην καταναγκαστική έξωση χιλιάδων φτωχών οικογενειών από τα σπίτια τους από περιοχές που ήταν προγραμματισμένες να μετατραπούν σε γήπεδα και στη σπατάλη χρημάτων τη στιγμή που η πλειοψηφία του κόσμου ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας. 

Το Μουντιάλ στη Ρωσία, το 2018, ήταν αποκαλυπτικό. Η Ρωσία κερδίζει την ανάθεση της διοργάνωσης στην ίδια συνεδρίαση της FIFA και με τα ίδια μέσα που κέρδισε και το Κατάρ. 

Αν σήμερα ο Πούτιν θεωρείται από τη Δύση «δικτάτορας και εισβολέας», το 2018 ήταν «σύμμαχος και συνέταιρος». Ακόμα και αν είχαν προηγηθεί: η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, η εισβολή στη Γεωργία το 2008, οι καταγγελίες πως αρκετοί θάνατοι αποσιωπήθηκαν καθώς και δημοσιογραφικές έρευνες που μιλάνε για κανονικές συνθήκες σκλαβιάς ξένων εργατών, με χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό του γηπέδου στην Αγ. Πετρούπολη στο οποίο δούλευαν κάτω από τραγικές συνθήκες εκατοντάδες Βορειοκορεάτες.

Δισεκατομμύρια άνθρωποι, σε όλο το κόσμο, αγαπούν και παρακολουθούν ποδόσφαιρο. Περίπου 3,5 δισ παρακολούθησαν το Μουντιάλ του 2018. Αυτό δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη. Στον καπιταλισμό, οι άνθρωποι αναζητούν τη διαφυγή ή την προσωρινή ανακούφιση απέναντι στη σκληρή καθημερινότητα. Αποζητούν τη συλλογικότητα, έστω και του «οπαδού», απέναντι στην ατομικοποίηση. Αυτά μπορεί να τα προσφέρει, έστω και στρεβλά, το ποδόσφαιρο. Όπως συμβαίνει, όμως, με όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας στον καπιταλισμό, το ποδόσφαιρο έχει εμπορευματοποιηθεί. Είναι ένα μεγάλο «γήπεδο» για να βγάλουν κέρδη οι καπιταλιστές. Ταυτόχρονα, επειδή είναι κάτω από τον έλεγχο της άρχουσας τάξης, χρησιμοποιείται και για αντιδραστικούς σκοπούς. Η ψευδής αίσθηση της «οπαδικής συλλογικότητας» χρησιμοποιείται για την ενίσχυση του εθνικισμού αλλά και για τη διαίρεση της εργατικής τάξης. Η υποστήριξη της «δικής μας» εθνικής ομάδας δημιουργεί την ψευδαίσθηση της «υπερηφάνειας» για την πατρίδα «μας». Έτσι, ο εχθρός δεν είναι τα αφεντικά στη χώρα «μας» αλλά ένα άλλο έθνος. Και αυτό είναι ωφέλιμο για τις άρχουσες τάξεις. Ο Μενότι, προπονητής της Αργεντινής στο Μουντιάλ του ‘78, είχε δηλώσει: «Δυστυχώς η χρήση του ποδοσφαίρου από τους ισχυρούς είναι όσο παλιός είναι κι ο κόσμος μας».

Αλλά αυτή η ψευδαίσθηση «διαλύεται στον αέρα» όταν ο κόσμος ξεσηκώνεται. Μετά τη νίκη του Ιράν επί της Ουαλίας στο Κατάρ, κανένας δεν βγήκε να πανηγυρίσει στη Τεχεράνη. Το καθεστώς αναγκάστηκε να βγάλει την αστυνομία να πανηγυρίσει και μας «χάρισε» τραγελαφικές σκηνές.


Μουντιάλ

Είναι η πρώτη φορά, που στη διάρκεια ενός Μουντιάλ, το επίκεντρο της συζήτησης δεν είναι οι ομάδες και οι αγώνες αλλά όλα αυτά που, δικαίως, το έχουν χαρακτηρίσει ως το πιο απαξιωμένο και «βρώμικο» στην ιστορία.  

Η FIFA, το καθεστώς του Κατάρ αλλά και η υποκρισία των δυτικών κυβερνήσεων εξακολουθούν να «δίνουν ασίστ» σε αυτή τη συζήτηση. Για παράδειγμα, το Σάββατο 18/11, ο πρόεδρος της FIFA, Ιφαντίνο, δήλωνε υποκριτικά ότι: «Σήμερα αισθάνομαι Καταριανός, αισθάνομαι Άραβας, αισθάνομαι Αφρικανός, αισθάνομαι ομοφυλόφιλος, αισθάνομαι ανάπηρος, αισθάνομαι μετανάστης εργάτης». Δεν πέρασαν ούτε δύο μέρες και η FIFA απείλησε ότι όποιος αρχηγός ομάδας φορέσει περιβραχιόνιο με τα χρώματα του ουράνιου τόξου (συμβολικό μήνυμα κατά των διακρίσεων) θα τιμωρηθεί με κίτρινη κάρτα. 

Όμως, οι αντιδράσεις των οπαδών και των παικτών, μέσα σε αυτό το ζοφερό κλίμα, δεν έλλειψαν με κορυφαία την στάση των παικτών του Ιράν που χρησιμοποίησαν τη συμμετοχή τους για να δηλώσουν την υποστήριξή τους στις διαδηλώσεις στη χώρα τους. Οι 11 Ιρανοί ποδοσφαιριστές που έπαιξαν στην πρεμιέρα δεν τραγούδησαν τον εθνικό τους ύμνο. Οι 9 αγωνίζονται σε ομάδες της χώρας τους. Όταν θα γυρίσουν στο Ιράν ξέρουν ότι η κυβέρνηση θα τους συλλάβει.

Οι μετανάστες στο Κουβέιτ, που έπεσαν θύματα για να γίνει αυτό το Μουντιάλ, είναι εξοστρακισμένοι στη διάρκεια των αγώνων. Σε ρεπορτάζ του Guardian διαβάζουμε ότι: «[Σε] ένα γήπεδο κρίκετ... χιλιάδες, κυρίως χαμηλόμισθοι εργάτες της Νότιας Ασίας, γεμίζουν τις εξέδρες ή κάθονται σταυροπόδι στο γρασίδι. Είναι ένας κόσμος μακριά από το καλογυαλισμένο πρόσωπο της Ντόχα που θα δουν οι περισσότεροι οπαδοί... βρίσκεται εντός της Asian Town, που χτίστηκε ειδικά για τους μετανάστες εργάτες του Κατάρ, περίπου 30 λεπτά με το αυτοκίνητο από το κέντρο της πόλης. Μια τεράστια έκταση αποθηκών, εργαστηρίων και πολυκατοικιών απλώνεται για μίλια στη μία πλευρά, φιλοξενώντας εκατοντάδες χιλιάδες εργαζομένους, συχνά σε ζοφερούς, γεμάτους κοιτώνες. Σε έναν τοίχο, ένα πανό στα Αραβικά, Αγγλικά και Χίντι γράφει: ‘Ευχαριστούμε για τη συνεισφορά σας που παραδώσατε το καλύτερο Παγκόσμιο Κύπελλο FIFA που έγινε ποτέ’... Πολλοί εδώ έπαιξαν ρόλο στην κατασκευή των γηπέδων και των υποδομών, αλλά η ευγνωμοσύνη έχει τα όριά της. Οποιοδήποτε εισιτήριο ήταν πολύ ακριβό για τους μετανάστες εργαζόμενους που κερδίζουν μόλις 270 ευρώ€ το μήνα».