Η 60η επέτειος της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη ανοίγει αυτόματα τη συζήτηση για το παρακράτος και τις σχέσεις του με την «νόμιμη» εξουσία - όχι στο μακρινό 1963 αλλά στο σήμερα.
Η επίσημη ιστορία αρνείται, παρά τα αδιάσειστα στοιχεία, ακόμα και σήμερα να παραδεχτεί ότι υπήρχε κάποια άμεση σχέση ανάμεσα στους δολοφόνους του Λαμπράκη και τη δεξιά κυβέρνηση του «εθνάρχη» Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ο Καραμανλής παρουσιάζεται σαν θύμα των περιστάσεων και όχι σαν αυτό που πραγματικά ήταν -ο πολιτικός προϊστάμενος της κυβέρνησης που όπλισε τα χέρια του Εμμανουηλίδη και του Γκοτζαμάνη.
Η παραχάραξη του παρελθόντος, όμως, ωχριά μπροστά στην παραχάραξη του παρόντος. Τα «τραγικά γεγονότα» του Μάη του 1963 ανήκουν οριστικά στο παρελθόν, μας λένε σήμερα οι πολιτικοί κληρονόμοι της δεξιάς της δεκαετίας του 1960. Η δημοκρατία ήταν τότε ακόμα πολύ εύθραυστη στην Ελλάδα. Σήμερα τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Η δημοκρατία είναι «θωρακισμένη», οι θεσμοί είναι ισχυροί -η Ελλάδα είναι άλλωστε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η τετραετία της Νέας Δημοκρατίας στην εξουσία, όμως, «λέει» μια πολύ διαφορετική ιστορία. Υποτιμούν κυριολεκτικά την νοημοσύνη μας όσοι ισχυρίζονται σήμερα, την εποχή των «επισυνδέσεων», του «predator» και της παρακολούθησης του αρχηγού του τρίτου μεγαλύτερου κόμματος από τις υπηρεσίες εθνικής αφαλείας ότι το «παρακράτος ανήκει στο παρελθόν». Χρειάζεται μεγάλο θράσος για να μιλάει κανείς για «ευρωπαϊκές αξίες» και «σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» στην Ελλάδα του φράχτη του Έβρου (που παραβιάζει κατάφωρα τις διεθνείς συνθήκες για τους πρόσφυγες και το άσυλο) και των παράνομων δολοφονικών pushbacks στα σύνορα και το Αιγαίο.
Η τετραετία της εξουσίας του Κυριάκου Μητσοτάκη θα μείνει στην ιστορία σαν μια από τις πιο σκοτεινές περιόδους της σύγχρονης ελληνικής δημοκρατίας. Ήταν η τετραετία της αστυνομοκρατίας, της αυθαιρεσίας της εξουσίας, των ξυλοδαρμών και του θανάτου. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς; Την δολοφονία με 36 σφαίρες του 18χρονου Νίκου Σαμπάνη– με τον υπουργό «Προστασίας του Πολίτη» να επισκέπτεται μετά το έγκλημα τους αστυνομικούς πιστολέρο εκτελεστές αντί για την οικογένεια του θύματος; Τον θανάσιμο ξυλοδαρμό του Βασίλη Μάγγου τον Ιούνιο του 2020 από αστυνομικούς στον Βόλο; Τη δολοφονία από πυροβολισμό αστυνομικών του 16χρονου Κωνσταντίνου Φραγκούλη για 20 ευρώ στη Θεσσαλονίκη; Τα «υγειονομικά μέτρα» για τον έλεγχο υποτίθεται της πανδημίας που μετατράπηκαν σε ένα όργιο καταστολής ενάντια στο κίνημα, την αριστερά, την εργατική τάξη και τη νεολαία; Την πανεπιστημιακή αστυνομία της Κεραμέως; Την απόπειρα κατάργησης, στην ουσία, του δικαιώματος στην απεργία με τον διαβόητο νόμο του Χατζηδάκη; Ή την απόπειρα απαγόρευσης των διαδηλώσεων (οι υπήκοοι θα πρέπει να παίρνουν την άδεια των αρχών για να διαμαρτυρηθούν εναντίον τους, όπως γινόταν στην Τσαρική Ρωσία) του Χρυσοχοΐδη;
Περιφρόνηση της δημοκρατίας
Ο Μητσοτάκης έχει μια δικαιολογία να προβάλει: η περιφρόνηση της δημοκρατίας δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο. Κάθε άλλο. Στη Γαλλία ο Εμμανουέλ Μακρόν επέβαλλε την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης με προεδρικό διάταγμα παρακάμπτοντας τη Βουλή και γράφοντας στα παλιά του τα παπούτσια την κοινή γνώμη -που σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις ήταν σε ποσοστό 83% εναντίον του. Οι διαδηλωτές που κατέβηκαν ξανά και ξανά κατά εκατοντάδες χιλιάδες στους δρόμους για να δείξουν την αντίθεσή τους στο νέο μέτρο της κυβέρνησης βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια πρωτοφανή αστυνομική βία που έστειλε χιλιάδες διαδηλωτές στα νοσοκομεία.
Στη Βρετανία τρεις πρωθυπουργοί έχουν μέχρι τώρα διαδεχτεί ο ένας τον άλλον χωρίς εκλογές -οι πρωθυπουργοί επιλέχτηκαν, μετά την κατάρρευση των προηγούμενων κυβερνήσεων, από τα μέλη του δεξιού Συντηρητικού Κόμματος, στο όνομα της νίκης του στις εκλογές του 2019. Η σημερινή κυβέρνηση του Ρίσι Σούνακ αντιμετώπισε τους αντιμοναρχικούς διαδηλωτές με την ίδια ακριβώς δημοκρατική ευαισθησία που αντιμετώπισαν τις κινητοποιήσεις ο Μητσοτάκης στην Ελλάδα και ο Μακρόν στη Γαλλία –με προληπτικές συλλήψεις των διοργανωτών πριν από την τελετή της στέψης του Καρόλου.
Αντίστοιχη είναι και η κατάσταση σε πολλά άλλα μέρη του πλανήτη -από την γειτονική Τουρκία του Ερντογάν που έχει γεμίσει τις φυλακές με πολιτικούς και δημοσιογράφους της αντιπολίτευσης μέχρι τις ελεγχόμενες από τους Ρεπουμπλικάνους πολιτείες των ΗΠΑ που ψηφίζουν η μια μετά την άλλη νόμους για τον περιορισμό των διαδηλώσεων. Τα κράτη έχουν αρχίσει να υιοθετούν ολοένα και πιο σκληρές κατασταλτικές πολιτικές, έγραφε την περασμένη εβδομάδα στην Εργατική Αλληλεγγύη ο Άλεξ Καλλίνικος: «Εδώ στη Βρετανία, το νόμο Police, Crime, Sentencing and Courts Act 2022 που στοχεύει στις διαμαρτυρίες που προκαλούν "δημόσια ενόχληση" ακολούθησε ο νόμος Public Order Act που μόλις πέρασε εσπευσμένα από το κοινοβούλιο δίνοντας στους μπάτσους ακόμη περισσότερες εξουσίες για να αποτρέψουν τη "διατάραξη". Αυτή η νομοθεσία ενθάρρυνε τη Met (την αστυνομία) να κάνει τις συλλήψεις το περασμένο Σάββατο» (στην τελετή της ορκωμοσίας).
Αυτό δεν είναι τυχαίο, ούτε οφείλεται απλά και μόνο στις ακροδεξιές ιδεοληψίες ή τον αυταρχισμό των προέδρων, των πρωθυπουργών και των κυβερνητών. «Ακόμη και τα προηγμένα καπιταλιστικά κράτη», γράφει ο Καλλίνικος, «αντιμετωπίζουν ένα περιβάλλον που όλο και περισσότερο δεν μπορούν να ελέγξουν εξαιτίας της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής αστάθειας, της κλιματικής αλλαγής και του ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού. Το νεοφιλελεύθερο δόγμα της αυτορρυθμιζόμενης αγοράς αποκαλύπτεται ως αυτό που ήταν πάντα. Η κρατική εξουσία γίνεται ολοένα και πιο σημαντική, για να διαχειριστεί τις κλονισμένες οικονομίες και να ελέγξει τους πληθυσμούς».
Φόβος
Η καταπάτηση και η κατάργηση των δημοκρατικών ελευθεριών, η καταστολή και η ιδεολογική επίθεση ενάντια στην αριστερά έχουν γίνει επιλογές πρώτης προτεραιότητας για αστικά επιτελεία στην Ελλάδα. Οι μεγάλες, άγριες κινητοποιήσεις της εποχής της επιβολής των μνημονίων, η ραγδαία εκλογική άνοδος της αριστεράς (ο ΣΥΡΙΖΑ είχε πάρει 3,26% στις εκλογές του 2004. Το 2015 έγινε κυβέρνηση με 36,34%) και το 62% του «όχι» στο δημοψήφισμα έχουν μετατραπεί σε μόνιμους εφιάλτες στα μυαλά της άρχουσας τάξης. Το πρόβλημα τους φυσικά δεν είναι η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ.
Ούτε το 1958 που η ΕΔΑ έγινε αξιωματική αντιπολίτευση, ούτε στα Ιουλιανά του 1965 ήταν το πρόβλημά τους οι ηγεσίες της κοινοβουλευτικής αριστεράς. Αυτοί άλλωστε έκαναν αυτό που κάνουν πάντα οι ρεφορμιστές: προσπαθούσαν να κλείσουν αντί να απλώσουν την εξέγερση. Προσπαθούσαν να επαναφέρουν την «ομαλότητα» και όχι να οδηγήσουν το κίνημα στη νίκη. Στα Ιουλιανά οι διαδηλωτές αποκαλούσαν κοροϊδευτικά «νοβαλτζίνες» τα στελέχη της ΕΔΑ –η νοβαλζίνη ήταν ένα δημοφιλές αναλγητικό της εποχής εκείνης. Αυτό που τρόμαζε τα αστικά επιτελεία ήταν η έφοδος της εργατικής τάξης και της νεολαίας στο προσκήνιο της ιστορίας.
Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα. Η άρχουσα τάξη δεν έχει κανένα λόγο να φοβάται τον Τσίπρα. Τον σεβασμό του, άλλωστε, στο «εθνικό συμφέρον» τον έδειξε με το παραπάνω το καλοκαίρι του 2015 όταν μετέτρεψε το «όχι» σε «ναι» και ψήφισε το 3ο μνημόνιο. Οι υποψήφιοι του ΣΥΡΙΖΑ που περιφέρονται από κανάλι σε κανάλι δίνουν συνεχώς υποσχέσεις νομιμοφροσύνης στις στρατηγικές επιλογές του ελληνικού καπιταλισμού – από την «ευρωπαϊκή προοπτική» ως τον ψυχρό πόλεμο με την Τουρκία και τον ρατσιστικό φράχτη του Έβρου.
Αλλά τα εκατομμύρια που θα ψηφίσουν την ερχόμενη Κυριακή τα κόμματα της αριστεράς δεν είναι ούτε Τσίπρες, ούτε Μουζάλες. Είναι οι νεολαίοι που έσπασαν στις πλατείες την αστυνομοκρατία στο όνομα της καραντίνας. Είναι οι εργάτες και οι εργάτριες της Cosco, της efood, της Μαλαματίνας και των χιλιάδων άλλων μικρών ή μεγάλων χώρων δουλειάς που κατάργησαν στον δρόμο τους νόμους του Χατζηδάκη και του Χρυσοχοΐδη. Είναι οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες στα νοσοκομεία που δεν έχουν σταματήσει σχεδόν ούτε μια μέρα να απεργούν και να διαδηλώνουν ενάντια στη διάλυση του ΕΣΥ. Είναι οι δάσκαλοι και οι δασκάλες που κουρέλιασαν την αξιολόγηση της Κεραμέως. Είναι οι φοιτητές και οι φοιτήτριες που έδιωξαν με την επιμονή τους την αστυνομία από τα πανεπιστήμια.
Ο Μητσοτάκης καυχιέται ότι η «οικονομίας μας πάει τρένο». Κομπάζει για τους ρυθμούς ανάπτυξης της διετίας 2021-22 «που ήταν οι υψηλότεροι στην Ευρώπη», παραβλέποντας φυσικά το γεγονός ότι αυτό οφειλόταν απλά και μόνο στο ότι η βύθιση της ελληνικής οικονομίας τα προηγούμενα χρόνια ήταν η χειρότερη στην Ευρώπη -αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Η ελληνική οικονομία, όμως, ετοιμάζεται να ακολουθήσει την παγκόσμια οικονομία σε μια νέα βουτιά στα τάρταρα. Τα αστικά επιτελεία τρέμουν τις αντιδράσεις που είναι βέβαιο ότι έρχονται. Και παλεύουν με νύχια και με δόντια να εξασφαλίσουν μια ακόμα τετραετία για τον Μητσοτάκη -μια ακόμα τετραετία αστυνομοκρατίας, καταστολής, περιορισμού των δημοκρατικών δικαιωμάτων, παρακολουθήσεων και δολοφονιών.
Η ψήφος στην ΑΝΤΑΡΣΥΑ στις κάλπες της Κυριακής δεν είναι μια χαμένη ψήφος, Είναι μια ψήφος ενάντια σε αυτόν τον ζόφο, μια φωνή στήριξης στους αγώνες που έρχονται. Πιο χρήσιμη ψήφος δεν υπάρχει.