Σε ελεύθερη πτώση βρίσκονται τα χρηματιστήρια σε ολόκληρο τον πλανήτη μετά την δημοσιοποίηση, την περασμένη εβδομάδα, του καταλόγου με τους νέους δασμούς εισαγωγής που έχει αποφασίσει να επιβάλει η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ.

«Μέσα σε λίγες εβδομάδες», γράφει η εφημερίδα Financial Times, «ο καταιγιστικός πόλεμος δασμών του προέδρου Τραμπ κατεδάφισε έναν αιώνα αμερικανικής φιλελευθεροποίησης του εμπορίου. Οι οικονομολόγοι λένε ότι θα χρειαστεί πολύς περισσότερος χρόνος για να ξαναχτιστεί».

Το ύψος των δασμών υπολογίστηκε με βάση το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ με κάθε χώρα. Το Βιετνάμ, μια χώρα που εξάγει κάθε χρόνο εμπορεύματα αξίας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων προς  τις ΗΠΑ χωρίς να εισάγει σχεδόν τίποτα, τιμωρήθηκε με δασμούς ύψους 46%. Η Καμπότζη και το Λάος με 49% και 48% αντίστοιχα. Η Κίνα με 34%, η Ταϊβάν με 32%, η Ευρωπαϊκή Ένωση με 20%. Το ελάχιστο -που επιβλήθηκε ακόμα και στις χώρες που δεν έχουν εμπορικό πλεόνασμα με τις ΗΠΑ- είναι 10%. 

Η Κίνα απάντησε αμέσως στην επίθεση του Τραμπ δηλώνοντας ότι θα επιβάλλει και αυτή δασμούς ύψους 34% στις εισαγωγές από τις ΗΠΑ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση  που εξάγει εμπορεύματα αξίας πάνω από μισό τρισεκατομμύριο  ευρώ κάθε χρόνο προς τις ΗΠΑ αναμένεται να ανακοινώσει τη Δευτέρα τον δικό της κατάλογο «αντιδασμών» ενάντια στις εισαγωγές από τις ΗΠΑ. 

Οι περισσότεροι οικονομολόγοι δηλώνουν «σοκαρισμένοι». Ο εμπορικός πόλεμος, λένε, θα διαλύσει το διεθνές εμπόριο και θα σπρώξει ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία -συμπεριλαμβανομένης και της αμερικανικής- σε βαθιά ύφεση. Ο Τζερόμ Πάουελ, ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ (FED), δήλωσε ότι αναμένει αύξηση του πληθωρισμού και ύφεση της οικονομίας –μια δήλωση που επιδείνωσε ακόμα περισσότερο τις ήδη κακές του σχέσεις με τον Τραμπ. 

Ο πανικός αυτών των ημερών στα χρηματιστήρια μοιάζει να τους επιβεβαιώνει. Τους δασμούς δεν τους πληρώνουν οι χώρες εξαγωγής –τους πληρώνουν πρώτα και κύρια οι καταναλωτές στη χώρα που τους επιβάλλει. Το 34% που επέβαλλε ο Τραμπ στην Κίνα θα αυξήσει πχ κατακόρυφα τις τιμές των κινεζικών ηλεκτρικών αυτοκινήτων στις ΗΠΑ. Η Tesla, η αυτοκινητοβιομηχανία του Ίλον Μασκ θα επωφεληθεί διπλά από αυτό το πλήγμα σε βάρος των ανταγωνιστών της –και θα αυξήσει τις πωλήσεις της γιατί ο κόσμος που ψάχνει να αγοράσει ηλεκτρικό αυτοκίνητο δεν θα βρίσκει κάτι φτηνότερο και θα μπορέσει να ανεβάσει τις τιμές. 

Συνέπεια

Με άλλα λόγια είναι σχεδόν βέβαιο ότι η πρώτη και πιο άμεση συνέπεια του νέου προστατευτισμού θα είναι η αύξηση των τιμών –δηλαδή η εκτίναξη του πληθωρισμού. Και είναι εξίσου βέβαιο ότι η FED θα αναγκαστεί, για να αντισταθμίσει αυτή την αύξηση του πληθωρισμού, να αυξήσει τα επιτόκια δανεισμού. Ο συνδυασμός, όμως, της ύφεσης και της αύξησης των επιτοκίων θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια χιλιάδες «αδύναμες» επιχειρήσεις στη χρεοκοπία. 

Την περασμένη Παρασκευή η JP Morgan αναθεώρησε τις εκτιμήσεις της για την επίδοση της αμερικανικής οικονομίας τη χρονιά που διανύουμε: αντί να αναπτυχθεί με ρυθμό 1,3% (όπως έλεγε η προηγούμενη πρόβλεψη) θα συρρικνωθεί κατά 0,3% το 2025. Και η ανεργία θα αυξηθεί από το (επίσημο) 4,2% πέρσι στο 5,3% φέτος. Ο διάσημος οικονομολόγος Λάρι Σάμερς (που ήταν ανάμεσα στα άλλα υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση του Μπάρακ Ομπάμα) χαρακτήρισε τους δασμούς του Τραμπ «πολύ σοβαρό λάθος» που «θα έχει πολύ αρνητικές συνέπειες. Πιστεύω ότι θα κάνει τα πράγματα πολύ δύσκολα».

Κάποιοι ελπίζουν ακόμα ότι ο Τραμπ «μπλοφάρει» και ότι οι δασμοί που ανακοίνωσε (και θα τεθούν σε εφαρμογή στις 9 Απρίλη) έχουν σαν στόχο να εκβιάσουν τους εμπορικούς τους εταίρους για να τους αποσπάσουν παραχωρήσεις –είτε οικονομικές είτε γεωπολιτικές. Ο ίδιος ο Τραμπ, πάντως,  μοιάζει αποφασισμένος και αδιάλλακτος. «Το ανακοίνωσε και δεν μπλόφαρε» δήλωσε ο Χάουαρντ Λούτνικ, ο υπουργός Εμπορίου την Κυριακή στα κανάλια. «Δεν θα υπάρξει καμιά αναβολή… Ο πρόεδρος πρέπει να επανεκκινήσει το διεθνές εμπόριο».

Ο Λούτνικ απορρίπτει τις εκτιμήσεις του πληθωρισμού και της ύφεσης. Η αναταραχή των αγορών, λέει, είναι προσωρινή. Το επιτελείο του Τραμπ υποστηρίζει ότι οι νέοι δασμοί είναι ένα «φάρμακο» -που μπορεί να είναι πικρό αλλά είναι μακροπρόθεσμα καλό για την υγεία του ασθενή.

Ο Στέφεν Μίραν, ο επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος του Τραμπ, υποστηρίζει ότι η αμερικανική οικονομία έχει πέσει θύμα του «ακριβού δολαρίου» -που παραμένει στα ύψη επειδή τα ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου θεωρούνται σήμερα η πιο ασφαλής επένδυση. Ταυτόχρονα, βέβαια, το ισχυρό δολάριο δίνει στις ΗΠΑ τη δυνατότητα να δανείζονται σχεδόν απεριόριστα –το έλλειμμα θα ξεπεράσει φέτος το 6% χωρίς αυτό να δημιουργήσει κανένα πρόβλημα χρηματοδότησης. Οι δασμοί, λέει ο Μίραν, είναι ο μόνος τρόπος για να αντισταθμίσουν το ακριβό δολάριο χωρίς να το υπονομεύσουν.

Το βέβαιο πάντως είναι ότι οι δασμοί θα γεμίσουν άμεσα με δισεκατομμύρια δολάρια τα ταμεία του αμερικανικού δημοσίου και θα δώσουν τη δυνατότητα στον Τραμπ να συνεχίσει την πολιτική που είχε εγκαινιάσει στην πρώτη του θητεία –της απαλλαγής, ουσιαστικά, των πλούσιων από τον φόρο εισοδήματος. Και αυτό από μόνο του είναι ένα πολύ ισχυρό κίνητρο για τον Τραμπ και το επιτελείο του: οι έμμεσοι φόροι, οι φόροι στην κατανάλωση που πλήττουν κύρια τους φτωχούς, αυξάνονται και οι άμεσοι φόροι, οι φόροι εισοδήματος που πλήττουν τους πλούσιους, μειώνονται. 

Κάνουν λάθος όσοι πιστεύουν ότι ο Τραμπ απλά μπλοφάρει.