Αυτές τις μέρες συμπληρώθηκαν 60 χρόνια από την εξέγερση των Ιουλιανών, τις «70 μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο». Η πρώτη φάση του «ελληνικού Μάη του ‘68» είναι ένα ιστορικό γεγονός που χρειάζεται να το μελετήσουμε για να χτίσουμε την επαναστατική Αριστερά που θα μπορεί να οδηγήσει τα Ιουλιανά του σήμερα στη νίκη. 

Ανεκτίμητη βοήθεια σε αυτή την προσπάθεια είναι η έκδοση του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου (ΜΒ) «Ιουλιανά 1965» με κείμενα των Μ. Στύλλου, Λ. Μπόλαρη και του Δ. Λιβιεράτου, του ιστορικού του εργατικού κινήματος. Το ημερολόγιό του που γράφτηκε τον Οκτώβρη του 1965, αμέσως μετά τα γεγονότα, είναι η πιο τρανταχτή απόδειξη ότι την ιστορία τη γράφουν οι από κάτω. 

Το βιβλίο «Η Κίνηση των 115» (Κουκίδα) για τους αγώνες των εργατικών συνδικάτων εκείνη την περίοδο, γραμμένο κι αυτό από τον Δ. Λιβιεράτο, είναι μια πολύτιμη πηγή πληροφοριών για μια από τις λιγότερο μελετημένες σελίδες του εργατικού κινήματος. Ο συλλογικός τόμος «Πανσπουδαστική, 1956-1967 Το έντυπο, η πολιτική, το φοιτητικό κίνημα και ο πολιτισμός» (Θεμέλιο) αποτυπώνει μια πτυχή του φοιτητικού κινήματος της εποχής. 

Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο του Κ. Λαμπράκη, «Παρεμποδίζοντας την Αποστασία Ιουλιανά 1965: Κοινωνική διαμαρτυρία και Αριστερά» (Τόπος). Το βιβλίο μάς προσφέρει μια πολύτιμη καταγραφή και ανάλυση των κινητοποιήσεων που σημάδεψαν τα Ιουλιανά, των συλλογικών υποκειμένων που τις οργάνωσαν, τον ρόλο της Αριστεράς και τα όρια της πολιτικής της. Παλιότερο αλλά εξίσου πολύτιμο είναι το βιβλίο του Φ. Λάδη «Ιουλιανά -100 μέρες που συγκλόνισαν την Ελλάδα» (Μετρονόμος) που περιλαμβάνει μια εντυπωσιακή συλλογή 170 φωτογραφιών της εξέγερσης. Το βιβλίο του Αγγ. Τσέκερη «Λίγος Εμφύλιος Ακόμα- Η καραμανλική τρομοκρατία, η δημοκρατική αντίσταση και η Αριστερά 1958-1963» (Θεμέλιο) μας βοηθάει να δούμε με τι συγκρούστηκε το κίνημα που γέννησε τα Ιουλιανά. 

Στο επίπεδο της λογοτεχνίας τα Ιουλιανά είναι ο καμβάς στον οποίο ξεδιπλώνει την αφήγησή του το νέο μυθιστόρημα του Θ. Σκρούμπελου, «Τα κόκκινα χρόνια» (Τόπος). Αλλά και το νέο μυθιστόρημα του Δ. Παπαχρήστου, «Ο Αερόστατος» είναι ένα ταξίδι στην ιστορία που περιλαμβάνει και τα Ιουλιανά. Και βέβαια αξεπέραστο παραμένει το μυθιστόρημα του Στρατή Τσίρκα, «Η Χαμένη Άνοιξη» (Κέδρος). 

Τον Φλεβάρη φέτος συμπληρώθηκαν 80 χρόνια από την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, τον μεγάλο συμβιβασμό που χαντάκωσε το κίνημα της Αντίστασης. Για τις ρίζες αυτού του κινήματος και την επαναστατική δυναμική του, μια καλή εισαγωγή είναι το βιβλίο του Λ. Μπόλαρη, «Αντίσταση, η Επανάσταση που χάθηκε» (ΜΒ). Το νέο εισαγωγικό κεφάλαιο σε αυτήν την 3η έκδοση του βιβλίου δίνει ένα περίγραμμα των μαχών που έδωσε η Αντίσταση και η εργατική τάξη σε τρεις ευρωπαϊκές χώρες: τη Γαλλία, το Βέλγιο και την Ιταλία.

Μια πολύ ενδιαφέρουσα έκδοση, τη χρονιά που πέρασε, που αφορά την ιστορία της Αριστεράς είναι το βιβλίο του Κωστή Καρπόζηλου «Ελληνικός κομμουνισμός – Μια διεθνική ιστορία (1912-1974)» (Αντίποδες). Και μόνο το χρονικό φάσμα με το οποίο καταπιάνεται κάνει το βιβλίο ενδιαφέρον. Στα θετικά του είναι κι η προσπάθεια του συγγραφέα να δώσει φωνή στον κόσμο της Αριστεράς που ήταν και παραμένει πάντα πιο αριστερά από τις ηγεσίες του και να αναδείξει τις απαρχές της πορείας της δικιάς μας, επαναστατικής Αριστεράς.  

Όλη τη χρόνια που πέρασε έγινε εκκωφαντικά σαφές ότι οι εργαζόμενοι και η νεολαία στρέφουν τις αναζητήσεις τους προς τα αριστερά, ενώ γίνεται παράλληλα όλο και πιο σαφές το κενό που αφήνει η δεξιά προσαρμογή των ηγεσιών της Αριστεράς. Το βιβλίο του Π. Γκαργκάνα, «Για ποια Αριστερά Παλεύουμε;-Επαναστατική εναλλακτική στην κρίση του ΣΥΡΙΖΑ», που έχει κάνει τη δεύτερη έκδοσή του, εξηγεί αυτή την αντίθεση που συνεχίζει να προκαλεί κρίση στη ρεφορμιστική Αριστερά. Χρειαζόμαστε Αριστερά επαναστατική, με στρατηγική την ανατροπή του καπιταλισμού και την αντικατάστασή του από τον εργατικό σοσιαλισμό που θα απλώσει την εργατική δημοκρατία παντού, από την πολιτική ως την οικονομία.

Κληρονομιά

Και έχουμε να «πατήσουμε» στην επαναστατική κληρονομιά του μαρξισμού σε αυτή την προσπάθεια. Στο «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος» των Μαρξ-Ενγκελς, στον «Εμφύλιο Πόλεμο στη Γαλλία» και την «Κριτική του Προγράμματος της Γκότα» του Μαρξ. Και βέβαια το «Κράτος και Επανάσταση» του Λένιν. 

Και χρειαζόμαστε την ιστορική εμπειρία για να προχωρήσουμε βήμα-βήμα σε αυτή την κατεύθυνση στις μάχες που έρχονται. Από αυτή την άποψη πολύτιμες είναι μια σειρά εκδόσεις του ΜΒ. Πρόσφατα κυκλοφόρησε η τέταρτη έκδοση του βιβλίου του Ντ. Χάλας, «Ο μαρξισμός του Τρότσκι», μια πολύ καλή εισαγωγή στις ιδέες και τη δράση του μεγάλου επαναστάτη οι οποίες είναι πιο επίκαιρες από ποτέ. Οι τρεις τόμοι της πολιτικής βιογραφίας του Λένιν από τον Τόνι Κλιφ, μαζί με την τετράτομη πολιτική βιογραφία του Τρότσκι από τον ίδιο συγγραφέα, αποζημιώνουν για την προσπάθεια. Tα βιβλία «Κομιντέρν» του Ντ. Χάλας «Γερμανία 1918-1923. Η Επανάσταση που Χάθηκε» του Κρις Χάρμαν, «Τα Σοβιέτ στη Δύση» του Ντόνι Γκλουκστάιν. 

Η εγκληματική κυβέρνηση της ΝΔ κλιμακώνει τις πιο χυδαίες ρατσιστικές εκστρατείες και επιθέσεις μπας και βρει σωσίβιο από την οργή για τα σκάνδαλα και τις επιθέσεις. Και δίνει έτσι χώρο στην ακροδεξιά και τους φασίστες. 

Το αντιφασιστικό και αντιρατσιστικό κίνημα στην Ελλάδα έχει μια πλούσια εμπειρία για το πώς μπορούμε να παλέψουμε νικηφόρα, που την εξιστορεί η έκδοση «Εγκληματική οργάνωση Χρυσή Αυγή-Η Καταδίκη» από την Λ. Βερδέ και την Α. Φράγκου. Το βιβλίο της Α. Καρακατσούλη «’Το ξίφος του πνεύματος’-Βιβλίο, πολιτισμική ηγεμονία και άκρα δεξιά στην Ελλάδα μετά το 1974» είναι μια ενδιαφέρουσα διερεύνηση της «κανονικοποίησης των προταγμάτων» της. Οι φασίστες τρέφονται από τις εκστρατείες του ρατσισμού και της ισλαμοφοβίας των αρχουσών τάξεων και τρεις εκδόσεις του ΜΒ μας δίνουν όπλα να απαντήσουμε: «Η Πάλη Ενάντια στην Ισλαμοφοβία», το «Ρατσισμός τι είναι και πως παλεύεται» και «Γκρεμίστε το φράχτη, ανοίξτε τα σύνορα: Ενάντια στη ρατσιστική Ευρώπη-Φρούριο». 

Ξεχωρίζει η συλλογή των κειμένων του Λ. Τρότσκι «Η Πάλη ενάντια στο Φασισμό στην Γερμανία», μια υπεράσπιση της στρατηγικής του ενιαίου μετώπου ενάντια στην καταστροφική πολιτική της σοσιαλδημοκρατίας και του σταλινισμού. Η επαναστατική Αριστερά χρειάζεται τη στρατηγική του Τρότσκι για να δώσει νικηφόρα προοπτική στους αντιρατσιστικούς και αντιφασιστικούς αγώνες σήμερα. Πολύτιμη, είναι και η έκδοση για πρώτη φορά στα ελληνικά του βιβλίου «Φασισμός και μεγάλο κεφάλαιο» (Εκδόσεις των Συναδέλφων) που έγραψε το 1936 ο Γάλλος επαναστάτης Ντανιέλ Γκερέν. 

Όσο συνεχίζεται η γενοκτονία στη Γάζα, τόσο δυναμώνει το κίνημα αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη παγκόσμια και απομονώνεται το κράτος-απαρτχάιντ του Ισραήλ. Και αυτά παρόλες τις προσπάθειες των κυβερνήσεων και των αρχουσών τάξεων να κολλήσουν τη ρετσινιά του «αντισημιτισμού» σε αυτό το κίνημα. Χρειάζεται να κλιμακώσουμε αυτή την πάλη και γι’ αυτό χρειαζόμαστε εργαλεία ανάλυσης και την ιστορία. 

Μας τα προσφέρουν, καταρχήν, δυο εκδόσεις του ΜΒ: «Λευτεριά στην Παλαιστίνη-Ισραήλ, Ιμπεριαλισμός και Παλαιστινιακή Αντίσταση» και «Λίβανος Η Αντίσταση-Ενάντια σε πόλεμο, ιμπεριαλισμό και Ισραήλ». Το πρώτο βιβλίο ξεχωρίζει ανάμεσα στ’ άλλα και για τις αναλύσεις των Εβραίων αντισιωνιστών μαρξιστών Α. Ορ και Μ. Μαχόβερ για τον ξεχωριστό χαρακτήρα της ισραηλινής κοινωνίας που συμπληρώνουν την πρωτοποριακή ανάλυση του Τόνι Κλιφ. Είναι γραμμένα και τα τρία στα τέλη της δεκαετίας του ’60 αλλά διατηρούν όλη την επικαιρότητά τους και σήμερα, ιδιαίτερα για τη συζήτηση μέσα στην Αριστερά. 

Το δεύτερο βιβλίο μιλάει για την Ιστορία της Αντίστασης στη βασανισμένη χώρα του Λιβάνου που πέρσι δέχτηκε μια ακόμα ισραηλινή εισβολή. Μας θυμίζει την κληρονομιά της γαλλικής αποικιοκρατίας, τον ρόλο του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού και τα εγκλήματα του Ισραήλ στο παρελθόν, αλλά και τους αγώνες της Αριστεράς και της Αντίστασης. Διαβάστε επίσης από τις εκδόσεις το ΜΒ το βιβλίο «Μέση Ανατολή-Από τον Διαρκή Πόλεμο στη Διαρκή Επανάσταση» του Ν. Λούντου και το βιβλίο της Δ. Κυρίλλου, «Μ. Ανατολή-Αντίσταση στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις».

Αντίσταση

Το βιβλίο «Μικρή ιστορία της σύγκρουσης Ισραήλ-Παλαιστίνης», του Ισραηλινού αντισιωνιστή ιστορικού Ιλάν Παπέ, μας δίνει σε λίγες σελίδες την ιστορία ενός αιώνα και αναδεικνύει τις τομές της: την εθνοκάθαρση των Παλαιστινίων από το σιωνιστικό κράτος, την αντίστασή τους. Το βιβλίο των Ιλάν Παπέ και Νόαμ Τσόμσκι, «Για την Παλαιστίνη» καταπιάνεται ανάμεσα στ’ αλλά με τις ομοιότητες του Ισραήλ με το απαρτχάιντ της Ν. Αφρικής. 

Σημαντική συμβολή αποτελούν και οι εκδόσεις «Η Εθνοκάθαρση της Παλαιστίνης» του Ιλάν Παπέ (Σάλτο), «Αντίσταση, αποικιοκρατία και Παλαιστίνη σε έναν κόσμο που φλέγεται» (Σάλτο) με κείμενα του Ιλάν Παπέ και άλλων διανοούμενων. Πολύτιμο είναι και το βιβλίο του Σωτήρη Ρούσου, «Επανάσταση και Εξέγερση στη Μέση Ανατολή» (Gutenberg) που μας θυμίζει την «ξεχασμένη» πρώτη Ιντιφάντα ενάντια στη βρετανική αποικιοκρατία το 1936 αλλά και την Ιρανική Επανάσταση του 1978-79.

Η Μ. Ανατολή και η Παλαιστίνη φέρνουν ξανά στη συζήτηση το ζήτημα του ιμπεριαλισμού. Χρειαζόμαστε τη μαρξιστική θεωρία για να εξηγήσουμε αυτήν την έκρηξη των ανταγωνισμών που διαπερνά όλο τον πλανήτη, από την Κίνα και την Ουκρανία μέχρι τη «γειτονιά» μας. Τα βιβλία του Λένιν, «Ιμπεριαλισμός το Ανώτατο Στάδιο του Καπιταλισμού» (Σύγχρονη Εποχή) και «Ιμπεριαλισμός και Παγκόσμια Οικονομία» (ΜΒ) του Ν. Μπουχάριν, παραμένουν αναντικατάστατα εργαλεία ανάλυσης. Διαβάστε επίσης το βιβλίο του Π. Γκαργκάνα, «Κίνα-από μισοαποικία σε υπερδύναμη» (ΜΒ) και του Λ. Μπόλαρη, «Ουκρανία-Σταυροδρόμι ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών» (ΜΒ).  

Η επίθεση στη «woke κουλτούρα» γίνεται η αιχμή των επιθέσεων της ακροδεξιάς, των φασιστών και όλης της άρχουσας τάξης στο κίνημα που παλεύει ενάντια στην καταπίεση, για την απελευθέρωση των γυναικών, τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ και των τρανς ατόμων. Η κυβέρνηση του «Πατρίς-θρησκεία-Οικογένεια» της ΝΔ είναι κομμάτι αυτών των επιθέσεων. Το εργατικό κίνημα και η Αριστερά χρειάζεται να δυναμώσουν αυτή την πάλη. 

Διαβάστε το βιβλίο της Μ. Στύλλου, «Η Πάλη για την Απελευθέρωση των Γυναικών». Εξηγεί από πού προέρχεται η καταπίεση που έχει ανάγκη το σύστημα για να συνεχίζει την εκμετάλλευση. Απαραίτητη αφετηρία για την κατανόηση της καταπίεσης είναι το κλασσικό έργο  του Φ. Ένγκελς, «Η Καταγωγή της Οικογένειας της Ατομικής Ιδιοκτησίας και του Κράτους» (Σύγχρονη Εποχή). Μαζί μ’ αυτό το κλασσικό έργο, διαβάστε την έκδοση του ΜΒ με το κείμενο του Ένγκελς, «Ο Ρόλος της Εργασίας στην Εξανθρώπιση του Πιθήκου» και του Κ. Χάρμαν «Ο Ένγκελς και η Καταγωγή της Ανθρώπινης Κοινωνίας». 

Η Αλεξάνδρα Κολλοντάι ήταν η μπολσεβίκα που έπαιξε πρωτοποριακό ρόλο και στην ανάλυση της γυναικείας καταπίεσης αλλά και στην «έφοδο στον ουρανό» της εργατικής τάξης στη Ρωσία το 1917 που έδειξε ποια δύναμη μπορεί να ξεμπερδέψει με την καταπίεση. Πρόσφατα κυκλοφόρησε μια νέα βιογραφία της από την Ελέν Καρέρ Ντ’Ανκώς με τίτλο «Αλεξάνδρα Κολλοντάι - Η Βαλκυρία της Επανάστασης» (ΚΨΜ). Το βιβλίο της Ίριδας Αυδή-Καλκάνη, «Υπηρέτριες, Η πικρή ιστορία τους στην Ελλάδα» (Γκοβόστης), είναι μια σπουδαία συμβολή στην ιστορία τόσο του εργατικού όσο και του γυναικείου κινήματος. 

Ο Κ. Τορπουζίδης στο «Ομοφυλοφιλία, σεξουαλικότητα και η πάλη για την απελευθέρωση» (2η έκδοση - αναθεωρημένη και συμπληρωμένη) υποστηρίζει ότι η μάχη ενάντια στην καταπίεση αφορά όλους τους εργαζομένους και νεολαίους, άνδρες και γυναίκες, ΛΟΑΤΚΙ ή μη. «Η πάλη για την ΤΡΑΝΣ απελευθέρωση» της Α. Φράγκου βγάζει τις εμπειρίες των τρανς ανθρώπων από την αφάνεια και εξηγεί ότι η πάλη ενάντια στην τρανσφοβία είναι δεμένη με όλες τις διεκδικήσεις του εργατικού κινήματος σήμερα και συνολικά με την απελευθερωτική δυναμική της εργατικής τάξης.

Στο καλοκαιρινό τεύχος του περιοδικού Σοσιαλισμός από τα Κάτω μπορείτε να διαβάσετε βιβλιοκριτικές για το βιβλίο της Τζούντιθ Μπάτλερ, «Ποιος φοβάται το φύλο» (Αλεξάνδρεια) και της Ελσά Ντορλέν, «Αυτοάμυνα. Μια φιλοσοφία της βίας» (Πότλατς). 

Το βιβλίο του Ρόμαν Ροσντόλσκι, «Η ιστορία της δημιουργίας του Κεφαλαίου του Μαρξ» (Εργατική Πάλη) είναι μια πολύτιμη συνεισφορά στη δημιουργική μελέτη του έργου του Μαρξ. Προτείνουμε δυο ακόμα βιβλία από τις εκδόσεις του ΜΒ: το βιβλίο του Κρις Χάρμαν «Καπιταλισμός Ζόμπι: Η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση και η επικαιρότητα του Μαρξ» και το βιβλίο του Αλεξ Καλλίνικος «Η Αποκρυπτογράφηση του Κεφαλαίου, Το Κεφάλαιο του Μαρξ και η πορεία του».

Το βιβλίο του Αλεξ Καλλίνικος «Η νέα Εποχή της Καταστροφής» (ΜΒ) συνδέει όλες τις πτυχές της καταστροφής που ζούμε μεταξύ τους αλλά και με τη ρίζα τους, τον τρόπο που λειτουργεί το σύστημα του τυφλού ανταγωνισμού για το κέρδος. Όμως, δεν μένει εκεί: υποστηρίζει ότι η εποχή της καταστροφής είναι και εποχή των εξεγέρσεων. Δεν είναι «απλά» ένα βιβλίο θεωρίας με αναφορές στο έργο δεκάδων διανοητών, αλλά συμβολή στον προβληματισμό του κόσμου της Αριστεράς «εδώ και τώρα».

Το βιβλίο του Δ. Κυρτάτα, «Δούλοι, δουλεία και δουλοκτητικός τρόπος παραγωγής στην ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις του ΜΒ είναι μια σημαντική συμβολή στη μελέτη του πολιτισμού των «μεγάλων αρχαίων προγόνων μας» που υμνούσε την ελευθερία αλλά βασιζόταν στη σκλαβιά. Η αλήθεια για την αρχαιότητα είναι ένα πολύ καλό αντίδοτο στις εθνικιστικές εκστρατείες της άρχουσας τάξης που ντύνεται και τον μανδύα της αρχαίας Αθήνας και μια γόνιμη εφαρμογή της ιστορικής-υλιστικής μεθόδου του μαρξισμού στο σχετικό πεδίο.