Αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία έκθεσης του Πανελλήνιου Συλλόγου ΟΑΕΔ – τ.ΟΕΕ – τ.ΟΕΚ σχετικά με τις αιτίες της στεγαστικής κρίσης στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της έκθεσης, η αύξηση στα ενοίκια και τις τιμές των κατοικιών, η ανεπάρκεια των εισοδημάτων, η έλλειψη κοινωνικής κατοικίας, τα κλειστά σπίτια, οι βραχυχρόνιες μισθώσεις για χάρη του τουρισμού, το κόστος κατασκευής, οι αυξήσεις στους λογαριασμούς, η golden visa και η μείωση της ιδιοκατοίκησης αποτελούν τους βασικούς παράγοντες για ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η εργατική τάξη της χώρας.
Τα μνημόνια αποτελούν σταθμό για το διογκούμενο από τότε πρόβλημα. Στο πλαίσιο των μέτρων που προέβλεπαν οι μνημονιακές συμβάσεις καταργήθηκε το 2012 ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας. «Ο ΟΕΚ συνέβαλε στην επίλυση του στεγαστικού προβλήματος για περίπου 700.000 οικογένειες κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του (με νέες κατοικίες ή μέσω δανείων), ενώ κατασκεύασε περισσότερες από 50.000 κατοικίες, οι οποίες παραχωρούνταν σε οικογένειες εργαζομένων. Τη δεκαετία πριν από την κατάργησή του κατασκεύαζε περίπου 1.500 νέες κατοικίες ετησίως. Για παράδειγμα, το 2009 κατασκεύασε περισσότερες από 2.100 κατοικίες ετησίως, με άλλες 1.500 κατοικίες υπό μελέτη. Η απουσία του σήμερα εξηγεί σε μεγάλο βαθμό γιατί η Ελλάδα είναι τελευταία στην Ε.Ε. σε ποσοστό κοινωνικής κατοικίας (λιγότερο από 1%), όταν σε άλλες χώρες φτάνει το 20%-30%» σημειώνει η έρευνα του συνδικάτου.
Αντίστοιχα, η μνημονιακή καταστροφή έφερε και τη μείωση της ιδιοκατοίκησης. Το 2005 ήταν στο 84,6% ενώ ύστερα από εννέα χρόνια, το 2024, μειώθηκε στο 69,7%. Μείωση 14,9%, ποσοστό που υπολογίζεται σε 620-650 χιλιάδες κατοικίες. Οι ιδιοκτήτες των μισών σπιτιών από αυτά, έγιναν ενοικιαστές. Γιατί; Επειδή τους τα πήραν οι τράπεζες και τα funds. «Από τη συνολική μείωση της ιδιοκατοίκησης, εκτιμάται ότι περίπου 300.000 σπίτια βρίσκονται υπό τον έλεγχο των τραπεζών και των επενδυτικών funds» υπογραμμίζει η έκθεση. «Στην κατοχή των τραπεζών ή των funds εκτιμάται ότι έχουν ήδη περάσει περίπου 160.000-175.000 κατοικίες, αφού ένας μεγάλος αριθμός αυτών είναι σε εκκρεμότητα (υπό πλειστηριασμό, servicers) ενώ, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, ένας επίσης μεγάλος αριθμός κατοικιών εκποιήθηκε από τους ιδιοκτήτες τους, προκειμένου να αποπληρώσουν τις οφειλές τους».
Έχοντας διαμορφώσει το έδαφος με τις επιθέσεις της προηγούμενης δεκαετίας, η κυβερνητική πολιτική θυσίας (και) των στεγαστικών αναγκών της εργατικής τάξης για χάρη της τουριστικής βιομηχανίας ήρθε να επιδεινώσει το πρόβλημα. Από το 2019 ο αριθμός των καταχωρήσεων στα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης (Airbnb κλπ) τριπλασιάστηκε πανελλαδικά, με την Αττική να έχει τα περισσότερα. «Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, υπολογίζεται ότι για το 2025 ο αριθμός των καταλυμάτων στην Αθήνα θα αγγίξει τις 100.000, καθώς πανελλαδικά (Ιούνιος 2025) καταγράφεται ρεκόρ με 241.835 καταχωρημένα καταλύματα».
Κομμάτι της ίδιας πολιτικής είναι και η καθιέρωση της Golden Visa. Το 2013 εισήχθη το μέτρο της χορήγησης πενταετούς άδειας διαμονής σε μη Ευρωπαίους. Όχι σε φτωχούς μετανάστες και πρόσφυγες φυσικά, αυτούς τους περίμεναν οι επιχειρήσεις σκούπα και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, αλλά σε αυτούς που μπορούσαν να αγοράσουν ακίνητο αξίας 250.000 ευρώ.
Εκτοπισμός
Σύμφωνα με την έκθεση των εργαζομένων, αυτό είχε σαν συνέπεια να αυξηθούν «οι τιμές πώλησης των κατοικιών σε κεντρικές περιοχές της Αθήνας όπως στο Κουκάκι, Μεταξουργείο, Ψυρρή, Κεραμεικό κ.ά, ασκώντας έτσι πληθωριστικές πιέσεις και συμπαρασύροντας τις τιμές των ενοικίων, με αποτέλεσμα να αποστερείται μεγάλο μέρος του αποθέματος των κατοικιών από τις μακροχρόνιες μισθώσεις σε μόνιμους κατοίκους», καθώς πολλά από αυτά τα σπίτια προορίστηκαν για βραχυχρόνια μίσθωση. «Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να εκτοπιστούν από το κέντρο της Αθήνας οι ντόπιοι, καθώς δεν μπορούσαν να ανταγωνιστούν τα επενδυτικά κεφάλαια… Η Αθήνα υπήρξε το κύριο θύμα της Golden Visa και των βραχυχρόνιων μισθώσεων, αφού οι τιμές των ακινήτων αυξήθηκαν με διπλάσιο ρυθμό συγκριτικά με τον εθνικό μέσο όρο, ενώ την ίδια αυξητική πορεία ακολούθησαν και τα ενοίκια».
Κεντρικός παράγοντας που ενισχύει το πρόβλημα είναι η καλπάζουσα ακρίβεια σε ενοίκια και λογαριασμούς με την αντίστοιχη καθήλωση/μείωση των μισθών. Με απλά νούμερα, ένας εργάτης/ρια στην Αθήνα με βασικό καθαρό μισθό τα 740 ευρώ καλείται να πληρώσει ακόμα και τα δύο τρίτα του εισοδήματός του σε νοίκια που φτάνουν και ξεπερνούν τα 10 ευρώ/τμ και λογαριασμούς που συνεχώς ακριβαίνουν.
Ο αριθμός των κλειστών σπιτιών που αναφέρει η έρευνα ενισχύει τον παραλογισμό του να μην έχει ο κόσμος σπίτι ενώ υπάρχουν κατοικίες κενές και κλειδαμπαρομένες. Μόνο στην Περιφέρεια της Αττικής πάνω από μισό εκατομμύριο σπίτια καταγράφηκαν ως άδεια κατά την απογραφή του 2021, αριθμός που αντιστοιχεί στο 24.37% του συνόλου των σπιτιών της περιοχής. Με λίγα λόγια μιλάμε για πρόβλημα στέγης την ώρα που ένα στα τέσσερα σπίτια είναι άδειο.
Η έκθεση του Πανελλήνιου Συλλόγου ΟΑΕΔ – τ.ΟΕΕ – τ.ΟΕΚ, καταλήγει σε αναλυτική κριτική του υπό διαβούλευση νομοσχεδίου στεγαστικής πολιτικής που φέρνει ο Μητσοτάκης (και τελικά χειροτερεύει την κατάσταση) και προτείνει μέτρα διεξόδου από τη στεγαστική κρίση με προγράμματα στέγασης και κοινωνικής κατοικίας και τρόπους χρηματοδότησής τους με φορολόγηση των τραπεζών, της golden visa και της βραχυχρόνιας μίσθωσης, χορήγηση κινήτρων και αντικινήτρων, νέο πρόγραμμα επιδότησης ενοικίου και συγκρότηση Δημόσιου Οργανισμού Στέγασης.
Σε κάθε περίπτωση το σίγουρο είναι ότι αξίζει να βγούμε στο δρόμο για να ξεφορτωθούμε την κυβέρνηση πριν μας αφήσει όλους στο δρόμο. Και με κλιμάκωση των απεργιών να επιβάλλουμε τις λύσεις που θα βάζουν τις ανάγκες της εργατικής τάξης πάνω απ’ όλα.