Ένα τεράστιο κύμα αντικυβερνητικών διαδηλώσεων σάρωσε το Νεπάλ το Σαββατοκύριακο 6 και 7 Σεπτεμβρίου και ανάγκασε τον πρωθυπουργό και πρόεδρο, ενός από τα ΚΚ της χώρας, του CPN-UML, Κ.Π. Όλι να παραιτηθεί.
Στην πρωτεύουσα της χώρας των Ιμαλαΐων Κατμαντού χιλιάδες εργαζόμενοι και νεολαίοι πλημμύρισαν τους δρόμους. Η κυβέρνηση επέλεξε να απαντήσει στους διαδηλωτές με τη χρήση βίας. Μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές περισσότεροι από 72 άνθρωποι είχαν χάσει την ζωή τους και 2.113 τραυματίστηκαν σε διαμαρτυρίες αλλά η καταστολή αντί να τρομοκρατήσει το κίνημα προκάλεσε ένα ξέσπασμα οργής που ισοπέδωσε κάθε σύμβολο της κυβέρνησης και της κρατικής καταπίεσης.
Το κτίριο της Βουλής, το Ανώτατο Δικαστήριο, το Προεδρικό Μέγαρο, η έδρα της κυβέρνησης, η κατοικία του πρωθυπουργού Σάρμα Όλι πυρπολήθηκαν από τους διαδηλωτές. Πολλοί υπουργοί και αξιωματούχοι χρειάστηκαν τα ελικόπτερα του στρατού για να αποδράσουν από τα σπίτια τους. Το κτίριο του ομίλου Kantipur Publications, του μεγαλύτερου μέσου ενημέρωσης της χώρας, έγινε στόχος εμπρησμού και υπέστη σοβαρές ζημιές. Η πρεσβεία των ΗΠΑ προειδοποίησε τους Αμερικανούς πολίτες που βρίσκονται στη χώρα να παραμείνουν σε ασφαλή σημεία ενώ εκατοντάδες πτήσεις ακυρώθηκαν προς και από το κατειλημμένο διεθνές αεροδρόμιο του Κατμαντού.
Την Τρίτη 9/9 δυνάμεις του στρατού αναπτύχθηκαν στο Κατμαντού και σε άλλες πόλεις σε ολόκληρη την χώρα. Ένοπλοι στρατιώτες και άρματα μάχης κατέλαβαν την πρωτεύουσα την Τετάρτη 10/9, διατάσσοντας τους κατοίκους να παραμείνουν στα σπίτια τους και επιβάλλοντας απαγόρευση κυκλοφορίας.
Η απαγόρευση των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Σε μία χώρα με εξαιρετικά μεγάλη μετανάστευση τα social media δεν είναι μόνο ένα μέσο διασκέδασης για τους νέους αλλά ένα εργαλείο επικοινωνίας με τα μέλη της οικογένειας που βρίσκονται πέρα από τα σύνορα του Νεπάλ. Η αγανάκτηση και η οργή για την διαφθορά του πολιτικού συστήματος και την οικονομική κατάσταση έστρωσαν τον δρόμο για την εξέγερση.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η ανεργία των νέων ξεπέρασε το 22% το 2024, 1 στους 5 πολίτες βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας ενώ η κυβέρνηση εκτιμά ότι πάνω από 2.000 νέοι εγκαταλείπουν καθημερινά τη χώρα για εργασία στη Μέση Ανατολή ή τη Νοτιοανατολική Ασία. Το μηνιαίο κατά κεφαλήν εισόδημα υπολογίζεται στα 45 δολάρια ενώ το δημόσιο σύστημα Υγείας διαθέτει 2 γιατρούς ανά 100.000 ανθρώπους.
Με φόντο την επιδείνωση της οικονομίας η κυβέρνηση του Όλι συμφώνησε με το ΔΝΤ για ένα “πακέτο διάσωσης” ύψους 375 εκατομμυρίων δολαρίων. Αυτά τα πακέτα συνοδεύονται πάντα από τις απαραίτητες “διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις”, ένα πλέγμα από νεοφιλελεύθερες πολιτικές ιδιωτικοποιήσεων και εντατικοποίησης της εκμετάλλευσης. Η εγγύτητα του Νεπάλ στις οροσειρές των Ιμαλαίων το καθιστά τη δεύτερη χώρα στον κόσμο σε υδάτινους πόρους κάτι που θεωρείται σημαντικό για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας. To ΔΝΤ περιλαμβάνει στο πρόγραμμά του την ανάπτυξη 91 σταθμών υδροηλεκτρικής ενέργειας από ιδιωτικά κεφάλαια.
Οι πολιτικές αυτές συνέβαλαν τα τελευταία χρόνια στην διεύρυνση των ανισοτήτων και την ανάδειξη μιας ανερχόμενης αστικής τάξης που είχε στενούς δεσμούς με την πολιτική ηγεσία και που δεν δίσταζε να επιδεικνύει τον πλούτο της, τους Nepo Kids. Tο Νεπάλ κατατάσσεται στην 107η θέση παγκοσμίως στον Δείκτη Διαφθοράς. “Τελειώνετε με την διαφθορά όχι με τα social media” και “Οι νέοι ενάντια στην διαφθορά” ήταν συνθήματα γραμμένα σε πλακάτ από διαδηλωτές. Τα πολυτελή πεντάστερα ξενοδοχεία Χίλτον και Hayat Regency, το ιδιοκτησιακό καθεστώς των οποίων συνδέεται με στελέχη της κυβέρνησης, πυρπολήθηκαν από τους διαδηλωτές.
Σε μία προσπάθεια εκτόνωσης της αναταραχής ο πρόεδρος του Νεπάλ διόρισε την πρώην πρόεδρο του Ανώτατου Δικαστηρίου Σουσίλα Κάρκι σαν υπηρεσιακή πρωθυπουργό, μετά και από απαίτηση των διαδηλωτών όπως αναφέρει δημοσίευμα των Financial Times, και προκήρυξε εκλογές για τις 5 Μάρτη 2026. Σε μία πρώτη δήλωση η Κάρκι ανακοίνωσε αποζημίωση 1 εκ ρουπίες για τις οικογένειες των θυμάτων.
Μετά την κατάρρευση της μοναρχίας το 2008 που ήρθε σαν καρπός της εξέγερσης του 2006 αλλά και ενός μακροχρόνιου και αιματοβαμμένου εμφυλίου πολέμου το Νεπάλ διανύει μια μεγάλη πολιτική κρίση. Σε αυτά τα 17 χρόνια έχουν περάσει 13 διαφορετικές κυβερνήσεις. Η κυβέρνηση του Νεπάλ με πρωθυπουργό τον Όλι (συμμετέχει το CPN-UML μαζί με άλλα τέσσερα κόμματα) δεν έχει τίποτα το επαναστατικό, τίποτα το σοσιαλιστικό όπως αποδείχθηκε από το αιματοκύλισμα της καταστολής των διαδηλώσεων.
Το CPN-UML, που προέρχεται από το μαοϊκό ρεύμα, κατέληξε να συμμετέχει σε μια κυβέρνηση συνεργασίας σε καπιταλιστικό έδαφος εφαρμόζοντας τη «θεωρία των σταδίων», όπου μετά το «αντιιμπεριαλιστικό στάδιο» της επανάστασης κατά κυρίως της ινδικής κυριαρχίας θα άνοιγε ο δρόμος από τα πάνω για δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις και κατακτήσεις των εργατών μέσα από την πολιτική στήριξη και του ΚΚ Νεπάλ.
Αλλά το αστικό κοινοβούλιο, η κυβέρνηση και το κράτος δεν μπορούν από την φύση τους να αξιοποιηθούν για την προώθηση των συμφερόντων των από κάτω. Η εργατική τάξη και η νεολαία που είδαν το ρεφορμιστικό σχέδιο να πηγαίνει στα βράχια και τις ταξικές ανισότητες να διευρύνονται δεν έκατσαν με σταυρωμένα τα χέρια.
Η εξέγερση αναπτέρωσε τις ελπίδες των φοιτητών και της νεολαίας που πρωτοστάτησαν στις κινητοποιήσεις. Άλλα κόμματα της Αριστεράς που βρίσκονται στην αντιπολίτευση, όπως το Κομμουνιστικό Κόμμα Νεπάλ (Μαοϊκό Κέντρο, που καταλαμβάνει τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης) καταδίκασαν την καταστολή. Από την άλλη, τα κόμματα της δεξιάς, συμπεριλαμβανομένων και των μοναρχικών που επιθυμούν την επιστροφή του βασιλιά, θέλουν να εκμεταλλευτούν την αναστάτωση.
Η θέση του Νεπάλ ανάμεσα στους γίγαντες της Ασίας, Κίνα και Ινδία, το φέρνει στο κέντρο των ανταγωνισμών της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας σε μία περίοδο όξυνσης του ανταγωνισμού μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Οι ΗΠΑ έχουν μία παράδοση ανάμιξης στα εσωτερικά ζητήματα του Νεπάλ. Την δεκαετία του 1990 υποστήριξαν τον εξοπλισμό των δυνάμεων της μοναρχίας στο εμφύλιο πόλεμο με τους κομμουνιστές αντάρτες. Η κυβέρνηση Τραμπ ανακοίνωσε μέσα στο 2025 το πακέτο οικονομικής ενίσχυσης «Millennium Challenge Nepal Compact» ύψους $500 εκ. για την αναβάθμιση του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας και του οδικού δικτύου.
Η κυβέρνηση της Κίνας έχτισε ισχυρούς πολιτικούς, εμπορικούς και οικονομικούς δεσμούς με το Νεπάλ τα τελευταία χρόνια. Ο πρώην πρωθυπουργός Σάρμα Όλι πριν λίγες ημέρες ήταν ανάμεσα στους ηγέτες που συναντήθηκαν στο Τιεντζίν της Κίνας με τον πρόεδρο Σι Τζιν Πινγκ στην Σύνοδο Κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης αλλά και στη μεγάλη στρατιωτική παρέλαση που έγινε στο Πεκίνο ενώ είχε βάλει και την υπογραφή του στην οικονομική πρωτοβουλία “Μία Ζώνη Ένας Δρόμος”.
Η εξέγερση στο Νεπάλ ήρθε αμέσως μετά το ξέσπασμα άγριων συγκρούσεων στην Ινδονησία, ενώ το 2024 ήταν η χρονιά της εξέγερσης στο Μπαγκλαντές και το 2022 οι μάζες ξεσηκώθηκαν στη Σρι Λάνκα. Θα χρειαστεί και μία Αριστερά που θα μπορέσει να αξιοποιήσει την εμπειρία της εξέγερσης σαν μία πολύτιμη παρακαταθήκη ενάντια στα σχέδια της δεξιάς και των ιμπεριαλιστών δίνοντας την προοπτική της επαναστατική αλλαγής της κοινωνίας.
Κώστας Πολύδωρος
«Mεγάλο μέρος του Τύπου ανέφερε την εξέγερση ως διαμαρτυρία της «Γενιάς Ζ», μια κραυγή οργής των νέων που έχουν βαρεθεί να κυβερνώνται από τους ηλικιωμένους. Αλλά οι απογοητεύσεις των νέων είναι βαθύτερες από αυτό» ανέφερε ο Γιούρι Πράσαντ σε άρθρο του στο Socialist Worker. «Το Νεπάλ είναι μία από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου. Σε αυτή τη χώρα των Ιμαλαΐων, ζητήματα όπως η κρατική βία, η διαφθορά, η ανισότητα και η έλλειψη δημοκρατίας έχουν τεθεί στο προσκήνιο.
Από το 1990 έως το 2006, οι πενιχρές δυνάμεις του Μαοϊκού Κομμουνιστικού Κόμματος του Νεπάλ (CPN-M) διεξήγαγαν έναν τελικά επιτυχημένο «λαϊκό πόλεμο» κατά της δικτατορίας. Το κόμμα κυβερνούσε μεγάλο μέρος της υπαίθρου και είχε την υποστήριξη εκατομμυρίων αγροτών και κατοίκων των πόλεων. Θεωρείτο ο κύριος υπερασπιστής του λαού. Αλλά πίστευε ότι η χώρα τους “δεν ήταν έτοιμη για τον σοσιαλισμό”.
Αντ' αυτού, στόχος ήταν να δημιουργηθεί αυτό που ονόμαζαν “Naulo Janbad” ή “Νέα Λαϊκή Δημοκρατία”. Αυτή, υποστήριζε, θα έσπαγε τελικά τα δεσμά της φεουδαρχίας και θα ολοκλήρωνε την αστική επανάσταση. Με άλλα λόγια, πίστευαν ότι έπρεπε να προετοιμάσουν το Νεπάλ για τον φιλελεύθερο καπιταλισμό ως απαραίτητο προοίμιο του σοσιαλισμού.
Ο εκπρόσωπος του CPN-M, Krishna Bahadur Mahara, το είχε εξηγήσει αυτό σε συνέντευξή του στoυς Financial Times το 2005: “Οραματιζόμαστε μια επανάσταση σε δύο στάδια. Πρώτον, μια πολυκομματική αστική δημοκρατία, δεύτερο μια ειρηνική μεταμόρφωση του κράτους”. Tο δεύτερο στάδιο της μεταμόρφωσης του κράτους δεν ήρθε ποτέ. Αντ' αυτού, η μαοϊκή πολιτική σήμανε την αναστολή των αιτημάτων της αγροτικής πλειοψηφίας και των φτωχών των αστικών κέντρων. Και περιορίστηκε σε ενέργειες που θα ήταν αποδεκτές από τις δυνάμεις της δεξιάς.
Αυτό σήμαινε ότι οι κομμουνιστές που ήταν στην εξουσία απλώς συνέχισαν τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που ο ιμπεριαλισμός είχε επιβάλει στη χώρα από τη δεκαετία του 1990. Δεν υπήρξε σημαντική αγροτική μεταρρύθμιση… καμία προσπάθεια να σπάσει η εξουσία των γαιοκτημόνων ή να επεκταθεί η παραγωγή στον δημόσιο τομέα… Και αφού οι κομμουνιστές εφαρμόζανε πλέον νεοφιλελεύθερες πολιτικές όπως και τα άλλα κόμματα, γιατί να μην συμμετάσχουν και να πλουτίσουν και αυτοί;».