Οι μαζικές διαδηλώσεις της νεολαίας στη Μαδαγασκάρη ξάφνιασαν την κυβέρνηση και ολόκληρο το σύστημα εξουσίας. Ποιος θα περίμενε ότι σε μια από τις πιο φτωχές χώρες του κόσμου, ένα νησί στα ανοιχτά των ακτών της Αφρικής, φτωχό και καθυστερημένο ακόμη και συγκριτικά με άλλες χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, η νεολαία θα έβγαινε στους δρόμους λέγοντας πως εμπνέεται από τα κινήματα της Gen Z σε χώρες τόσο μακρινές όπως το Νεπάλ και η Ινδονησία. Ο πρόεδρος της χώρας, Ρατζουελίνα, αρχικά προσπάθησε να μειώσει την ένταση απολύοντας μόνο έναν υπουργό, αλλά πολύ γρήγορα αναγκάστηκε να διώξει ολόκληρη την κυβέρνηση.
Οι διαδηλώσεις είχαν σαν αφορμή τις ασταμάτητες διακοπές της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος και νερού. Η νεολαία στους δρόμους φωνάζει: “Θέλουμε να ζούμε, όχι μόνο να επιβιώνουμε”. Ξεκίνησαν στις 25 Σεπτέμβρη από την πρωτεύουσα, Ανταναναρίβο και απλώθηκαν σε πολλές άλλες πόλεις. Ο ΟΗΕ αναγκάστηκε να κάνει παρέμβαση για τη βία την οποία έχει εξαπολύσει η κυβέρνηση. Τουλάχιστον 22 νεκροί και πάνω από 100 τραυματίες καταγράφονται. Την περασμένη Παρασκευή το κίνημα έκανε μια “στρατηγική παύση” όπως την αποκάλεσε για να αποφύγει τη σύγκρουση με τις δυνάμεις καταστολής που είχαν αφηνιάσει.
Το σαββατοκύριακο ο πρόεδρος επιχείρησε να βγάλει τους υποστηρικτές του στό δρόμο για να δείξει ότι υπάρχει και αντίπαλο δέος απέναντι στις διαδηλώσεις, όμως η προσπάθεια κατέληξε σε φιάσκο. Οι ανεπίσημες διαδηλώσεις που συνεχίζονταν αυθόρμητα σε πολλά σημεία ήταν πολύ μεγαλύτερες από τη συγκέντρωση του προέδρου. Ο πληθυσμός της Μαδαγασκάρης είναι από τους πιο νέους σε ηλικία στον κόσμο. Πάνω από τους μισούς από τα 30-35 εκατομμύρια είναι από 21 ετών και κάτω. Το κίνημα έχει τα αναμενόμενα χαρακτηριστικά (αυθόρμητο, ανοργάνωτο, νεολαία) και η κυβέρνηση προσπάθησε να εκμεταλλευτεί αυτήν την κατάσταση λέγοντας πως: Δεν υπάρχει κάποιος εκπρόσωπος ούτε ηγέτης, ούτε οργάνωση για να κάνουμε διάλογο. Ωστόσο, τις τελευταίες μέρες έγιναν κινήσεις συντονισμού με τα συνδικάτα. Η νεολαία απευθύνθηκε στα συνδικάτα των εκπαιδευτικών και σε άλλα σωματεία για να διοργανώσουν μαζί τα επόμενα βήματα.
Παγίδα
Η Μαδαγασκάρη βρίσκεται σε μια παγίδα υπανάπτυξης από την εποχή της γαλλικής αποικιοκρατίας και δεν κατάφερε ποτέ να βγει από αυτήν από το 1960 που έγινε ανεξάρτητη. Η οικονομία της βασιζόταν και βασίζεται στην εξαγωγή προϊόντων όπως η βανίλια και ο καφές, αλλά και ορυκτών όπως το νικέλιο. Βρισκόταν πάντα στο έλεος της παγκόσμιας αγοράς, των μεσαζόντων και των πολυεθνικών που θησαυρίζουν από τα αγαθά της. Οι ελπίδες ότι κάποιες από τις βιομηχανίες της, όπως ο ιματισμός, θα μπορούσε να της αλλάξει δρόμο δεν ευοδώθηκαν. Τελικά βρέθηκε καταχρεωμένη στα νύχια του ΔΝΤ.
Τον περασμένο Απρίλη, ολόκληρη η χώρα πανικοβλήθηκε όταν ο Τραμπ ανακοίνωσε την επιβολή ενός εξωπραγματικού δασμού 47% για τις εισαγωγές από τη Μαδαγασκάρη. Το άμεσο αποτέλεσμα θα ήταν απώλεια 60 χιλιάδων από τις 180 χιλιάδες θέσεις εργασίας στον ιματισμό. Τελικά το 47% έγινε 15% αλλά η οικονομία της Μαδαγασκάρης είναι πολύ αδύναμη για να αντέξει τα σοκ. Το 80% της βανίλιας παγκοσμίως παράγεται στο νησί και το 75% των εξαγωγών πάνε στις ΗΠΑ. Οι εμπορικοί πόλεμοι έχουν αυξήσει τις τιμές και οι πολυεθνικές των τροφίμων αντικαθιστούν τη βανίλια με συνθετικά αρώματα. Η κλιματική αλλαγή χτυπάει τη Μαδαγασκάρη με δυσανάλογο τρόπο. Πάντα ήταν ένα νησί ευάλωτο στους κυκλώνες, αλλά τα τελευταία χρόνια η συχνότητα έχει γίνει ασύγκριτα μεγαλύτερη. Το 2017, ένας κυκλώνας κατέστρεψε τουλάχιστον 30% της συνολικής συγκομιδής βανίλιας.
Οι εκρήξεις των από τα κάτω δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Ο Ρατζουελίνα ήρθε στην εξουσία για πρώτη φορά το 2009 με πραξικόπημα όταν η προηγούμενη κυβέρνηση είχε ήδη απομονωθεί μέσα σε ένα κύμα διαδηλώσεων και απεργιών που είχαν φτάσει ως και την πυρπόληση των κρατικών μέσων ενημέρωσης. Τότε αυτοπροβλήθηκε ως ο «ανανεωτής» πετυχημένος επιχειρηματίας και καλούσε τους νέους να ακολουθήσουν το παράδειγμά του για να βγει η χώρα από τη φτώχεια. Οι υποσχέσεις για εκσυγχρονισμό δεν έφτασαν ούτε στην πρόσβαση στο ηλεκτρικό ρεύμα και το νερό. Η εξέγερση της νεολαίας μπορεί να βρει προοπτική μόνο αν συνδεθεί με την οργανωμένη εργατική τάξη και να οικοδομήσει εναλλακτική λύση οργάνωσης της κοινωνίας από τα κάτω.