Η συνάντηση Τραμπ Πούτιν στην Ουγγαρία, για τον «τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία» ακυρώθηκε την τελευταία στιγμή. Και δυο μέρες αργότερα ο Τραμπ αποφάσισε, αιφνιδιαστικά, να επιβάλλει κυρώσεις στις δυο μεγαλύτερες πετρελαϊκές εταιρίες της Ρωσίας, την Rosneft και την Lukoil. Ο Μπάιντεν είχε επιβάλλει παρόμοιες κυρώσεις στις τελευταίες ημέρες της προεδρίας του σε βάρος των δυο μικρότερων ρωσικών εταιριών ενέργειας, της Gazprom Neft και της Surgutneftegaz αλλά είχε διστάσει να χτυπήσει τις «μεγάλες» από τον φόβο μιας έκρηξης των τιμών. Η Rosneft είναι μετά την σαουδαραβική Aramco η δεύτερη μεγαλύτερη εταιρία ενέργειας στον κόσμο.
Στις πολεμοκάπηλες πρωτεύουσες της Ευρώπη επικρατεί ενθουσιασμός. «Σε συνδυασμό με τους νέους περιορισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης», γράφει η εφημερίδα Financial Times (FT), οι αμερικανικές κυρώσεις «αποτελούν ένα ισχυρό πλήγμα στην πολεμική οικονομία της Μόσχας… Τα μέτρα θα συρρικνώσουν τα έσοδα από τον τομέα που προσφέρει περίπου το ένα τρίτο του κρατικού προϋπολογισμού της Ρωσίας».
Οι κυρώσεις, όμως, δεν πρόκειται να σταματήσουν τον πόλεμο – ούτε φυσικά πρόκειται να αναγκάσουν τον Πούτιν να αποδεχτεί τους όρους της Δύσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιβάλλει 19 διαφορετικά πακέτα οικονομικών κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία μέχρι σήμερα. Χωρίς αποτέλεσμα – ούτε σε στρατιωτικό αλλά ούτε και σε οικονομικό επίπεδο. Και εξίσου αναποτελεσματικές αποδείχθηκαν και οι κινήσεις του Μπάιντεν.
Πρώτον η Ρωσία συνέχισε και συνεχίζει να εξάγει νόμιμα ενέργεια στην Ευρώπη - πολύ απλά γιατί η Ευρώπη ήταν και εξακολουθεί να είναι εξαρτημένη από το ρωσικό αέριο και πετρέλαιο. Την περασμένη εβδομάδα η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε, σύμφωνα με την FT να «εφαρμόσει μια πιο αυστηρή απαγόρευση στις συναλλαγές με την Rosneft και την Gazprom Neft και να απαγορεύσει ολοκληρωτικά τις εισαγωγές Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG) από τη Ρωσία» … από την 1 Ιανουαρίου του 2027. Ο Τραμπ θύμιζε συνέχεια αυτή την υποκρισία κάθε φορά που οι Ευρωπαίοι ηγέτες ζητούσαν πιο σκληρά μέτρα σε βάρος της Ρωσίας.
Δεύτερον, η Ρωσία εξήγαγε «παράνομα» εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου στην Ευρώπη μέσα από ένα δίκτυο ενδιάμεσων εταιριών και ενός «σκιώδους» στόλου από μεταχειρισμένα τάνκερ τα οποία είχε αγοράσει εσπευσμένα μετά το ξέσπασμα του πολέμου. Την περασμένη εβδομάδα η Ευρωπαϊκή Ένωση έβαλε, ανάμεσα στα άλλα, σε «μαύρη λίστα» και 117 τάνκερ αυτού του «σκιώδους» ρωσικού στόλου. Αλλά είναι βέβαιο ότι υπάρχουν δεκάδες ή και εκατοντάδες άλλα που συνεχίζουν να λειτουργούν στην αφάνεια.
Τρίτο και πιο σημαντικό, η Ρωσία κατάφερε να αντισταθμίσει τις απώλειες από τις αγορές της Ευρώπης με ανοίγματα προς τις αγορές της Ασίας. «Η επιτυχία», γράφει η FT για το αμερικανικό εμπάργκο, «θα εξαρτηθεί εν μέρει από το πως θα αντιδράσουν οι μεγαλύτεροι της πετρελαϊκοί πελάτες, η Κίνα και η Ινδία…». Και οι δυο αυτές χώρες έχουν «τιμωρηθεί» από τον Τραμπ με υπέρογκους δασμούς. Θα είναι αφέλεια να περιμένει κανείς να ευθυγραμμιστούν με τον Λευκό Οίκο.
Στο μεταξύ στο ίδιο το μέτωπο η Ρωσία συνεχίζει να προελαύνει με αργούς αλλά σταθερούς ρυθμούς. Την περασμένη εβδομάδα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλλαν στην Ποκρόβσκ, της επαρχίας του Λουγκάνσκ. Το Ποκρόβσκ είναι πλέον εγκαταλελειμμένο – από τους 60 χιλιάδες κατοίκους έχουν μείνει τώρα μόνο περίπου 1500. Αλλά έχει μεγάλη στρατιωτική σημασία, είναι «κομβικό συγκοινωνιακό και αμυντικό κέντρο», όπως γράφει η Καθημερινή. Η Ρωσία ανακοίνωσε πριν λίγες ημέρες ότι έχει περικυκλώσει ολοκληρωτικά τα ουκρανικά στρατεύματα στην πόλη. Η Ουκρανία το αρνήθηκε – αλλά ο Ζελένσκι έστειλε εσπευσμένα ενισχύσεις. Αν «πέσει», η Ρωσία θα μπορεί να το χρησιμοποιήσει για να επιταχύνει την προέλασή της σε ολόκληρη την ανατολική Ουκρανία.
Προσαρτήσεις
Η γραμμή του μετώπου ξεπερνάει αυτή τη στιγμή τα 1300 χιλιόμετρα και διασχίζει και τις έξι ανατολικές επαρχίες της Ουκρανίας (Χάρκοβο, Λουγκάνσκ, Ντονέτσκ, Ντνιπροπετρόφσκ, Ζαπορόζετς, Χερσόνησος). «Οι ρωσικές δυνάμεις», γράφει η FT, «κερδίζουν συνέχεια έδαφος στην ευρύτερη περιοχή του Ντονμπάς, όπου η Μόσχα ελέγχει το 78% της επαρχίας Ντονέτσκ και το 99% του Λουγκάνσκ αλλά μόνο τμήματα του εδάφους στο Χάρκοβο και το Ντνιπροπετρόφσκ… Παράλληλα… ο Πούτιν ισχυρίζεται ότι έχει προσαρτήσει από τον Σεπτέμβρη του 2022 το Ζαπορόζετς και τη Χερσόνησο και τις έχει συμπεριλάβει στο Σύνταγμα της Ρωσίας, παρόλο που ελέγχει μόνο το 73% της καθεμιάς».
Ούτε η Ουκρανία, ούτε η Διεθνής Κοινότητα έχουν αναγνωρίσει αυτές τις προσαρτήσεις. Παλαιότερα τόσο η ίδια η Ουκρανία, όσο και οι Ευρωπαίοι της Σύμμαχοι (η «Συμμαχία των Προθύμων») επέμεναν ότι ο στόχος ήταν να επιστραφούν όλα αυτά τα εδάφη στην Ουκρανία. Τα δεδομένα του μετώπου, όμως, τους έχουν αναγκάσει να περιορίσουν τις αξιώσεις τους. Το ειρηνευτικό σχέδιο που πρότεινε η Συμμαχία των Προθύμων μετά τη συνάντησή της στο Λονδίνο στις 17 Οκτώβρη προβλέπει άμεση διακοπή των εχθροπραξιών και «πάγωμα» της συνοριακής γραμμής στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα. Στην ουσία η Ουκρανία και η Ευρώπη προτείνουν την «ντε φάκτο» αναγνώριση της ρωσικής κατοχής των περιοχών που ελέγχει η Μόσχα με αντάλλαγμα την κατάπαυση του πυρός – και την επίλυση των διαφορών με διαπραγματεύσεις στο μέλλον.
Ο Πούτιν, όμως, δεν αποδέχεται αυτό το σχέδιο. Αυτό που προτείνει από την πλευρά του είναι να παραχωρηθεί στη Ρωσία ο πλήρης έλεγχος και των έξι επαρχιών – όχι μόνο των εδαφών που έχει ήδη καταλάβει αλλά και αυτών που συνεχίζει να ελέγχει το Κίεβο. Αν συνεχιστεί ο πόλεμος, λέει ο Πούτιν, η Ρωσία θα τα καταλάβει έτσι και αλλιώς.
Ο Τραμπ είχε αποδεχτεί στην ουσία την ρωσική πρόταση. Αλλά (όπως κάνει συχνά) άλλαξε γνώμη μετά την τελευταία συνάντηση στο Λευκό Οίκο με τον Ζελένσκι. «Ας το αποδεχτούμε όπως είναι… Νομίζω ότι το 78% του εδάφους έχει καταληφθεί ήδη από τη Ρωσία. Το αφήνουμε όπως είναι. Μπορούν να διαπραγματευτούν αργότερα κάτι σε αυτή την κατεύθυνση. Αλλά όπως είπα, κόψτε και σταματήστε στην γραμμή του μετώπου. Σταματήστε να πολεμάτε. Σταματήστε να σκοτώνετε κόσμο». Αυτή η μεταστροφή οδήγησε στην ακύρωση, τελικά, της προγραμματισμένης συνάντησης του Τραμπ με τον Πούτιν στην Ουγγαρία.
Ο Τραμπ δεν δίνει δεκάρα για τις εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς του πολέμου στην Ουκρανία. Ούτε ο Μακρόν (που υποσχέθηκε στην τελευταία συνάντηση των προθύμων και νέες αποστολές όπλων στην Ουκρανία) δεν δίνει δεκάρα. Ούτε ο Στάρμερ, ούτε ο Μερτς, ούτε η φον ντερ Λάιεν -ούτε και κανένας άλλος από τους ηγέτες των «προθύμων».
Μπορεί ο Ζελένσκι να έχει συμμαχήσει τώρα με τη Δύση. Στην ουσία, όμως, ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι μια ιμπεριαλιστική διαμάχη ανάμεσα στη Ρωσία και τη Δύση για τον έλεγχο της Ουκρανίας. Και μπροστά σε αυτόν τον «ιερό στόχο» -τον ιμπεριαλιστικό έλεγχο μιας χώρας και ενός λαού- καμιά θυσία (των απλών ανθρώπων εννοείται) δεν είναι αρκετή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ξεκινήσει ένα θηριώδες «αμυντικό» πρόγραμμα εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ. Για να το δικαιολογήσει η φον ντερ Λάιεν «προβλέπει» ότι η Ρωσία θα επιτεθεί στην Ευρώπη μέσα στα επόμενα χρόνια. Οι εξοπλισμοί, όμως, δεν σταματάνε τον πόλεμο: το φέρνουν πιο κοντά.