Προϋπολογισμός - νέο μνημόνιο: Εμπρός για Πανεργατική απάντηση

Το 2013 το ελληνικό δημόσιο πλήρωσε, για τόκους και μόνο, στους πιστωτές «μας» -στην Τρόικα και τις τράπεζες που εμπορεύονται τα έντοκα γραμμάτια του δημοσίου δηλαδή- έξι περίπου δισεκατομμύρια ευρώ. Το κονδύλι αυτό αυξάνεται κατά 50 εκατομμύρια στον προϋπολογισμό του 2014. Τα κονδύλια του υπουργείου Παιδείας, αντίθετα, περικόπτονται κατά 320 εκατομμύρια. Συνολικά, μέσα στο 2014, το ελληνικό δημόσιο θα πληρώσει για την παιδεία όλα και όλα 4,6 δις - 25% λιγότερα από όσα θα πληρώσει για τους τόκους και μόνο.

Οι περικοπές στις δαπάνες του υπουργείου Υγείας είναι ακόμα πιο προκλητικές: ο φετινός προϋπολογισμός προέβλεπε 5,4 δισεκατομμύρια για την υγεία. Ο νέος 4,4, ένα ολόκληρο δισεκατομμύριο λιγότερα.

Η μεγαλύτερη, όμως, σφαγή θα γίνει στα κονδύλια των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης. Τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων αφανίστηκαν, όπως είναι γνωστό, ταχυδακτυλουργικά πριν από δυο χρόνια από το «κούρεμα» του δημόσιου χρέους, το διαβόητο «PSI». Το αποτέλεσμα είναι να είναι σήμερα τα ταμεία σχεδόν απόλυτα εξαρτημένα από τις επιδοτήσεις του κράτους. Το 2013 οι Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης χρηματοδοτήθηκαν σχεδόν με 15 δισεκατομμύρια ευρώ. Στη χρονιά που μας έρχεται θα πάρουν 15% -2,2 δις- λιγότερα.

Συνολικά από τις περικοπές στην Υγεία, την Κοινωνική Ασφάλιση και την Παιδεία η κυβέρνηση ευελπιστεί να εξοικονομήσει πάνω από 3,5 δισεκατομμύρια -να υπερκαλύψει δηλαδή τον στόχο του «πρωτογενούς πλεονάσματος» κατά 600 εκατομμύρια.

Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό για να ικανοποιήσει την βουλιμία του Στουρνάρα: εκτός από το έλλειμμα του προϋπολογισμού η κυβέρνηση έχει να αντιμετωπίσει και το έλλειμμα των «τρεχουσών συναλλαγών» -αυτό που ονομάζουν αυτές τις μέρες δημοσιονομικό κενό. Φυσιολογικά μια κυβέρνηση δεν χρειάζεται να ανησυχεί ιδιαίτερα για το δημοσιονομικό κενό: μπορεί να καλυφθεί εύκολα με δανεισμό. Αλλά η Ελλάδα είναι αποκομμένη από τις χρηματοπιστωτικές αγορές -άρα πρέπει να αντιμετωπίσει την καθυστέρηση των εσόδων σε σχέση με τα έξοδα (αυτό σημαίνει έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών) μόνη της.

Γι’ αυτό ο προϋπολογισμός του 2014 περιλαμβάνει μέτρα «δημοσιονομικής προσαρμογής» όχι 2,9 δισεκατομμυρίων, αλλά 5,1 δισεκατομμυρίων. Από αυτά, το μεγαλύτερο κομμάτι (κάτι πάνω από τα 3,5 δις της υγείας, της παιδεία και της κοινωνικής ασφάλισης) θα προέλθει από τις περικοπές.

Αυξήσεις φόρων

Τα υπόλοιπα 1,3 δις ο Στουρνάρας ελπίζει να τα μαζέψει από την αύξηση των φορών -από την επέκταση του χαρατσιού, από τη μια και την απογείωση της φορολογίας εισοδήματος των φυσικών προσώπων από την άλλη: ο νέος φορολογικός κώδικας που έχει ψηφίσει η κυβέρνηση προβλέπει στην ουσία έναν ενιαίο συντελεστή για τους «μη προνομιούχους» 26% (με μια αμελητέα αφορολόγητη ζώνη 5000 ευρώ για τους μισθωτούς).

Ο νέος προϋπολογισμός προβλέπει μια αύξηση 8,5% στα έσοδα από άμεσους φόρους. Ακόμα και αν επιβεβαιωθούν, πράγμα πολύ απίθανο, οι προβλέψεις του κυβερνητικού επιτελείου για «μικρή ανάκαμψη» μέσα στο 2014, η επιβάρυνση της άμεσης φορολογίας και μόνο θα αφήσει την κοινωνία πιο φτωχή από ό,τι ήταν τη χρονιά που διανύουμε.

Το 2013 ήταν, από οικονομική άποψη, μια φριχτή χρονιά για τους εργαζόμενους, τους συνταξιούχους και τους φτωχούς. Η ανεργία ξεπέρασε, ακόμα και επίσημα, το 25%. Εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες βρέθηκαν σε απόγνωση -με εισοδήματα που δεν έφταναν ούτε καν για να επιβιώσουν. «Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος», έλεγαν οι αρχαίοι: από τους φόρους που βεβαιώνει η εφορία, το δημόσιο καταφέρνει να εισπράξει σχεδόν μόνο το 45%. Μέσα στους δέκα πρώτους μήνες του 2013 οι «ληξιπρόθεσμες οφειλές» προς το δημόσιο ξεπέρασαν τα 6 δισεκατομμύρια. Συνολικά, τα χρέη νοικοκυριών και επιχειρήσεων προς το δημόσιο ξεπερνάνε αυτή τη στιγμή τα 60 δις.

Ο Στουρνάρας κομπάζει από τώρα για το «πρωτογενές πλεόνασμα» του 2014. Η Ελλάδα, λέει, θα «βγει» ξανά στις αγορές στο δεύτερο εξάμηνο της χρονιάς που μας έρχεται. Το μνημόνιο τελειώνει.

Πρόκειται για ανέκδοτο. Το μόνο που θα καταφέρουν οι νέοι φόροι είναι να κατεβάσουν ακόμα πιο χαμηλά το ποσοστό που εισπράττει τελικά το δημόσιο, από το 45% στο 40% ή ακόμα πιο κάτω. Αυτό που τελειώνει δεν είναι το μνημόνιο αλλά η υπομονή μας.


Μια “ουρά” δίχως τέλος

Οι επιθέσεις είναι η μια όψη του νέου προϋπολογισμού. Η δεύτερη είναι η δημιουργική φαντασία: η αχαλίνωτη δημιουργική φαντασία.

Το 2014, σύμφωνα με το Στουρνάρα, η ελληνική οικονομία θα περάσει, ύστερα από έξι συνεχή χρόνια ύφεσης, σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης: το ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 0,6%: λίγο, αλλά θα αυξηθεί. Ακόμα και έτσι, θα πρόκειται για διεθνή πρωτοτυπία.

Πού στηρίζει τις προβλέψεις του το υπουργείο; Η απάντηση είναι απλή: στα διαγράμματα. Το 2011 η ύφεση ήταν 7,1%. Το 2012 6,4%. Το 2013 4%. Ο "ρυθμός της μεταβολής της ύφεσης" αυξήθηκε από το 0,7% (2011-2012) στο 2,4% (2012-2013). Αν συνεχιστεί η ίδια τάση ο ρυθμός μεταβολής θα ξεπεράσει το 4,5% την περίοδο 2013-2014: όπερ έδει δείξαι. Η Ελλάδα θα περάσει από την ύφεση στην ανάκαμψη μέσα στο 2014. Με βεβαιότητα. Το λέει και η επιστήμη.

Για αυτούς που επιμένουν να αμφισβητούν αυτά τα "δεδομένα" η κυβέρνηση έχει μια αποστομωτική, υποτίθεται, απάντηση: το παράδειγμα της Ιρλανδίας. Η Ιρλανδία, λένε τα φιλομνημονιακά μέσα μαζικής ενημέρωσης, ακολούθησε πιστά τις επιταγές της Τρόικας, αδιαφορώντας για το πολιτικό κόστος και τα "συντεχνιακά" συμφέροντα και τώρα δρέπει τους καρπούς της "θεραπείας": η οικονομία ανακάμπτει, το δημόσιο επιστρέφει στις αγορές και το μνημόνιο γίνεται παρελθόν.

Στην πραγματικότητα οι εκτιμήσεις αυτές έχουν πάρει διαζύγιο όχι μόνο με την επιστήμη αλλά και με την ίδια την λογική. Αναγκαίος (αλλά όχι και ικανός) όρος για να ανακάμψει οποιαδήποτε εμπορευματική, καπιταλιστική οικονομία είναι η κατανάλωση. Η εγχώρια αγορά, με την ανεργία στα ύψη, τους μισθούς, τα μεροκάματα και τις συντάξεις στα τάρταρα, τη δημόσια κατανάλωση στο μηδέν και τους φόρους να ρουφάνε ό,τι έχει και δεν έχει ο κόσμος, είναι αδύνατο να παίξει σήμερα στην Ελλάδα αυτό τον ρόλο.

Η διάλυση της εγχώριας αγοράς έχει σπρώξει τις επιχειρήσεις, αναγκαστικά, σε μια στροφή προς τις εξαγωγές: το 2013 αυξήθηκαν κατά 2,5% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Ο προϋπολογισμός προβλέπει (με την ίδια μέθοδο που περιγράψαμε παραπάνω) ότι θα αυξηθούν κατά 4,6% ακόμα μέσα στο 2014. Οι εξαγωγές, όμως, αντιπροσωπεύουν το 12-13% του ΑΕΠ: ακόμα και αν επιβεβαιωθεί το 4,6% δεν πρόκειται να προσθέσει ούτε μια μονάδα στο ΑΕΠ.

Ακόμα χειρότερα, το 4,6% είναι δύσκολο να επιβεβαιωθεί.

Πρώτον, η κρίση που ξέσπασε το 2008 με αφορμή την κατάρρευση της Λήμαν Μπράδερς δεν έχει ξεπεραστεί ακόμα. Η παγκόσμια οικονομία συνεχίζει να είναι διασωληνωμένη με τα πιεστήρια των κεντρικών τραπεζών: η FED, η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ αναγκάστηκε το καλοκαίρι, ύστερα από τις προειδοποιήσεις των οικονομολόγων, να "ξεχάσει" τα σχέδιά της για την διακοπή του προγράμματος "ποσοτικής χαλάρωσης" (αγοράς ομολόγων του δημοσίου με φρεσκοτυπωμένο χρήμα). Και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κατέβασε πρόσφατα τα επιτόκιά της σχεδόν σε μηδενικά επίπεδα.

Προσωρινή επιτυχία

Δεύτερον, η πολιτική της λιτότητας που έχει επιβάλει η Ευρωπαϊκή Ένωση σε ολόκληρη την Ευρωζώνη έχει καταφέρει, μεν, να αυξήσει την "ανταγωνιστικότητα" των ευρωπαϊκών οικονομιών -αλλά η επιτυχία είναι μόνο προσωρινή.

Όπως έγραφε ο Βόλφγκανγκ Μύνχαου στην εφημερίδα Financial Times, η Ευρώπη κατάφερε χάρη στην λιτότητα να "προσαρμοστεί" στην κρίση, σε βάρος του υπόλοιπου κόσμου. "Αλλά ενώ η Ευρωζώνη είναι εσωτερικά ένα καθεστώς σταθερών ισοτιμιών, δεν συμβαίνει τίποτα παρόμοιο στο εξωτερικό. Το νόμισμα κάνει ακριβώς αυτό που λένε τα εγχειρίδια της οικονομικής επιστήμης ότι θα έπρεπε να κάνει: ανεβαίνει, αντισταθμίζοντας με αυτόν τον τρόπο τις βελτιώσεις στο εμπορικό ισοζύγιο (την αύξηση των εξαγωγών, δηλαδή, λόγω ανταγωνιστικότητας). Την περασμένη βδομάδα η ισοτιμία ευρώ-δολαρίου ξεπέρασε το 1,38...".

Όσο για την Ιρλανδία, το παράδειγμα είναι απλά απατηλό. Πρώτον η Ιρλανδία δεν βγήκε πραγματικά από το μνημόνιο: "Η ανακοίνωση της εξόδου", έλεγε σε μια συνέντευξη στην εφημερίδα Ναυτεμπορική ο Damian Mac Con Uladh, ο ανταποκριτής της εφημερίδας The Irish Times στην Αθήνα, "ήταν κατά βάση πολιτική. Συγκεκριμένα έγινε από τον πρωθυπουργό Έντα Κένι κατά τη διάρκεια ομιλίας του στο ετήσιο συνέδριο του Fine Gael (το κεντροδεξιό κυβερνών κόμμα). Ήταν κάτι που ακούστηκε καλά... ειδικά μετά την ταπεινωτική ήττα της κυβέρνησης σε πρόσφατο δημοψήφισμα..."

Δεύτερον, ακόμα και αν δεχτούμε ότι το μνημόνιο έφυγε από την Ιρλανδία, η λιτότητα παραμένει: ο προϋπολογισμός που κατάθεσε η κυβέρνηση πριν από μερικές μέρες για το 2014 θα μπορούσε να είχε συνταχθεί και από τον Στουρνάρα: προβλέπει, όπως και ο δικός μας, μεγάλες αυξήσεις στη φορολογία και άγριες περικοπές στην υγεία και την κοινωνική πρόνοια. "Ο προϋπολογισμός για το 2014", λέει ο ανταποκριτής της The Irish Times, "θα προβλέπει 900 εκατομμύρια σε πρόσθετους φόρους και περισσότερα από 1,6 δις σε περικοπές".

Η κυβερνητική προπαγάνδα λέει τώρα ότι βρισκόμαστε πια στο τέλος του τούνελ. «Τον φάγαμε τον γάιδαρο», λένε οι τηλεπαρουσιαστές στις πρωινές εκπομπές. «Έμεινε η ουρά». Προς τι οι αντιδράσεις;

Τον γάιδαρο τον φάγαμε, αυτό είναι αλήθεια. Αλλά αυτό που μένει δεν είναι η ουρά, αλλά το κοπάδι που τον ακολουθεί. Το μόνο που έχει νόημα μέσα σε αυτή την κατάσταση είναι οι αντιδράσεις -οι απεργίες, τα συλλαλητήρια, οι διαδηλώσεις. Να μην περάσει ούτε ένα από τα μέτρα. Η θέση του προϋπολογισμού είναι στο καλάθι των αχρήστων -μαζί με τους συντάκτες του.


Δεν θα περάσει

Ο προϋπολογισμός έρχεται στη Βουλή σε μια δύσκολη στιγμή για την κυβέρνηση. Η φορολογία των ακινήτων, οι πλειστηριασμοί της πρώτης κατοικίας, η "κινητικότητα" στο δημόσιο έχουν δημιουργήσει τριβές και ρωγμές ακόμα και μέσα στα ίδια τα κόμματα της συγκυβέρνησης. Ο Σαμαράς πήγε στην Γερμανία να ζητήσει την βοήθεια της Μέρκελ για να εξασφαλίσει την υπακοή των βουλευτών του. Ο Βενιζέλος αναγκάστηκε, μπροστά στον κίνδυνο της "γκρίνιας", να αναβάλει την συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής ομάδας -που θα έδειχνε, υποτίθεται, ότι η Θεοδώρα Τζάκρη, η βουλευτίνα του ΠΑΣΟΚ που ψήφισε "ναι" στην πρόταση μομφής του ΣΥΡΙΖΑ, ήταν απλά μια μεμονωμένη περίπτωση.

Το πραγματικό πρόβλημα της κυβέρνησης, όμως, δεν βρίσκεται στα έδρανα της βουλής. Το πραγματικό της πρόβλημα βρίσκεται στους δρόμους, στους χώρους δουλειάς και τους χώρους εκπαίδευσης. Η συζήτηση του προϋπολογισμού στη Βουλή βρίσκει τους διοικητικούς υπαλλήλους των Πανεπιστημίων στην 12η βδομάδα απεργίας. Τα νοσοκομεία βράζουν ενάντια στις επιθέσεις του Γεωργιάδη.

Επιστρατεύσεις, “ξαφνικοί θάνατοι”

Μέσα στον ενάμισι περίπου χρόνο που βρίσκεται στην εξουσία ο Σαμαράς έχει δοκιμάσει σχεδόν τα πάντα -χωρίς αποτέλεσμα. Η χρονιά άνοιξε με μια πολιτική επίδειξης "πυγμής": οι απεργίες στα λιμάνια και στο μετρό αντιμετωπίστηκαν με την επιστράτευση. Η τακτική αυτή, όμως, έγινε συντρίμμια το καλοκαίρι, όταν η κυβέρνηση προσπάθησε να την εφαρμόσει στους καθηγητές, που είχαν αποφασίσει να απεργήσουν μέσα στις εξετάσεις. Η κυβέρνηση τούς επιστράτευσε, πριν ακόμα αρχίσει η απεργία, αλλά οι συνελεύσεις των καθηγητών μαζικά αποφάσισαν να την αγνοήσουν. Η κυβέρνηση βρέθηκε με την πλάτη στον τοίχο -και σώθηκε μόνο χάρη στην παρέμβαση της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας που έτρεξε να αναστείλει πραξικοπηματικά την απεργία -αδιαφορώντας προκλητικά για τις αποφάσεις των τοπικών συνελεύσεων. Η απεργία δεν έγινε αλλά το όπλο της επιστράτευσης χώθηκε βιαστικά ξανά στο ντουλάπι με τα αζήτητα.

Ακολούθησε η τακτική του "αιφνιδίου θανάτου" -η τακτική που δοκίμασε ο Κεδίκογλου στις 11 Ιούνη όταν ανακοίνωσε το κλείσιμο της ΕΡΤ. Το πρότυπο αυτής της τακτικής ήταν ο Ρόναλντ Ρέιγκαν, ο ρεπουμπλικάνος (και ακροδεξιός) πρόεδρος των ΗΠΑ της δεκαετίας του 1980 που απέλυσε μέσα σε λίγα λεπτά τους απεργούς ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας. Το λουκέτο στην ΕΡΤ, όμως, γύρισε μπούμερανγκ για την κυβέρνηση: αντί να γυρίσουν οι εργαζόμενοι σαν απολυμένοι στα σπίτια τους, κατέλαβαν το ραδιομέγαρο, αμφισβήτησαν το δικαίωμα της κυβέρνησης να τους απολύει και συνέχισαν να εκπέμπουν. Και η κυβέρνηση έχασε ένα από τα τρία της κοινοβουλευτικά στηρίγματα -την ΔΗΜΑΡ.

Ύστερα η κυβέρνηση στράφηκε στην ταχτική της "φθοράς". Αντί να στείλει την αστυνομία να εκκενώσει το κτίριο (όπως έκανε την ίδια εποχή ο Ερντογάν με το πάρκο Γκεζί) ο Σαμαράς την έστελνε να ρυθμίζει την κυκλοφορία στην λεωφόρο Μεσογείων, έξω από το Ραδιομέγαρο -που ήταν πλημμυρισμένη από τους συμπαραστάτες. Και όταν οι καθηγητές απείλησαν και πάλι να κατέβουν σε απεργία ο κυβερνητικός εκπρόσωπος έτρεξε να τους διαβεβαιώσει ότι δεν υπήρχε καμιά περίπτωση να καταφύγει η κυβέρνηση στο μέτρο της επιστράτευσης. Αντί να "φθαρεί", όμως, η κατάληψη της ΕΡΤ μετατράπηκε όχι μόνο σε ένα διαρκές κέντρο συντονισμού των αγώνων (δεν υπήρχε σχεδόν ούτε μια απεργία την περίοδο εκείνη που να μην "πέρασε" από την ΕΡΤ) αλλά και αντιπολίτευσης στα ψέματα των ΜΜΕ.

Στις 7 Νοέμβρη η κυβέρνηση έστειλε τελικά τα ΜΑΤ να εκκενώσουν το ραδιομέγαρο. Η ιστορία, έγραφε κάποτε κοροϊδευτικά ο Μαρξ, επαναλαμβάνεται πάντα δυο φορές. Την πρώτη σαν τραγωδία, την δεύτερη σαν φάρσα. Εδώ ακριβώς βρισκόμαστε σήμερα. Η κυβέρνηση γυρίζει στην πολιτική της "πυγμής" -αλλά είναι πια σε όλους φανερό ότι ο Βασιλιάς είναι πια γυμνός.

Η κυβέρνηση παραπαίει, αυτό φαίνεται πια δια γυμνού οφθαλμού. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι δεν είναι επικίνδυνη -τα θηρία γίνονται πάντα επιθετικά όταν είναι στριμωγμένα στον τοίχο. Αλλά σημαίνει ότι η ανατροπή της έχει μπει πια για τα καλά στην ημερησία διάταξη.