Συμφωνία ΗΠΑ - Ιράν: Νέα φάση στους ανταγωνισμούς;

Ωστόσο, η συμφωνία είναι ένας ενδιαφέρων δείκτης για το πώς αλλάζουν οι συμμαχίες. Η ισλαμική δημοκρατία του Ιράν ήταν ο μεγάλος κερδισμένος της επέμβασης του 2003 που έκαναν οι ΗΠΑ και η Βρετανία κατά του Ιράκ.

Η επέμβαση ανέτρεψε τον πιο επικίνδυνο εχθρό του Ιράν, τον Σαντάμ Χουσεΐν. Ο Νούρι αλ Μάλικι, ο οποίος αναδείχθηκε μέσα από το αίμα και το χάος της κατοχής, ηγείται μιας κυβέρνησης υπό τον έλεγχο της σιιτικής πλειοψηφίας του Ιράκ, η οποία έχει πολύ ισχυρούς δεσμούς με τους ομόθρησκούς της στο Ιράν.

Αυτή η εξέλιξη ενδυνάμωσε τον ισχυρό περιφερειακό άξονα που αντιτίθεται στο Ισραήλ και έχει στην ηγεσία του το Ιράν – μαζί με τη Συρία, το Ιράκ και το σιιτικό κίνημα της Χεζμπολάχ, την κυρίαρχη δύναμη στο Λίβανο. Ο γεωπολιτικός και ιδεολογικός αντίπαλος του Ιράν, η βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας, η οποία διεκδικεί την ηγεσία του σουνιτικού Ισλάμ, αναστατώθηκαν από αυτή την αλλαγή.

Η τραγωδία της συριακής επανάστασης είναι ότι ο αγώνας μεταξύ του καθεστώτος Μπασάρ αλ-Άσαντ και του εξεγερμένου λαού όλο και περισσότερο μετατρέπεται σε έναν πόλεμο διά αντιπροσώπων μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας. Οι φρουροί της Επανάστασης στο Ιράν και οι μαχητές της Χεζμπολάχ στηρίζουν τον Άσαντ, ενώ οι Σαουδάραβες και τα άλλα κράτη του Κόλπου χρηματοδοτούν τους μαχητές που πολεμούν εναντίον του, ανάμεσά τους την αλ Κάιντα και άλλες τζιχαντιστικές σουνιτικές δυνάμεις που αποκτούν όλο και μεγαλύτερη επιρροή.

Όλα αυτά, φυσικά, είναι πολύ άσχημα νέα για τον Μπαράκ Ομπάμα. Μάλλον λέει αλήθεια όταν δηλώνει πως αν ήταν αναγκαίο, θα πήγαινε σε πόλεμο για να σταματήσει την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων από το Ιράν, μιας και έτσι θα σταματούσε μια περιφερειακή κούρσα εξοπλισμών στην οποία, για παράδειγμα, οι Σαουδάραβες θα ακολουθούσαν πρώτοι.

Ωστόσο, ένας ακόμη πόλεμος στη Μέση Ανατολή, είτε με το Ιράν είτε με τη Συρία, είναι το τελευτάιο πράγμα που θα ήθελε ο Ομπάμα. Όπως λέει ο Τζορτζ Φρίντμαν από την ιστοσελίδα στρατηγικών αναλύσεων Stratfor: “στη διάρκεια της δεκαετίας του 2000, [οι ΗΠΑ] προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν το ριζοσπαστικό σουνιτισμό μέσω άμεσης χρήσης βίας στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. Οι ΗΠΑ δεν μπορούσαν να συνεχίσουν να αφιερώνουν το μεγαλύτερο μέρος της ισχύος τους στον ισλαμικό κόσμο, όταν ακριβώς αυτή η επιλογή έδινε σε άλλα κράτη, όπως η Ρωσία, τη δυνατότητα να κινούνται ανενόχλητα, χωρίς να απασχολούνται με την αμερικάνικη στρατιωτική ισχύ.

Οι ΗΠΑ είχαν πρόβλημα με την Αλ Κάιντα, αλλά χρειάζονταν μια νέα στρατηγική για να το αντιμετωπίσουν. Η Συρία προσέφερε ένα μοντέλο. Οι ΗΠΑ αρνήθηκαν να παρέμβουν μονομερώς ενάντια στο καθεστώς Άσαντ γιατί δεν ήθελαν να ενισχύσουν μια ριζοσπαστική σουνιτική κυβέρνηση. Προτίμησαν να επιτρέψουν στις αντιμαχόμενες πλευρές της Συρίας να αντισταθμίζονται μεταξύ τους, ώστε καμιά από όλες να μην έχει τον έλεγχο”.

Ένα παράδειγμα για το πώς η Ρωσία εκμεταλλεύεται τα προβλήματα των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή ήρθε την περασμένη βδομάδα. Η Ουκρανία αποσύρθηκε από τις διαπραγματεύσεις για μια συμφωνία συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση μετά από ισχυρή πίεση που ήρθε από τη Μόσχα, επιλέγοντας τελικά να ενταχθεί σε μια κοινή αγορά με τη Ρωσία και άλλα πρώην σοβιετικά κράτη. Ήταν μια ήττα τόσο για την Ουάσινγκτον όσο και για τις Βρυξέλες.

Στο μεταξύ, οι σουνίτες τζιχαντιστές γίνονται όλο και πιο δραστήριοι σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή -τοποθετώντας βόμβες κατά άλλων κοινοτήτων, για παράδειγμα στο Ιράκ και το Λίβανο. Πρόκειται για εξέλιξη που δεν συμφέρει ούτε τις ΗΠΑ ούτε το Ιράν.

Ψύχρανση σχέσεων έχουμε και μεταξύ ΗΠΑ και Σαουδικής Αραβίας. Η επανάσταση του αερίου από σχιστόλιθο σημαίνει ότι οι ΗΠΑ είναι πλέον πολύ λιγότερο εξαρτημένες από την εισαγόμενη ενέργεια. Ενώ οι Σαουδάραβες είναι θυμωμένοι επειδή θεωρούν πως οι ΗΠΑ πρόδωσαν τον Αιγύπτιο δικτάτορα Χόσνι Μουμπάρακ. Πρόσφατα αρνήθηκαν να πάρουν την έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Ορισμένοι σχολιαστές εκτιμούν πως οι ΗΠΑ και το Ιράν θα μπορούσαν να φτάσουν σε μια στρατηγική κατανόηση συγκρίσιμη με την περιβόητη συμφωνία Νίξον και Μάο Τσετούνγκ το 1972, με την οποία η Κίνα ευθυγραμμίστηκε με τις ΗΠΑ ενάντια στη Σοβιετική Ένωση. Αυτός είναι ο λόγος που και το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία κατήγγειλαν τη συμφωνία της Γενεύης.

Μια τέτοια αναδιάταξη μπορεί να οδηγήσει σε κάποιου είδους τακτοποίηση στη Συρία. Και θα απελευθέρωνε τις ΗΠΑ ώστε να συγκεντρωθούν στη μεγάλη πρόκληση που εκφράζει σήμερα η Κίνα. Το παιχνίδι του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού μπορεί να μπαίνει σε μια νέα φάση.