Διεθνή

Ποιος θα το περίμενε; Η Χίλαρι Κλίντον είχε στρωμένο με ροδοπέταλα το δρόμο προς την υποψηφιότητα για την Προεδρία των ΗΠΑ. Περίμενε υπομονετικά αφού ηττήθηκε από τον Ομπάμα το 2008, κέρδισε την στήριξη ολόκληρου του μηχανισμού του Δημοκρατικού Κόμματος, ενισχύοντας τις γέφυρές της με τις μεγαλύτερες πολυεθνικές και με την κρατική γραφειοκρατία. Και βρίσκεται τώρα, στις πρώτες βδομάδες μιας κούρσας που θα κρατήσει ως το καλοκαίρι, να κονταροχτυπιέται με τον Μπέρνι Σάντερς, που αυτοσυστήνεται ως “δημοκρατικός σοσιαλιστής” και κηρύσσει μια “πολιτική επανάσταση” για το 99% ενάντια στο 1%. Οι εσωκομματικές εκλογές ξεκίνησαν στην Αϊόβα με ισοπαλία μεταξύ Κλίντον και Σάντερς και συνεχίζονται στο Νιου Χάμσαιρ, όπου ο Σάντερς αναμένεται να κερδίσει με διαφορά. Η Κλίντον περιμένει την 1η Μάρτη, όταν ψηφίζουν ταυτόχρονα μια σειρά πολιτείες του Νότου, για να πάρει ανάσα.

 

Ωστόσο, ο Σάντερς έχει ήδη αναδειχθεί σε φαινόμενο για την Αριστερά της Αμερικής. Σχεδόν μισό εκατομμύριο άνθρωποι έχουν πάρει μέρος στις εκδηλώσεις και τις ομιλίες του. Στην πλειοψηφία τους νέοι, και μέσα σ’ αυτούς οι περισσότεροι  φοιτητές. Στην Αϊόβα στις ηλικίες 18-29 κέρδισε 84% έναντι μόλις 14% για την Κλίντον. Ο Σάντερς υπόσχεται καθιέρωση ελάχιστης αμοιβής 15 δολάρια την ώρα, δημόσια δωρεάν Πανεπιστήμια με κατάργηση των διδάκτρων, να μπουν φραγμοί στο μέγεθος των τραπεζών, έλεγχο στη Γουόλ Στριτ, μείωση του πληθυσμού των φυλακών, δράση ενάντια στην κλιματική αλλαγή με στρατηγική απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, συμμετοχή του κράτους σε κάποιου είδους εθνικό σύστημα υγείας. 

 

Ο Σάντερς έχει υπερπηδήσει τον πιο “αμερικάνικο” από όλους τους φραγμούς, τα τεράστια ποσά που πέφτουν από τις εταιρείες για να αγοράσουν τους υποψήφιους. Η Χίλαρι Κλίντον είχε βάλει στόχο στην αρχή της εκστρατείας της το εξωφρενικό ποσό των 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Για ένα μέτρο σύγκρισης, η καμπάνια του Ομπάμα στις εκλογές του 2012 κόστισε 1 δις. Απέναντι σε αυτό το βουνό από χρήματα, ο Σάντερς στηρίζεται στις εισφορές των απλών υποστηρικτών του που δίνουν 20 δολάρια ο καθένας.

Υπάρχουν τρεις βαθιές αλλαγές που εξελίσσονται στις ΗΠΑ και εξηγούν το φαινόμενο Σάντερς. Το πρώτο είναι ότι η οικονομική κρίση έχει αφήσει τους μισθούς των εργατών χτυπημένους και τα νοικοκυριά καταχρεωμένα. Το μέσο ετήσιο εισόδημα σε κάθε νοικοκυριό το 2014 ήταν 4.000 δολάρια λιγότερα σε σχέση με το 2007. Η οργή των φοιτητών για το τραπεζικό και το εκπαιδευτικό σύστημα εξηγείται με ένα απλό νούμερο. Ο μέσος φοιτητής τη στιγμή που τελειώνει το Πανεπιστήμιο έχει χρέη 35 χιλιάδες δολάρια.

Πολλοί ξεκινάνε την καριέρα τους με χρέη εκατό ή διακοσίων χιλιάδων.

 

Όμως τα χρόνια της κρίσης είδαν το κίνημα στις ΗΠΑ να κάνει σημαντικά βήματα και να κερδίζει εμπειρίες. Η νεολαία οργάνωσε το Occupy Wall Street το 2011-12 βάζοντας στο στόχαστρο τις αμερικάνικες πολυεθνικές και τις τράπεζες που ξανάβγαιναν κερδισμένες μετά τις διασώσεις. Οι γειτονιές των μαύρων ξεσηκώθηκαν μετά τις αλλεπάλληλες εν ψυχρώ δολοφονίες από την αστυνομία, εξεγέρθηκαν στο Φέργκιουσον το 2014 και συγκρούστηκαν με τους μπάτσους από τη Νέα Υόρκη ως το Τέξας, δημιουργώντας το κίνημα “Οι ζωές των μαύρων μετράνε”.

 

Το κίνημα ενάντια στην κλιματική αλλαγή μαζικοποιήθηκε και έφτασε το Σεπτέμβρη του 2014 στη διαδήλωση των 400 χιλιάδων στη Νέα Υόρκη. Οι εκπαιδευτικοί στο Σικάγο το Σεπτέμβρη του ‘12 έδωσαν παράδειγμα σε ολόκληρη την εργατική τάξη με τη μαζική απεργία μιάμισης βδομάδας που παρέλυσε όλα τα σχολεία. Οι καταλήψεις του Occupy είχαν ήδη προσπαθήσει να συνδεθούν με το εργατικό κίνημα, καλώντας σε απεργία την Πρωτομαγιά της ίδιας χρονιάς. Μέσα από εκεί ξεπήδησε και το κίνημα για τα 15 δολάρια την ώρα κατώτατο, που μετατράπηκε σε προμετωπίδα της συνδικαλιστικής οργάνωσης στις μεγάλες αλυσίδες φαστ-φουντ.

Η καμπάνια του Σάντερς πατάει πάνω σε αυτά τα κινήματα και σε ένα βαθμό προσπαθεί να τα εκφράσει και στην κεντρική πολιτική σκηνή. Το περιοδικό Εκόνομιστ λέει μισο-υποτιμητικά ότι τα πλήθη που συγκεντρώνει ο Σάντερς είναι “οργισμένοι νέοι και νέες μέχρι 29 χρονών με γένια και κολιέδες”.

 

Ένα τρίτο ζήτημα είναι ότι η κρίση του πολιτικού συστήματος δεν περιορίζεται στην Ευρώπη, αλλά καθορίζει τις εξελίξεις και στις ΗΠΑ. Μέχρι πριν ένα οχτάμηνο, αυτό το επιχείρημα δεχόταν αμφισβήτηση. Οι περισσότεροι περίμεναν πως το ζευγάρι των αντιπάλων στις εκλογές θα ήταν η Κλίντον και ο Τζέμπ Μπους, η μεν σύζυγος πρώην προέδρου, ο δε αδερφός - η σταθερότητα του κατεστημένου στο έπακρο.

 

Η πολιτική αστάθεια καταγράφεται πιο έντονα στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, με τον Μπους να πατώνει μέχρι στιγμής και τα ντιμπέιτ να μετατρέπονται σε ένα τσίρκο της ακροδεξιάς. Ο Τραμπ θέλει να φακελώσει τους μουσουλμάνους και να απελάσει έντεκα εκατομμύρια μετανάστες, ο Κρουζ μιλάει με το Θεό και καλεί τους ψηφοφόρους να προσεύχονται, ενώ απειλεί με νέους πολέμους λεγοντας ότι θα “λάμπει τη νύχτα η άμμος της Συρίας και του Ιράκ”. Πλέον προβάλλεται ως “μετριοπαθής” Ρεπουμπλικάνος ο Ρούμπιο, ο οποίος θεωρεί πως οι γυναίκες ακόμη κι αν έχουν βιαστεί από συγγενή τους είναι υποχρεωμένες να γεννήσουν. Το βαθύ κατεστημένο των κομμάτων δεν είναι πλέον σε θέση να βάλει όρια στις ίδιες του τις διαδικασίες. 60% των Αμερικανών δηλώνει ότι σιχαίνεται τον Ντόναλντ Τραμπ, κι όμως δεν είναι απίθανο αυτό το μισητό υποκείμενο να ηγηθεί του “Μεγάλου Παλιού Κόμματος” των καπιταλιστών στις ΗΠΑ.

 

Στην πλευρά των Δημοκρατικών αυτή η κρίση εκφράζεται με αποστροφή προς ό,τι συμβολίζει η Κλίντον: αγαπημένο παιδί των πολυεθνικών, μέσα στο σύστημα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο για δεκαετίες. Ο κόσμος που ψηφίζει τον Σάντερς στη μεγάλη του πλειοψηφία δεν έχει ξανασυμμετάσχει σε κομματικές διαδικασίες.

 

Ο Σάντερς βρίσκεται στην πιο αριστερή του πτέρυγα, αλλά είναι κομμάτι του πολιτικού συστήματος. Ως Γερουσιαστής έχει ταχθεί ανοιχτά κατά του πολέμου του Ιράκ και της κατοχής σε Ιράκ και Αφγανιστάν, αλλά ψήφισε αρχικά υπέρ του πολέμου στο Αφγανιστάν. Είχε υποστηρίξει τις επεμβάσεις στη Γιουγκοσλαβία της δεκαετίας του ‘90 -μάλιστα αντιπολεμικοί ακτιβιστές είχαν κάνει κατάληψη στο γραφείο του το ‘99, ενάντια στον πόλεμο που ξεκίνησε ο… Μπιλ Κλίντον. Και μόνο κάτω από την πίεση των υποστηρικτών του έχει πλέον ξεκάθαρη θέση υπέρ της νομιμοποίησης των μεταναστών.

---