Περιβάλλον
Kλιματική Άλλαγή: Bράζουμε όλοι στο ίδιο καζάνι;

Γράφει ο Άλεξ Kαλλίνικος

Φαίνεται ότι η κλιματική αλλαγή από περιθωριακό ζήτημα έχει γίνει το κέντρο της προσοχής. Δεν υπάρχει δελτίο ειδήσεων που να θεωρείται ολοκληρωμένο αν δεν περιλαμβάνει και μια είδηση για ένα σημάδι της παγκόσμιας υπερθέρμανσης. 

Η άποψη που εκφράζεται κατά κανόνα είναι ότι όλοι μας είμαστε στην ίδια βάρκα και γι’ αυτό όλοι μας πρέπει να βάλουμε το χέρι μας για να σώσουμε τον πλανήτη, είτε ανακυκλώνοντας τα σκουπίδια μας είτε περιορίζοντας τις μετακινήσεις μας στο εξωτερικό. Ομως, μια σειρά ενδείξεις δείχνουν ότι η πραγματική εικόνα είναι πολύ διαφορετική. 

Μια από τις πιο «στρυφνές» απ’ αυτές τις ενδείξεις είναι ο κατακλυσμός των τεχνικών κριτικών που εξαπολύονται στην επίσημη βρετανική έκθεση για τα οικονομικά της κλιματικής αλλαγής, που συνέθεσε ο Σερ Νίκολας Στερν, ένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος του υπουργείου οικονομικών. 

Πολλοί οικονομολόγοι επιτέθηκαν στον Στερν επειδή αυτός εγκατέλειψε την στάνταρ υπόθεση της «επίσημης» οικονομικής επιστήμης, ότι δηλαδή οι άνθρωποι νιάζονται λιγότερο για το μέλλον απ΄ ότι για το παρόν. Με βάση αυτή την υπόθεση, οι κριτικοί του Στερν ισχυρίζονται ότι δεν έχει τόσο σημασία μια πιθανή καταστροφή σε πενήντα χρόνια όσο το ότι θα χρειαστεί να ξοδευτούν τώρα τεράστια ποσά για την αποτροπή της. 

 Ο Στερν αναφέρει τον μαθηματικό και φιλόσοφο Φρανκ Ράμσεϊ  ο οποίος υποστηρίζει πως η ιδέα ότι πρέπει να νιαζόμαστε περισσότερο για το παρόν και λιγότερο για το μέλλον είναι «ηθικά μη-υπερασπίσιμη» και δείχνει «αδυναμία της φαντασίας». Είναι η φιλοσοφία του βασιλιά Λουδοβίκου 15ου της Γαλλίας,  που έδωσε την εξής απάντηση όταν του είπαν για τη δυστυχία που ζούσε ο γαλλικός λαός τον 18ο αιώνα: «Μετά από εμένα,  ο κατακλυσμός.»

Λοιπόν, ο κατακλυσμός έρχεται. Το γεγονός ότι η ιδιαίτερα μετριοπαθής έκθεση του Στερν δέχεται τόσο μεγάλες επιθέσεις, είναι σημάδι ότι πολλοί πλούσιοι δεν θέλουν να πληρώσουν το κόστος για την αποτροπή του είτε μέσω υψηλότερων φόρων είτε με την αλλαγή του τρόπου ζωής τους. 

Ο Τόνι Μπλερ που δεν χάνει στιγμή να υπερασπιστεί τα συμφέροντα των πλούσιων ήταν ιδιαίτερα αντιπροσωπευτικός αυτής της στάσης, όταν έδινε τις πιο κακότροπές απαντήσεις στις ερωτήσεις των δημοσιογράφων για το «αποτύπωμα άνθρακα» που άφησαν οι χριστουγεννιάτικες διακοπές της οικογένειας στη Φλόριντα μαζί με ένα πρώην αστέρι του συγκροτήματος των Μπη Τζηζ. 

Ο εγωισμός των πλουσίων μοιάζει παράλογος –αν πιστέψουμε ότι στα αλήθεια βρισκόμαστε όλοι στην ίδια βάρκα. Ομως, γνωρίζουμε ήδη ότι ο αντίχτυπος της κλιματικής αλλαγής θα είναι άνισος. Θα επηρρεάσει περισσότερο το Νότο απ’ ότι τον Βορρά. 

Από μόνο του αυτό είναι μια πελώρια αδικία αφού ο Βορράς ευθύνεται για ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε σχέση με τον Νότο. Παρόλα αυτά,  οι εκπρόσωποι της πετρελαϊκής και εξορυκτικής βιομηχανίας εξακολουθύν να παπαγαλίζουν το υποκριτικό μήνυμα ότι δεν πρόκειται να ασχοληθούν με τις δικές τους εκπομπές αν πρώτα δεν ελέγξουν τις δικές τους η Κίνα και η Ινδία. 

Βεβαίως, οι πλούσιοι του πλανήτη ζουν πιο πολύ στο Βορρά πάρα στο Νότο. Το γεγονός αυτό δημιουργεί ένα αυτόματο ανάχωμα απέναντι σε πολλές από τις χειρότερες συνέπειες τις κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, μπορούν να χρησιμοποιήσουν τον πλούτο τους για να προστατευθούν ακόμα περισσότερο. 

Τον περασμένο μήνα συμμετείχα στο Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ στο Ναϊρόμπι της Κένυα. Η εναρκτήρια διαδήλωση ξεκίνησε από την Κιμπέρα,  η οποία θεωρείται η μεγαλύτερη παραγκούπολη της Αφρικής. Οσο περίμεναμε το ξεκίνημα της πορείας ένα ελικόπτερο πετούσε πάνω από τη τεράστια ζώνη φτώχειας που ονομάζεται Κιμπέρα. Ενας κενυάτης δημοσιογράφος μας είπε ότι το ελικόπτερο ανήκες στον πρώην πρόεδρο Μόι και ότι η βίλα του που γύρω της υψώνονται τείχη σαν κάστρου, βρίσκεται κάπου κοντά. 

Οι πλούσιοι μπορούν να απομονωθούν μακριά από τα βάσανα των φτωχών. Οσο ο συνωστισμός στα αεροδρόμια χειροτερεύει με τα νέα μέτρα ασφαλείας, αυξάνονται κατακόρυφα και οι «δουλειές» που κλείνουν στα ιδιωτικά τζετ των επιχειρηματιών. Μ’ αυτόν τον τρόπο τα ανώτερα στελέχη των επιχειρήσεων γλυτώνουν τις ουρές και αυξάνουν ακόμα περισσότερο τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. 

Επίσης οι πλούσιοι δημιουργούν τους δικούς τους θύλακες, αποκλειστικά γι’ αυτούς. Ενας από τους πιο ιδιόρρυθμους είναι το Εμιράτο του Ντουμπάι στο Περσικό Κόλπο που μεταμορφώνεται σε ένα σύμπλεγμα ξενοδοχείων, εμπορικών κέντρων, χώρων διασκέδασης που προορίζονται για τους πλούσιους του πλανήτη –που ο Μάικ Ντέηβις αποκαλεί «μια τεράστια περιφραγμένη κοινότητα, η απόλυτη Πράσινη Ζώνη.» Το περιβαλλοντικό κόστος αυτού του «υπέρ-Βέγκας» για τις ελίτ  που ξεφυτρώνει στις παρυφές της αραβικής ερήμου θα πρέπει να είναι τεράστιο.

Αυτή η αρρωστημένη λογική είναι παγκόσμια. Οι πλούσιοι εξαρτώνται από το καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα, που κινητήρας του είναι το τυφλό κυνήγι του κέρδους, ένα σύστημα που προκαλεί την περιβαλλοντική καταστροφή. Δεν έχουν κανένα συμφέρον στην ανάσχεση αυτής της διαδικασίας, εκτός αν ανακαλύψουν ότι μπορούν να βγάλουν κέρδη. Ομως, σίγουρα έχουν συμφέρον να προστατέψουν τους εαυτούς τους από τις συνέπειες, και συνήθως το κάνουν με τρόπους που προκαλούν ακόμα μεγαλύτερη περιβαλλοντική καταστροφή. Για να σταματήσει αυτός ο μηχανισμός καταστροφής θα πρέπει να συγκρουστούμε με την πεισματική αντίσταση των πλούσιων και ισχυρών του πλανήτη.