Το νέο νομοσχέδιο του υπουργείου Μετανάστευσης για το άσυλο, που μόλις κατατέθηκε στη Βουλή, είναι ένα κατάπτυστο κείμενο. Η πλειοψηφία των διατάξεών του έρχεται να πισωγυρίσει όλα τα δικαιώματα των προσφύγων που χρόνια τώρα υπερασπίζεται το αντιρατσιστικό κίνημα και το κίνημα αλληλεγγύης.
Ένα από τα βασικά πράγματα που κατοχυρώνει το νομοσχέδιο είναι ο απαράδεκτος γεωγραφικός περιορισμός των αιτούντων άσυλο προσφύγων στα έξι νησιά όπου έχουν δημιουργεί hotspot (Λέσβο, Χίο, Σάμο, Λέρο, Κω και Ρόδο), μετατρέποντάς τα οριστικά σε τόπους εξορίας και εγκλεισμού τους. Ο συγκεκριμένος περιορισμός, βέβαια, δεν είναι καινούργιος. Ισχύει από το Μάρτιο του 2016 με απόφαση της τότε διευθύντριας της Υπηρεσίας Ασύλου που, στα πλαίσια της ρατσιστικής συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, όριζε ότι κανένας πρόσφυγας δεν έχει δικαίωμα να φύγει από τα στρατόπεδα των νησιών μέχρι να ολοκληρωθεί η εξέταση του αιτήματος ασύλου του και να κριθεί αν μπορεί να παραμείνει στη χώρα ή πρέπει να απελαθεί στην Τουρκία. Όμως, την περασμένη Τρίτη, αυτή η απόφαση τέθηκε σε αμφισβήτηση από το ΣτΕ το οποίο, ύστερα από προσφυγή του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, την έκρινε κατά πλειοψηφία άκυρη.
Όχι ότι το ΣτΕ έγινε αντιρατσιστικό. Μπορεί να έκανε δεκτή την προσφυγή κρίνοντας τον περιορισμό της κυκλοφορίας ως μη επαρκώς δικαιολογημένο με όρους δημόσιου συμφέροντος, ωστόσο αποφάσισε ότι η ελευθερία μετακίνησης στην ενδοχώρα δεν θα έχει αναδρομική ισχύ. Αυτό σημαίνει ότι απέρριψε τον αποκλεισμό στα νησιά όσων προσφύγων φτάσουν στο εξής στη χώρα, αλλά τον κράτησε για όσους ήρθαν από την συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας μέχρι σήμερα. Στην πραγματικότητα δηλαδή οι χιλιάδες που βρίσκονται ήδη στα νησιά θα συνέχιζαν να ζουν στο ίδιο ακριβώς καθεστώς και μόνο ένα πολύ μικρό νέο κομμάτι -αφού ο αριθμός των προσφύγων που καταφέρνει να φτάσει στη χώρα έχει μειωθεί δραματικά λόγω όλων των μέτρων αποτροπής- θα μπορούσε να μετακινηθεί ελεύθερα.
Η κυβέρνηση Τσίπρα όμως ούτε για αυτό το πολύ μικρό κομμάτι προσφύγων δε μπορεί να δεχτεί το δικαίωμα μετακίνησης, καθώς απειλεί να τινάξει στον αέρα τη συμφωνία με την Τουρκία (που δεν δέχεται να επιστραφούν αιτούντες άσυλο από την ελληνική ενδοχώρα, καθώς δεν υπάρχει τρόπος να διασφαλιστεί ότι πρόκειται για άτομα που έφτασαν μετά τη συμφωνία του 2016). Έτσι, ως απάντηση στο ΣτΕ και για να μπορεί η κυβέρνηση να συνεχίσει τις απελάσεις στην Τουρκία χωρίς προβλήματα, ο νέος διεθυντής της Υπηρεσίας Ασύλου έτρεξε να επαναφέρει τον γεωγραφικό περιορισμό με νέα εγκύκλιο που τυπώθηκε αμέσως στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ενώ ο Βίτσας έτρεξε να καταθέσει το νέο νόμο που δίνει στην εγκύκλιο και νομοθετική κάλυψη ώστε κανένα ΣτΕ να μην μπορεί να την ξανα-αμφισβητήσει.
Προκλητικές ρυθμίσεις
Το ίδιο προκλητικές είναι και οι ρυθμίσεις για το ίδιο το άσυλο. Η κυβερνητική προπαγάνδα περί επιτάχυνσης των διαδικασιών δεν είναι τίποτα άλλο από επιτάχυνση των απελάσεων. Αυτό σημαίνει η μείωση του χρόνου εξέτασης των αιτήσεων σε πρώτο και δεύτερο βαθμό που προβλέπει ο νόμος: πιο γρήγορη απόρριψη. Και μάλιστα οριστική, αφού η απόφαση της δευτεροβάθμιας επιτροπής ασύλου ορίζεται ως “τελεσίδικη”, καταργώντας έτσι τη δυνατότητα των προσφύγων να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη και μετά τη δεύτερη απόρριψη του αιτήματός τους.
Οι ίδιοι οι όροι απόδοσης ασύλου σκληραίνουν. Για παράδειγμα, πρόσφυγας που δεν εμφανίζεται σε συνέντευξη, χάνει το δικαίωμά του να συνεχίσει στη διαδικασία, αν δεν παρουσιάσει επαρκή δικαιολογία. Αν κάποιος έχει τη δυνατότητα να εμφανίσει νέες αποδείξεις για το δικαίωμα στο άσυλο, δεν θα μπορεί να επανέλθει με μεταγενέστερο αίτημα, παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Ενώ, όλοι όσοι δεν υπόκεινται σε γεωγραφικό περιορισμό στα νησιά, είναι υποχρεωμένοι να γνωστοποιούν στις αρμόδιες αρχές κάθε μεταβολή της διεύθυνσης κατοικίας τους όσο εκκρεμεί η αίτησή τους. Η τελευταία αυτή πρόβλεψη έχει έναν επιπλέον στόχο, εξασφαλίζει τον άμεσο εντοπισμό από τις αρχές όσων κρίνονται προς απέλαση.
Στο νομοσχέδιο γίνονται επίσης σαφείς οι προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούν οι πρόσφυγες προκειμένου η αρμόδια επιτροπής υποδοχής να τους παρέχει διαμονή, τροφή και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, μέχρι να εξεταστεί το αίτημα ασύλου τους. Έτσι, όσοι δεν συμμορφώνονται με τις “υποχρεώσεις” τους (π.χ. δήλωση στοιχείων) ή εγκαταλείψουν τους “χώρους φιλοξενίας” στους οποίους κρατούνται ή εκδήλωσουν “βίαιη συμπεριφορά”, θα βρεθούν αντιμέτωποι με περιορισμό ή ακόμα και με διακοπή των παρεχόμενων αυτών “υλικών συνθηκών υποδοχής”. Με αυτό τον τρόπο, στοιχειώδη αγαθά, όπως φαγητό, στέγαση και υγεία, γίνονται μέσο εκβιασμού των προσφύγων για να μην αντιδρούν σε τίποτα.
Η επίθεση δε σταματά εδώ. Το νομοσχέδιο προβλέπει αποζημιώσεις των κατοίκων της Χίου και της Λέσβου για ζημιές περιουσιών κοντά στα καμπ και οι οποίες χρεώνονται σε άγνωστους πρόσφυγες. Από που, όμως, θα προέρχονται αυτές οι αποζημιώσεις; «Αυτές λοιπόν με μία λογική που παραπέμπει στη ναζιστική αντίληψη της συλλογικής ευθύνης θα καταβάλλονται από τις εισπράξεις των παραβόλων των μεταναστών για τις άδειες παραμονής», όπως αναφέρει η ΚΕΕΡΦΑ.
Το νομοσχέδιο πρέπει εδώ και τώρα να αποσυρθεί. Αυτή τη μάχη έχουν να δώσουν, μαζί με όλους τους πρόσφυγες και στο πλευρό τους, τα κόμματα της αριστεράς, τα συνδικάτα, οι φοιτητικοί συλλόγοι, οι κοινότητες μεταναστών, τα Συμβούλια Ένταξης Μεταναστών των Δήμων, τα δημοτικά συμβούλια, ολόκληρο το αντιρατσιστικό κίνημα.