Ιδέες
Η συζήτηση για το βιβλίο του Ι. Χανδρινού: 81 πολύτιμες μαρτυρίες για το Πολυτεχνείο

Το βιβλίο «Όλη Νύχτα Εδώ - Μια Προφορική Ιστορία της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου» που επιμελήθηκε ο Ιάσονας Χανδρινός έχει γίνει τις τελευταίες βδομάδες στόχος επιθέσεων που έχουν πυροδοτήσει μια ολόκληρη συζήτηση. 

Το βιβλίο περιλαμβάνει 84 μαρτυρίες. Οι 81 από αυτές προέρχονται από ανθρώπους που συμμετείχαν στην εξέγερση, είτε είχαν σχέση με τις αντιδικτατορικές οργανώσεις της Αριστεράς, είτε πήραν εκεί το «βάπτισμα του πυρός». Τρεις προέρχονται από την άλλη πλευρά, ανάμεσά τους και ο Κ. Βουλιέλης, επικεφαλής των ειδικών δυνάμεων που εισέβαλαν στο Πολυτεχνείο. 

Τα εμετικά χουντοπαραμύθια του Βουλιέλη έγιναν η αφορμή για να κατηγoρηθεί το βιβλίο ούτε λίγο ούτε πολύ για «δικαίωση των τανκς» (ο τίτλος του επικριτικού άρθρου του Δ. Ψαρρά στην Εφημερίδα των Συντακτών) προϊόν μιας «ανιστόρητης ταύτισης της χούντας με ένα αστικό καθεστώς» αφού ο Χανδρινός τολμάει να συγκρίνει την εξέγερση του Πολυτεχνείου με τα κινήματα διαμαρτυρίας στις ΗΠΑ τη δεκαετία του ‘60. Την σκυτάλη πήρε ο Κ. Λαλιώτης -τον οποίο όντως συκοφαντεί ο Βουλιέλης- που εγκαλεί τον Χανδρινό για «ιστορικό ναρκισσισμό» και στάση «επιτήδειου-ουδέτερου». Το «κερασάκι» το έβαλε ο καθηγητής Γ. Μαργαρίτης με μια υστερική επίθεση στον «από καιρό μυημένο στην γερμανική εκδοχή της αναθεωρητικής ιστορίας».

Με αυτό τον τρόπο η συζήτηση για το βιβλίο μετατοπίζεται από την εξέγερση του Πολυτεχνείου στα ζητήματα της μεθόδου της ιστορικής έρευνας, τις χρήσεις της μνήμης ή την προφορική ιστορία. Αναμφίβολα, μια τέτοια συζήτηση έχει ενδιαφέρον και πολιτικό φορτίο από μόνη της. Όμως, το ζήτημα στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι αν, για παράδειγμα, υπάρχουν «αδιαμεσολάβητες πηγές» (φράση από ένα κείμενο υπεράσπισης του βιβλίου από την Αιμ. Σαλβάνου) εν γένει. Είναι ότι το Όλη Νύχτα Εδώ, μας προσφέρει μια «τοιχογραφία» της πραγματικής εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Ή όπως έγραψε ο Τάκης Γεράρδης στην Εφημερίδα των Συντακτών «Διαβάζοντας το βιβλίο χωρίς προκατάληψη, νιώθεις τον παλμό των αληθινών αφηγήσεων και αν δεν είσαι φιλοχουντικός καταλαβαίνεις τα ψέματα που ο χουντικός βαθμοφόρος αραδιάζει ασύστολα».

Στο βιβλίο ξεδιπλώνονται οι φωνές -έστω οι διαμεσολαβημένες μνήμες- των «επώνυμων» και κυρίως των «ανώνυμων» πρωταγωνιστών/

τριών της εξέγερσης. Των αγωνιστών που κατέβηκαν από τις εργατογειτονιές, τα σχολεία, τις τεχνικές σχολές για να συγκρουστούν με τη χούντα. Ο Κώστας Πίττας, τότε φοιτητής που συμμετείχε στην κατάληψη στην Πάτρα περιγράφει την εικόνα μιας ομάδας που είχε στήσει ένα υποτυπώδες οδόφραγμα πίσω από το Δημαρχείο της Αθήνας στις 17 Νοέμβρη, πολλές ώρες μετά την εκκένωση του Πολυτεχνείου: 

«Νεα παιδιά»

«Νέα παιδιά που είναι –τι να πω;– είκοσι με εικοσπέντε χρονών; Οι οποίοι έχουν το χαρακτηριστικό ότι δεν φοράνε το κλασικό φοιτητικό τζάκετ, δεν φοράνε τζιν, δεν έχουνε γένια, δεν φοράνε αρβύλες ή ελβιέλα αλλά φοράνε καμπάνα μισό μέτρο κάτω, παντελόνι στενό, χαμηλοκάβαλο και σφιχτό, πουλοβεράκι με V, πουκάμισο με γιακάδες μακρόστενους που φεύγανε μέχρι κάτω και καρέ μαλλάκι προς τα πίσω... Με λίγα λόγια, νέα παιδιά, εργατόπαιδα, μαθητές, τεχνικές σχολές, δεν ξέρω τι μπορεί να ήτανε, σίγουρα πάντως δεν ήτανε φοιτητική διανόηση. Καμία διάθεση υποβάθμισης στους φοιτητές, αλλά αυτό ήταν το κάτι άλλο». 

Όπως αναφέρει ο Ι. Χανδρινός στην εισαγωγή του: «Θα πρέπει να υπογραμμιστεί το κάπως παραγνωρισμένο γεγονός ότι για ένα πολύ μεγάλο αριθμό νεαρών ατόμων -από εργατόπαιδα νυχτερινών σχολείων μέχρι μαθητές από τα γύρω φροντιστήρια που βρέθηκαν στη δίνη των γεγονότων- το Πολυτεχνείο ήταν μια εμπειρία συμπυκνωμένη και βίαιη που στάθηκε η απαρχή της πολιτικής τους συνειδητοποίησης».

Η «πολιτική συνειδητοποίηση» έχει όνομα: λέγεται μεταπολίτευση, «πεζοδρόμιο», απεργίες και συνδικαλισμός στα εργοστάσια. Όταν οι απεργοί της ΜΕΛ που έκαναν κατάληψη στο εργοστάσιο στη Θεσσαλονίκη κατέβηκαν στην Αθήνα το 1975 πήγαν πρώτα στο Πολυτεχνείο και μετά κατασκήνωσαν στα Προπύλαια, με το σύνθημα «νόμος είναι το δίκιο του εργάτη». 

Αυτή τη συλλογική μνήμη τη μισεί και τη φοβάται η ΝΔ και ολόκληρη η άρχουσα τάξη. Γιατί είναι υλική δύναμη που αναγεννιέται κάθε φορά στις ταξικές αναμετρήσεις αυτών των 46 χρόνων. Οσο για τη ρεφορμιστική Αριστερά και τη σοσιαλδημοκρατία μπορεί να υμνολογεί τις «πυρακτωμένες αλήθειες του Πολυτεχνείου» (από τον τίτλο του άρθρου του Λαλιώτη) αλλά πάντοτε τις έκανε «αβλαβή εικονίσματα» για να θυμηθούμε τον Λένιν στο Κράτος και Επανάσταση. 

Έξι χρόνια πριν, τον Νοέμβρη του 2013 το περιοδικό Σοσιαλισμός από τα Κάτω δημοσίευε ένα κείμενο του Ιάσονα Χανδρινού με τίτλο «Πολυτεχνείο και Επαναστατική Αριστερά». (http://www.socialismfrombelow.gr/article.php?id=160) Σε αυτό ο συγγραφέας έκανε δυο επισημάνσεις: «τα γεγονότα του Πολυτεχνείου υπήρξαν δημιούργημα της επαναστατικής πτέρυγας του φοιτητικού κινήματος. Αν ο Νοέμβρης αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα οποιασδήποτε ιδεολογικής έκφρασης, αυτή η ιδεολογική έκφραση είναι η επαναστατική Αριστερά».

«Το δεύτερο στοιχείο που συστηματικά αγνοείται στην ιστορία της Εξέγερσης είναι η σύγκρουση καθ’ εαυτή… Το ανώνυμο πλήθος που πήρε στους ώμους του την υπόθεση του Πολυτεχνείου παραμένει εκτός ιστορικής καταγραφής αλλά και πολιτικής αξιολόγησης, στο όνομα μιας πολιτικής ορθότητας που δυναστεύει τις πολιτικές μας αναλύσεις. Αποτέλεσμα αυτής της αυτολογοκρισίας να πούμε τη σύγκρουση με το όνομά της είναι αφενός να επιβιώνει ακόμα μια παλιάς κοπής ‘προβοκατορολογία’ και αφετέρου να επιτρέπεται ακόμα, 40 χρόνια μετά, σε διάφορα ακροδεξιά σκουπίδια να ασελγούν στην θυσία των νεκρών αγωνιστών του Νοέμβρη και να μιλούν για ‘ανύπαρκτους νεκρούς’».

Το βιβλίο που επιμελήθηκε ο Χανδρινός προσπάθησε να θέσει εντός «ιστορικής καταγραφής» αυτό το «ανώνυμο πλήθος». Η προσπάθεια αξίζει ένα μεγάλο έπαινο. Οσο για την «πολιτική αξιολόγηση» η επαναστατική Αριστερά του Νοέμβρη είναι εδώ, πιο δυνατή για να καθορίσει αυτή την φορά τους αγώνες που ξεσπάνε και τις εξεγέρσεις που ωριμάζουν. 


 

Διαβάστε επίσης