Ιδέες

Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 5/11 η παρουσίαση της νέας έκδοσης του βιβλίου του Κώστα Τορπουζίδη "Ομοφυλοφιλία, σεξουαλικότητα και η πάλη για την απελευθέρωση" που κυκλοφορεί από το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο, στο φιλόξενο χώρο του ΕΝΕΚΕΝ. Στην παρουσίαση πήραν μέρος η Άσπα Θεοχάρη, αν. γραμματέας Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, o Γιώργος Τσιτιρίδης, δημοσιογράφος-συγγραφέας, o Νίκος Χατζητρύφων, Σύμπραξη για το Κοινωνικό φύλο και ο συγγραφέας του βιβλίου.

 

Ανοίγοντας τη συζήτηση, η Άσπα Θεοχάρη τόνισε πως αισθάνεται συνοδοιπόρος επαγγελματικά και σύντροφος πολιτικά με τον συγγραφέα, και δήλωσε πραγματικά χαρούμενη που της δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσει την πολιτική του σκέψη αλλά και το εξαιρετικό του βιβλίο. Υφολογικά, το βιβλίο ξεφεύγει από τον κανόνα με τον προσβάσιμο και κατανοητό του λόγο. Αλλά και σε προσωπικό επίπεδο, η Άσπα τόνισε πως η τοποθέτηση του ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος δίπλα στο γυναικείο κίνημα μέσα από το βιβλίο, καθρεφτίζει και τη δική της θέση: «(το κίνημα) δεν μπορεί να πετύχει τίποτα αν κινείται απομονωμένο, αρνούμενο το πολιτικό του πρόσημο, αποκομμένο από τα υπόλοιπα κινήματα. Αν δηλαδή δεν στοιχηθεί σε ένα μαζικό ενωτικό κίνημα που μάχεται κατά της σεξιστικής καταπίεσης, αλλά και που συνδέεται με τις μάχες της εργατικής τάξης ενάντια στην εκμετάλλευση και κάθε μορφή καταπίεσης που επιβάλλει ο καπιταλισμός». Ο συγγραφέας σωστά τονίζει πως «πρέπει να δούμε από πόσες μπάντες είμαστε ευάλωτοι». Η οπτική της διαθεματικότητας, οι πολλαπλές ταυτότητες και ευαλωτότητες που προκαλούν οι επιθέσεις του συστήματος, είναι προϋπόθεση για τη συγκρότηση ενός μαζικού, ενωμένου, αραγούς και δυνατού κινήματος που θα αποσκοπεί στην αποδόμηση αυτού του συστήματος. Η δράση της εργατικής τάξης, που είναι ο πιο κοινός τόπος αυτών των ταυτοτήτων και κινημάτων είναι και η πεμπτουσία αυτής της προσπάθειας.

 

Το δεύτερο κομμάτι που κέντρισε το ενδιαφέρον της, αφορά την νεοφιλελεύθερη δικαιωματική ατζέντα που προωθεί και η κυβέρνηση εσχάτως, αλλά χειροκροτούν και τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η τυπική νομοθέτηση δικαιωμάτων (σύμφωνο συμβίωσης, ταυτότητα φύλου, απάλειψη ομοφοβικών διατάξεων από τον Ποινικό Κώδικα κ.ά.) υπό το “βάρος” της συμμόρφωσης με την ΕΕ και το ΕΔΔΑ, ακόμα και η συζήτηση για τη θέσπιση του δικαιώματος γάμου για τα ομόφυλα ζευγάρια, έρχονται την ίδια στιγμή που αποδομείται το εργατικό δίκαιο και οι κατακτήσεις, αποσαρθρώνονται οι απαραίτητες κοινωνικές δομές με συνέπεια οι νόμοι αυτοί να μένουν κενό γράμμα. Και βέβαια πλάι σε αυτά, έρχονται και οι σεξιστικές επιθέσεις με τα κάθε λογής “επιστημονικά συνέδρια”, τα σχολικά βιβλία κ.ά. Κλείνοντας, στάθηκε στη σημασία της εξέτασης της λειτουργίας της πυρηνικής οικογένειας για να μπορέσουμε να εξηγήσουμε τις ρίζες της σεξιστικής καταπίεσης όχι μόνο των γυναικών, αλλά και της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.

 

Στη συνέχεια ο Γιώργος Τσιτιρίδης αναφέρθηκε στα πολλά χρόνια πολιτικής σχέσης με τον Κώστα Τορπουζίδη και τον Νίκο Χατζητρύφων. Αναφέρθηκε στη δράση του κινήματος των ομοφυλοφίλων στη Θεσσαλονίκη από πριν το 2000 μέχρι και σήμερα, από τον ΟΠΟΘ (Ομάδα Πρωτοβουλίας Ομοφυλόφιλων Θεσσαλονίκης) στην Σύμπραξη κατά της Ομοφυλοφοβίας (και μετέπειτα Σύμπραξη για το Κοινωνικό Φύλο) και την ΠΟΕΚ (Πρωτοβουλία Ομοφυλοφίλων Ενάντια στην Καταπίεση) που έβγαζε από το 2004 έως το 2007 το περιοδικό “Απελευθέρωση” και μπαίνει πολύ δυναμικά στις αρχές του 2000 στο κίνημα. Από τον κοινό αυτό βηματισμό των οργανώσεων αυτών προκύπτει μια πολύ γόνιμη περίοδος για το κίνημα στη Θεσσαλονίκη. Από τις σελίδες της “Απελευθέρωσης” μπορεί κανείς να δει πόσο σημαντικά για το σήμερα είναι πράγματα που γράφτηκαν εκείνα τα χρόνια, κάτι που επιβεβαιώνει και η νέα έκδοση του βιβλίου.

 

«Αυτό που μου έμαθε ο Κώστας αν και μπορεί να το περιγελούσα εκείνο το διάστημα, ήταν το “ταξικό”... με τα χρόνια, με τις συζητήσεις μου με τον Κώστα και με το λιθαράκι που έβαλε τότε η ΠΟΕΚ, κατάλαβα ότι τα πράγματα μπήκαν στη σωστή τους βάση. Ο Κώστας ήταν αυτός που μας κατέβασε σε πορείες, και για πρώτη φορά θυμάμαι πως έχουμε μαζί μας τα πανό της ΠΟΕΚ και της Σύμπραξης», εικόνα που όπως τόνισε του προκάλεσε δέος. Η ταξική σκοπιά και η εκμετάλλευση πλάι στην καταπίεση είναι κάτι που ο Γιώργος το έζησε και όλα τα προηγούμενα χρόνια. Στη συνέχεια εξέτασε τα προχωρήματα που έχει κατακτήσει η κοινότητα και όλο το ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα, κόντρα και σε έμφυλα στερεότυπα που μπορεί να υπήρχαν ανάμεσα στα μέλη της κοινότητας. Κλείνοντας τόνισε πως έχουμε περάσει σαν κίνημα και κοινωνία από όλα αυτά τα κύματα, φτάνουμε οι ΛΟΑΤΚΙ+ άνθρωποι να είναι πλέον αποδεκτοί, αλλά ακόμα μόνο υπό το πρίσμα των “κανόνων” της ετεροκανονικής κοινωνίας. Ο αγώνας χρειάζεται συνέχεια.

 

Όπως τόνισε στη συνέχεια Νίκος Χατζητρύφων, η ιδιαιτερότητα του βιβλίου είναι ότι εντοπίζει πως «ολιστικά ευτυχισμένο ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο (και όχι μόνο) δεν μπορεί να υπάρξει σε ένα δυστοπικό περιβάλλον, ούτε μόνο ως προς τη ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητά του». Δηλαδή σε ένα περιβάλλον χωρίς νόμους που να εξασφαλίζουν την ισότητα, χωρίς δικαστήρια που να τη διασφαλίζουν, χωρίς δωρεάν σύστημα Υγείας, εκπαίδευση και ικανοποιητικό μισθό, κατοικία και προσβασιμότητα στον Πολιτισμό και στη ψυχαγωγία. Το βιβλίο δίνει σημαντικές πληροφορίες, περιγράφοντας πώς ήταν η ζωή των ΛΟΑΤΚΙ+ ανθρώπων στο παρελθόν και σήμερα, αλλά και στην ιστορία του ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος στην Ελλάδα. Σημαντική και η αναφορά στην εφαρμογή της θεωρίας στην πράξη, στην Οκτωβριανή επανάσταση που πέραν των οικονομικών μέτρων, θεσμοθέτησε σημαντικές ελευθερίες και δικαιώματα για τις γυναίκες και τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Το βιβλίο κλείνει με ένα “μανιφέστο”: Και τώρα τι κάνουμε; μας ικανοποιεί η παρούσα κατάσταση; ποιές προοπτικές ανοίγονται; πώς εμπλέκονται ευρύτερα στρώματα στην πάλη για την απελευθέρωση;

 

Τέλος, ο Κώστας Τορπουζίδης, συγγραφέας του βιβλίου, ξεκίνησε λέγοντας πως είναι πραγματικά χαρούμενος που βρίσκεται ξανά μαζί με ανθρώπους που βρέθηκαν μαζί στην πρώτη γραμμή σε αυτήν την πάλη. Όπως τόνισε χαρακτηριστικά, «όταν ήρθα στη Θεσσαλονίκη, δύο πράγματα διάβαζα, την έκδοση που είχε η ΟΣΕ τότε για τους ομοφυλόφιλους (και μου φαινόταν απίθανο ότι υπάρχει αριστερή οργάνωση που διαδίδει μια τέτοια έκδοση), αλλά και ο “Πόθος” και η “Βιταμίνη Ο”. Αναφέρθηκε στις κοινές δράσεις που γέννησε η συμμετοχή των οργανώσεων και στη Θεσσαλονίκη γύρω από το νέο αντικαπιταλιστικό κίνημα των αρχών του 2000. Η δράση των τελευταίων 25 χρόνων, οι συζητήσεις μέσα στο κίνημα, στο Φεστιβάλ Μαρξισμός, είναι τα στοιχεία που καθόρισαν και το περιεχόμενο του βιβλίου, αλλά καθόρισαν και τα προχωρήματα του κινήματος για να φτάσουμε στο σήμερα. Στις διαδηλώσεις του pride με χιλιάδες κόσμου και στη Θεσσαλονίκη, σε μια πολιτική αλλαγή που γίνεται και νομοθετική σε σημαντικά σημεία.

 

Το βιβλίο εξάλλου δεν προσπαθεί να επικοινωνήσει με συγκεκριμένο -πολιτικά- ακροατήριο, αλλά να βοηθήσει όλο τον κόσμο που παλεύει ενάντια στο μέτωπο της καταπίεσης. Δύο πράγματα προσπαθεί να τονίσει: Το ένα είναι το πόσο δεμένη είναι η καταπίεση με το σύστημα και πόσο σημαντικό ρόλο παίζει για αυτό η πυρηνική οικογένεια. Η ιστορική αναδρομή του θεσμού της οικογένειας είναι χρήσιμη για να φτάσουμε στην ποιοτική διαφορά που έρχεται με τον καπιταλισμό, και απαιτεί την κατασκευή του “ανώμαλου-ομοφυλόφιλου ατόμου”. Και το δεύτερο, ότι υπήρξαν τεράστια κινήματα στον 20ο αιώνα που ανατρέψανε αυτή την καπιταλιστική “ορθοδοξία”, για να φτάσουμε στα σημερινά προχωρήματα. Και μέσα από τα επιτεύγματα της πρώτης νικηφόρας εργατικής επανάστασης του 1917, αλλά και μέσα από τον Μάη του ‘68, που για πρώτη φορά γεννά ένα ομοφυλόφιλο κίνημα πολιτικοποιημένο, κομμάτι ενός ευρύτερου κινήματος ενάντια στην καταπίεση συνολικότερα.

 

Το βιβλίο θέλει να επικοινωνήσει με το ρεύμα της πολιτικής των ταυτοτήτων και τα πολιτικά του όρια. Στον αντίποδα, για τον συγγραφέα η διαθεματικότητα έχει νόημα όταν υπάρχει και μια κοινωνική δύναμη που να μπορεί να την εκπροσωπήσει, και αυτή είναι η εργατική τάξη. Το άρθρο του για τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου αποτυπώνει μια συγκλονιστική στιγμή ξεσηκωμού πολλών φορέων, συνδικάτων, οργανώσεων αλλά και ευρύτερου κόσμου ενάντια στο έγκλημα. Για τον συγγραφέα ο άνθρωπος γράφει την ιστορία του όχι μόνο σε συλλογικό, αλλά και σε προσωπικό επίπεδο. Δεν είμαστε μόνο η βιολογία μας, είμαστε και το βίωμα και οι επιλογές που κάνουμε στην πορεία της ζωής μας. Η αξιοποίηση των κλασσικών του μαρξισμού, μαζί με θεωρητικούς που δεν ανήκουν σε αυτήν την παράδοση (ακόμα και αν χρειάζονται κριτική αντιμετώπιση) αλλά και τα σύγχρονα ανθρωπολογικά δεδομένα, είναι κομμάτια απαραίτητα για αυτήν την συζήτηση. Γιατί η Αριστερά θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει την καταπίεση σαν ένα βασικό εργαλείο του συστήματος για να διαχωρίσει την εργατική τάξη, αν θέλει να είναι χρήσιμη για τον κόσμο που παλεύει.