Οι «Σπυριδούλες» της Νεφέλης Μαϊστράλη, η παράσταση που ανεβάζει η θεατρική ομάδα 4Frontal από το Σάββατο 12 Οκτώβρη, είναι χωρίς υπερβολή ένα αριστούργημα. Μια παράσταση βαθιά πολιτική, βαθιά ταξική, που δεν πρέπει να τη χάσει καμιά και κανείς.
Έχοντας πρωτοπαιχτεί στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου το 2023 και κερδίσει ήδη διακρίσεις και εξαιρετικές κριτικές, τώρα -ευτυχώς- επιστρέφει στο θέατρο Τζένη Καρέζη. Στο κέντρο της βρίσκεται η αληθινή ιστορία της Σπυριδούλας Ράπτη, της 12χρονης υπηρέτριας που το 1955 κατέληξε στο νοσοκομείο με εγκαύματα σε όλο της το σώμα έχοντας “σιδερωθεί” από τα αφεντικά της. Μέσω του πρωτοφανούς βιαιότητας αυτού γεγονότος, παρακολουθούμε τα όσα βίωναν τα χιλιάδες φτωχά ανήλικα κορίτσια που τις δεκαετίες του '50 και του '60 στέλνονταν από όλη την επαρχία για να δουλέψουν ως εσωτερικές οικιακές εργάτριες, ως «ψυχοκόρες», στα πλούσια σπίτια της πρωτεύουσας και των άλλων μεγάλων πόλεων.
Η ζωή των «δουλικών», όπως τις αποκαλούσαν οι «κυράδες» τους, ήταν η κόλαση επί της γης. Στην παράσταση ζωντανεύουν οι άθλιες συνθήκες διαμονής, η στυγνή εκμετάλλευση με δουλειά όλη μέρα χωρίς στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων ένσημα και περίθαλψη, οι σεξουαλικές και κάθε είδους σωματικές κακοποιήσεις, οι κατ' εξακολούθηση βιασμοί. Είναι επί σκηνής όλα όσα διαβάσαμε στο βιβλίο της Ίρις Αυδή Καλκάνη «Οι Υπηρέτριες – Η πικρή ιστορία τους στην Ελλάδα» που εκδόθηκε πρόσφατα.
Με γλώσσα ωμή και σκληρή, η Νεφέλη Μαϊστράλη λεπιδιάζει την άρχουσα τάξη και όλο το δόγμα του «Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια», στο όνομα του οποίου στήνεται το ταξικό σεξιστικό οικοδόμημα και συντελούνται εγκλήματα από τότε μέχρι σήμερα. Γιατί, ό,τι και αν λέει η προπαγάνδα των «από πάνω», στον κόσμο των Σπυριδούλων και όλων των «από κάτω», ο πόλεμος για την «πατρίδα» σημαίνει «φτώχεια καταραμένη». Στον κόσμο τους, ο Θεός δεν έχει καμιά θέση, είναι «τυφλός, κουφός και άφαντος». Στο κόσμο τους, έχουν μόνο μία «οικογένεια», αυτή της τάξης τους. Και αυτή η οικογένεια είναι που στέκεται δίπλα τους και τους δίνει τη δύναμη να μιλήσουν, όπως η Σπυριδούλα που έγινε σύμβολο του αγώνα για την απελευθέρωση.
Η παράσταση είναι άρτια καλλιτεχνικά. Η σκηνοθεσία και οι ερμηνείες των ηθοποιών βγάζουν όλη τη δύναμη του κειμένου προκαλώντας κυριολεκτικά ρίγη -νιώθεις το σίδερο να καίει την πέτσα κι ας μη το βλέπεις. Η μουσική των Θραξ Πανκc, αυτός ο τρομερός συνδυασμός παραδοσιακών και πανκ ήχων, είναι η ιδανική, αναδεικνύει όλη την ένταση που έχουν μέσα τους οι σκηνές και οι στίχοι της Νεφέλης Μαϊστράλη.
Συνδέσεις
Τα μηνύματα είναι κρυστάλλινα. «Δεν στήσαμε όλο αυτό για να ταξιδέψουμε τάχα στο χρόνο. Υπάρχουν σειρές, ταινίες, πολλά τέτοια που το κάνουν πολύ καλύτερο όλο αυτό. ... Αυτό που κάνουμε τώρα εδώ είναι πιο πολύ για να κάνουμε διάφορες συνδέσεις, αναλογίες. Αυτό είναι το πιο σημαντικό», μας λένε όταν διακόπτουν τη ροή της παράστασης για να φέρουν τις μαρτυρίες των σύγχρονων Σπυριδούλων, στη συντριπτική πλειοψηφία τους μεταναστριών γυναικών -αλλά και αντρών- που δουλεύουν σε αντίστοιχες συνθήκες σήμερα.
Οι αναλογίες βέβαια που αφήνουν τον θεατή να κάνει δεν περιορίζονται στο χώρο των οικιακών βοηθών ή/και των καθαριστριών. Η ιστορία της 12χρονης Σπυριδούλας φέρει άμεσα στο νου την υπόθεση των βιασμών της 12χρονης του Κολωνού από την τάξη των Μίχων. Τα σημάδια από το σίδερο στο σώμα της παραπέμπουν άμεσα στα σημάδια από τα βασανιστήρια στο σώμα του Μοχάμεντ Καμράν μέσα στο ΑΤ Αγίου Παντελεήμονα. Τέτοιες αναλογίες υπάρχουν άπειρες.
Για μιάμιση ώρα η Νεφέλη Μαϊστράλη και οι 4Frontal στήνουν το σύστημα της εκμετάλλευσης και της σεξιστικής καταπίεσης στον τοίχο και το “πυροβολούν” χωρίς κανένα έλεος. Με κορυφαία στιγμή την “προσευχή” των Σπυριδούλων, ένα “Πάτερ ημών” που θα μείνει στην ιστορία του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου. Όχι μόνο γιατί τολμά να “βεβηλώσει” τα “ιερά και όσια” της άρχουσας τάξης. Όχι μόνο γιατί διαολοστέλνει Θεούς, Βασιλείς και όλα τα πλούσια Τέρατα αυτού του κόσμου. Αλλά γιατί είναι ένα κάλεσμα σε όσους δεν έχουνε τίποτα να χάσουνε, σε όσους μονάχα οι αλυσίδες τους τους κρατούν από το να χυμήξουν στους βασανιστές τους, να σπάσουν τα δεσμά τους. Και να εξασφαλίσουν ότι τα καθάρματα που πλουτίζουνε εις βάρος τους θα πάθουν όσα κάνουνε. «Αυτό είν' το δίκαιο».