Το κόμμα της επανάστασης

Όταν γίνεται κάτι τέτοιο, το μείγμα των ιδεών που έχουν στο νου τους, κάθε άλλο παρά «καθαρό» είναι. Μαζί με τις ιδέες που φέρνει η αυτοπεποίθηση, η ελπίδα ότι η ζωή μπορεί να γίνει κάτι περισσότερο από ένα απέραντο βάσανο για την επιβίωση, μαζί με τη ζέστη της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης, υπάρχουν και οι ιδέες της παλιάς ζωής: εκείνες που λένε ότι η φυσική τάξη πραγμάτων είναι η ταξική κοινωνία της εκμετάλλευσης.

Χρειάστηκε μάχη για να κερδίσουν οι πρώτες ιδέες και όχι οι δεύτερες. Η διαδρομή από τον Φλεβάρη στον Οκτώβρη δεν ήταν μια ευθεία γραμμή.  Σε κρίσιμες στιγμές παρουσιάστηκαν συγκεκριμένα διλήμματα, σταυροδρόμια, για το που θα πάει η επανάσταση. Προς την κλιμάκωση, το βάθεμα και την γενίκευση ή προς τον αυτοπεριορισμό, την αποκλιμάκωση και την ήττα;

Το κόμμα των μπολσεβίκων έπαιξε τον αποφασιστικό ρόλο να δοθεί η σωστή απάντηση. Γιατί υπήρχαν κόμματα και μεγάλα στην πρώτη φάση της επανάστασης που είχαν ρίζες στους εργάτες και τους φαντάρους και υποστήριζαν την δεύτερη προοπτική, οι μενσεβίκοι και οι «εσέροι» (τα αρχικά των σοσιαλ-επαναστατών).

Χρόνια

Οι μπολσεβίκοι δεν δημιουργήθηκαν στη φωτιά της επανάστασης του 1917. Είχαν πίσω τους χρόνια παρέμβασης στο εργατικό κίνημα. Προέκυψαν αρχικά ως πτέρυγα του ενιαίου Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος της Ρωσίας, όταν αυτό διασπάστηκε στο Δεύτερο Συνέδριο του το 1903. Η ονομασία τους προέρχεται από την ρώσικη λέξη που σημαίνει «πλειοψηφία».

Αυτό που έφτασε να χωρίζει τους μπολσεβίκους από τα άλλα ρεύματα της μαρξιστικής αριστεράς στην Ρωσία ήταν η πεποίθηση ότι ηγέτιδα δύναμη της επανάστασης θα ήταν η εργατική τάξη. Για τους μενσεβίκους (τη μειοψηφία, που σε κάποιες περίοδους ήταν στην πραγματικότητα πλειοψηφία) αυτό ήταν αδιανόητο: η επανάσταση θα έλυνε αστικοδημοκρατικά καθήκοντα, άρα ηγέτης της θα ήταν η προοδευτική αστική τάξη. Ήταν τυχοδιωκτισμός να υπερπηδούνται «στάδια».

Οι μπολσεβίκοι πέρασαν οι ίδιοι μια ολόκληρη διαδικασία συγκρότησης, «διαλόγου» με τα πιο πρωτοπόρα πιο μαχητικά κομμάτια της τάξης. Το 1912 όταν το κίνημα άρχισε να ανακάμπτει από την ήττα της πρώτης επανάστασης του 1905, με πρωτοβουλία του Λένιν στην Πετρούπολη, κυκλοφόρησε μια νόμιμη καθημερινή εφημερίδα, η Πράβδα (Αλήθεια). Σύντομα απέκτησε δεκάδες χιλιάδες αναγνώστες στις εργατικές συνοικίες και στα εργοστάσια. Εγινε μια εφημερίδα η οποία δεν απευθυνόταν απλά στους πρωτοπόρους εργάτες, αλλά που σε μεγάλο μέρος γραφόταν από τους ίδιους.

Σε κάθε εργοστάσιο θα υπήρχε τουλάχιστον ένας μπολσεβίκος εργάτης που θα οργάνωνε το πούλημα της εφημερίδας, την συγκέντρωση της οικονομικής ενίσχυσης, το διάβασμά της. Αυτός και οι σύντροφοί του ήταν η μαγιά για τις πιο σκληρές συγκρούσεις. Όσο πιο δυνατοί ήταν οι μπολσεβίκοι σε ένα εργοστάσιο τόσο πιο πιθανό ήταν να κατέβει σε απεργία συμπαράστασης, η σε απεργία με καθαρά πολιτικά αιτήματα.

Ο πόλεμος κατέστρεψε την οργανωτική δομή των μπολσεβίκων. Το κύμα του πατριωτισμού δεν άφησε ανεπηρέαστο το κόμμα. Τον Φλεβάρη, όταν ξέσπασε η επανάσταση, στην καλύτερη περίπτωση διέθετε 24.000 μέλη. Και όλα τα στρατηγικά ζητήματα για το μέλλον έμπαιναν ξανά από την αρχή. Χρειάστηκε μια σκληρή εσωκομματική μάχη, για να πείσει ο Λένιν για την προοπτική της σοσιαλιστικής επανάστασης, του «Όλη η εξουσία στα σοβιέτ».

Η μακρόχρονη πολιτική παρέμβαση, η στήριξη στις αρχές του μαρξισμού, του διεθνισμού, το ρίζωμα στην τάξη είναι οι παράγοντες που εξηγούν το «παράδοξο» αυτού του κόμματος. Ήταν το πιο δημοκρατικό και το πιο συγκεντρωτικό κόμμα ταυτόχρονα. Ένα κόμμα που ο ηγέτης του ο Λένιν βρισκόταν επανειλημμένα στη μειοψηφία και όπου κάποιες στιγμές θύμιζε περισσότερο ομοσπονδία τάσεων παρά κόμμα. Από την άλλη, ήταν το κόμμα των πιο πειθαρχημένων αγωνιστών, που είχαν δοκιμάσει την ηγεσία τους για χρόνια. Το κόμμα που οργάνωσε αριστοτεχνικά αυτό που οι αστοί ονόμασαν «πραξικόπημα» του Οκτώβρη: δεν συμμετείχαν εκατομμύρια εργάτες και φαντάροι στην οργάνωση εκείνης της νύχτας που έχει αποθανατίσει ο Αϊζενστάιν στις ταινίες του. Μια χούφτα άνθρωποι την οργάνωσαν, με επικεφαλής τον Τρότσκι.

Το 1924 με αφορμή μια άλλη επανάσταση που χάθηκε, στην Γερμανία, ο Τρότσκι έβγαζε το εξής συμπέρασμα: «Χωρίς ένα κόμμα, ξέχωρα από το κόμμα, πάνω από το κεφάλι του κόμματος ή με ένα υποκατάστατό του, η προλεταριακή επανάσταση δεν θα είχε νικήσει».