Το τρελοκομείο της κρίσης. Ξανά στο χείλος της χρεοκοπίας

Οι ηγέτες της Ευρώπης βρίσκονται σε απόγνωση. Μέσα στους προηγούμενους μήνες εξάντλησαν τα γιατρικά τους -χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Το μόνο που κατάφεραν ήταν να εξαντλήσουν με τις άχρηστες θεραπείες και τις φοβερές τους παρενέργειες τον «ασθενή» -και μαζί του και τα τελευταία ψήγματα εμπιστοσύνης και ανοχής των πληθυσμών τους.

 

Την περασμένη βδομάδα τα spread  της Ιρλανδίας (η διαφορά ανάμεσα στα επιτόκια των δεκαετών τίτλων του Γερμανικού και του Ιρλανδικού δημοσίου) ξεπέρασαν τις 650 μονάδες (6.5%) έσπασαν κάθε προηγούμενο ρεκόρ. Αλλόφρονες οι «επενδυτές» έτρεχαν να ξεπουλήσουν τα ιρλανδικά ομόλογα πού είχαν στα χέρια κυριολεκτικά όσο-όσο. Και ο πανικός δεν περιορίστηκε στους τίτλους του Ιρλανδικού χρέους: τα ελληνικά spread επέστρεψαν την περασμένη Παρασκευή στις 900 μονάδες, στα επίπεδα του περασμένου Απρίλη. Και τα «ασφάλιστρα έναντι χρεοκοπίας» (CDS) πήραν την ανηφόρα όχι μόνο στην Ιρλανδία και την Ελλάδα αλλά και την Ισπανία και την Ιταλία. Η «αγορά», με άλλα λόγια, μυρίζει χρεοκοπία.

Την Πέμπτη το βράδυ οι ηγέτες των πέντε μεγαλύτερων οικονομιών της Ευρώπης (Γερμανία, Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία) που βρίσκονταν στην Σεούλ για την Σύνοδο των G20 έτρεξαν να καθησυχάσουν τους επενδυτές εκδίδοντας μια κοινή ανακοίνωση με την οποία διαβεβαίωναν τους κατόχους ομολόγων των ευρωπαϊκών κρατών ότι τα χρήματά τους ήταν εγγυημένα. Η ανακοίνωση αναχαίτισε την Παρασκευή την καταστροφική πορεία προς τον γκρεμό. Αλλά όλοι ξέρουν ότι οι ανακοινώσεις δεν κρατάνε παρά λίγες μόνο ώρες. Το ελληνικό φιάσκο, άλλωστε, με το «περίστροφο στο τραπέζι» είναι πολύ πρόσφατο για να ξεχαστεί.

Την Κυριακή οι εκπρόσωποι της Κομισιόν πίεσαν την κυβέρνηση της Ιρλανδίας να υποβάλει επίσημη αίτηση ένταξης στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης -τον μηχανισμό που στήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση με τη βοήθεια και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου την επαύριον της ελληνικής κρίσης για την αντιμετώπιση παρόμοιων καταστάσεων. Η Ιρλανδία αρνήθηκε. Για πόσο όμως;

Η κυβέρνηση της Ιρλανδίας διαθέτει αρκετή ρευστότητα έτσι ώστε να μπορεί να καλύψει τις βασικές της ανάγκες μέχρι και τον Ιούνιο. Και αν τα spread συνεχίσουν να βρίσκονται μέχρι τότε στα ύψη, λένε ο Μπράιαν Κόουεν, ο πρωθυπουργός και ο Μπράιαν Λένιχαν, ο υπουργός Οικονομικών, η ιρλανδική κυβέρνηση μπορεί να «αξιοποιήσει» τα αποθεματικά των συνταξιοδοτικών ταμείων. Δεν θα είναι η πρώτη φορά, άλλωστε, που η κυβέρνηση βάζει χέρι στα λεφτά των συνταξιούχων: με τα αποθεματικά των ταμείων οργανώθηκε η «διάσωση» του τραπεζικού τομέα, πριν από δυο μήνες.

Η κυβέρνηση της Ιρλανδίας ήταν από την αρχή κυριολεκτικά αδίστακτη στις προσπάθειές της να «πείσει τις αγορές» μέσα από δρακόντειες περικοπές για την βιωσιμότητα της οικονομίας της. Και δεν έχει πάψει να είναι αδίστακτη: το υπουργείο Οικονομικών ετοιμάζει ένα νέο πακέτο περικοπών, που όμως θα ανακοινωθεί τον Δεκέμβρη, με την κατάθεση του προϋπολογισμού στη Βουλή.

Ανεξέλεγκτες

Πολλοί, όμως, πιστεύουν ότι μια τόσο μεγάλη αναβολή στην ανακοίνωση νέων μέτρων είναι πολύ επικίνδυνη: οι αγορές ζητάνε αίμα -και όπως συμβαίνει με όλους τους βρυκόλακες, αν οι ορέξεις τους δεν ικανοποιηθούν άμεσα, μπορεί να επιτεθούν σε οποιονδήποτε -ακόμα και στους ίδιους τους προστάτες τους. «Μερικοί υψηλά ιστάμενοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι» γράφει η εφημερίδα Financial Times, «συμπεριλαμβανομένων κάποιων στελεχών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, πιστεύουν ότι αυτό το χρονοδιάγραμμα παραείναι μακρύ... Κάτι πρέπει να ανακοινωθεί μέσα στη βδομάδα». Αλλιώς, οι εξελίξεις κινδυνεύουν να είναι ανεξέλεγκτες.

Στην πραγματικότητα, όμως, οι εξελίξεις θα είναι ανεξέλεγκτες έτσι και αλλιώς -είτε ανακοινώσουν κάποια νέα μέτρα μέσα στις επόμενες μέρες είτε όχι. Το μόνο που έχουν καταφέρει οι απανωτές επιθέσεις στην εργατική τάξη, τη νεολαία, τους συνταξιούχους και τους φτωχούς μέχρι τώρα είναι να βυθίσουν την οικονομία στην ύφεση -χωρίς να λύσουν κανένα από τα προβλήματα που τους έφεραν εδώ.

Η Ιρλανδία ήταν μέχρι πριν από τρία χρόνια ο παράδεισος των αγορών: η οικονομία πήγαινε, φαινομενικά τουλάχιστον, από το καλό στο καλύτερο, οι κερδοσκόποι (στους φυσιολογικούς καιρούς ονομάζονται «επενδυτές») έκαναν ουρά για να επενδύσουν στον «κέλτικο Τίγρη» και οι τράπεζες μοίραζαν δάνεια «με τη σέσουλα» -με μοναδική εγγύηση τις «λαμπρές προοπτικές» που υποσχόταν το Ιρλανδικό θαύμα. Μόνο όταν ξέσπασε η κρίση αποκαλύφθηκε ότι το «θαύμα» δεν ήταν παρά μια φούσκα γιγαντιαίων διαστάσεων με το τραπεζικό σύστημα παραφουσκωμένο τόσο όσο και η κακόφημη πια Lehman Brothers, η αμερικανική τράπεζα που φαλίρισε θεαματικά τον Σεπτέμβρη του 2008, απειλώντας να παρασύρει μαζί της στον πάτο ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία.

Και τώρα, ύστερα από δυο χρόνια περικοπών βρισκόμαστε ξανά στο ίδιο σημείο. Μόνο που αυτή τη φορά η Ιρλανδία δεν είναι μόνη: αυτή τη φορά η κρίση απειλεί ταυτόχρονα όλες σχεδόν τις «περιφερειακές» χώρες της Ευρώπης -και όχι μόνο αυτές.

Αν η Ιρλανδία του Κόουεν και του Λέινιχαμ χρειάστηκε δυο χρόνια για να επιστρέψει στο σημείο «μηδέν» η Ελλάδα του Παπανδρέου και του Παπακωνσταντίνου «κατάφερε» τα ίδια μέσα σε έξι μήνες όλους και όλους. Το επίκεντρο της νέας ελληνικής κρίσης ήταν η αναμενόμενη ανακοίνωση στις 15 Νοέμβρη των αναθεωρημένων υπολογισμών της Eurostat για τα ελλείμματα και τα χρέη των περασμένων ετών -που όλοι, περίμεναν ότι θα ήταν πολύ χειρότερες από τις τελευταίες εκτιμήσεις. Το πραγματικό πρόβλημα, φυσικά, δεν είναι τα μαγειρέματα της Eurostat -που ανέβασαν τελικά το έλλειμμα του 2009 στο 15.4% και το δημόσιο χρέος  στο 127% του ΑΕΠ: απλά τα νέα αναθεωρημένα στοιχεία δείχνουν ακόμα πιο ανάγλυφα πόσο αδύνατο είναι να καταφέρει η Ελλάδα να αποφύγει τελικά την χρεοκοπία -συντεταγμένη (όπως ονομάζεται η αναδιάρθρωση του χρέους) ή μη.

Η κυβέρνηση έτρεξε να μοιράσει διαβεβαιώσεις ότι οι επιβαρύνσεις που προκύπτουν από αυτή την αναθεώρηση θα γίνουν «με ισορροπημένο και δίκαιο τρόπο» χωρίς νέες περικοπές στους μισθούς και τις συντάξεις ή νέους φόρους. Αλλά, όπως έδειξαν και τα αποτελέσματα των εκλογών, σχεδόν κανένας πια δεν τους πιστεύει. Ο Παπακωνσταντίνου έχει αρχίσει ήδη διαπραγματεύσεις με την Τρόικα για τον «επιμερισμό» των βαρών της αναθεώρησης σε δυο χρόνια: με απλά λόγια οι «αναγκαίες» περικοπές για να περιοριστεί το έλλειμμα στα πλαίσια που ορίζει το μνημόνιο να μην γίνουν με μιας αλλά με δόσεις. Αυτό ονομάζει «δίκαιο και ισορροπημένο» η κυβέρνηση.

Εκτροχιασμός

Αλλά δεν είναι μόνο η αναθεώρηση των περασμένων στοιχείων που βαραίνει το υπουργείο Οικονομικών. Το φετινό έλλειμμα έχει ήδη εκτροχιαστεί, από τη μια λόγω της κατάρρευσης των εσόδων και από την άλλη λόγω της απογείωσης των τόκων που «αναγκάζεται» να πληρώνει στους τραπεζίτες-κερδοσκόπους το δημόσιο για τα παλιά και τα νέα χρέη.

Το αποτέλεσμα είναι, όπως και στην περίπτωση της Ιρλανδίας, το ίδιο: αμφισβήτηση από τις «αγορές» της ικανότητας εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους, απογείωση των «ασφαλίστρων έναντι χρεοκοπίας» και τοκογλυφικά επιτόκια που κάνουν την επιστροφή στις αγορές μετά τη λήξη του Μνημονίου το 2013 όνειρο θερινής νυκτός. Για αυτό έχουν αρχίσει από τώρα οι συζητήσεις με την Τρόικα για παράταση του Μηχανισμού Στήριξης και του μνημονίου και μετά το 2013.

Στο μεταξύ, για να πείσουν τις αγορές, όλοι ακονίζουν τα μαχαίρια τους για νέες θυσίες.

Δεν αντιλαμβάνονται το αδιέξοδο; Δεν έχουν μάθει τίποτα από την ιστορία; Δεν έκαναν ούτε έναν απολογισμό αυτών των δυο χρόνων που έχουν περάσει από την κατάρρευση της Lehman Brothers μέχρι σήμερα;

Φυσικά και το ξέρουν. Αλλά αυτό δεν σημαίνει κιόλας ότι θα παραιτηθούν. Η ιστορία είναι γεμάτη από απελπισμένους και αδίστακτους άρχοντες που προτίμησαν να βυθίσουν τους «υπηκόους» τους στον λιμό, την πανούκλα, τον πόλεμο και τον θάνατο παρά να στερηθούν τα προνόμιά τους. Αυτό που θα τους φρενάρει δεν είναι η γνώση και η λογική. Το μόνο που μπορεί να τους σταματήσει είναι η αντίσταση, η διαδήλωση, η απεργία, η κατάληψη, η εξέγερση. Στο χέρι μας είναι.