Σε κατάσταση συναγερμού βρίσκεται, από την περασμένη βδομάδα, για μια ακόμα φορά η παγκόσμια οικονομία. Την Δευτέρα τα επιτόκια των ισπανικών ομολόγων ξεπέρασαν ξανά το 6% σπέρνοντας τον πανικό στους τοκογλύφους, τους κερδοσκόπους και τους κάθε λογής επενδυτές -στα τρωκτικά που τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αρέσκονται να αποκαλούν "οι αγορές".
"Οι οικονομολόγοι", έγραφε η ανταπόκριση του πρακτορείου Reuters δυο μέρες αργότερα, "που παρακολουθούν την Ισπανία δεν ξέρουν πόσα ακριβώς χρήματα και πότε ακριβώς θα χρειαστούν. Αλλά πολλοί είναι σχεδόν βέβαιοι ότι η Μαδρίτη θα ζητήσει στο τέλος μια διάσωση πολλών δισεκατομμυρίων για τις τράπεζες της και ίσως και για τον ίδιο της τον εαυτό".
Η Ισπανία είναι, μετά τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία η τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης. Αν "πέσει" είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα συμπαρασύρει στον γκρεμό και την Ιταλία -που αντιμετωπίζει από μόνη της έτσι και αλλιώς τεράστια προβλήματα. Το πλήγμα θα είναι σε αυτή την περίπτωση σχεδόν θανάσιμο, όχι μόνο για το Ευρώ αλλά και για ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία.
Η ισπανική οικονομία βρίσκεται εδώ και πολύ καιρό στο κόκκινο. Το ίδιο το δημόσιο χρέος, τυπικά, δεν είναι ούτε πολύ μεγάλο (79% του ΑΕΠ), ούτε μη "βιώσιμο". Το τραπεζικό σύστημα, όμως, είναι στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Και τα δημόσια ελλείμματα συνεχίζουν, παρά τη σκληρή λιτότητα που έχει επιβάλλει η δεξιά κυβέρνηση του Ραχόι να βρίσκονται στα ουράνια.
Τα προβλήματα αυτά δεν είναι καινούργια. Στα τέλη του περασμένου Νοέμβρη, τα επιτόκια των ισπανικών δεκαετών ομολόγων είχαν ξεπεράσει και πάλι το "ψυχολογικό όριο" (που έχει τόσο σχέση με την ψυχολογία όση και ένας τραπεζίτης με το ανθρώπινο είδος) του 6%. Ο συναγερμός εκείνος, όμως, έληξε μέσα στις επόμενες μέρες χάρη στην παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) που πλημμύρισε, κυριολεκτικά, το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα στο χρήμα: τον Δεκέμβρη η ΕΚΤ μοίρασε, με τη μορφή τριετών, χαμηλότοκων δανείων, 489 φρεσκοτυπωμένα δισεκατομμύρια Ευρώ στις ευρωπαϊκές τράπεζες. Και τον Φλεβάρη μοίρασε, με τον ίδιο τρόπο, άλλα 530 δισεκατομμύρια. Ένα μεγάλο τμήμα από αυτά τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια κατέληξε στις ισπανικές τράπεζες. Τα επιτόκια των κρατικών τίτλων υποχώρησαν (έφτασαν στο 4,9% την 1 Μάρτη) και η κυβέρνηση του Ραχόι κατάφερε να δανειστεί, στα γρήγορα, τα μισά από τα 86 περίπου δις που θα χρειαστεί φέτος για την αναχρηματοδότηση του χρέους και την κάλυψη των νέων ελλειμμάτων. Τώρα, όμως, η επίδραση των δανείων της ΕΚΤ έχει αρχίσει να εξανεμίζεται και τα επιτόκια έχουν πάρει ξανά την ανηφόρα.
Στην σύνοδο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που έγινε την περασμένη βδομάδα ο Τιμ Γκάιτνερ, ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, πίεσε την ΕΚΤ να προχωρήσει σε πιο γενναία μέτρα για την αντιμετώπιση της ευρωπαϊκής κρίσης. Η FED, η αμερικανική κεντρική τράπεζα, παρόλο που η κρίση στις ΗΠΑ δεν έχει τις ίδιες διαστάσεις με την Ευρώπη, έχει κατεβάσει τα επιτόκια σχεδόν στο μηδέν. Και όχι μόνο αυτό: μέσα στα τρεισήμισι χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από την κατάρρευση της Λήμαν Μπράδερς μέχρι σήμερα η FED έχει αγοράσει, κατευθείαν από το αμερικανικό δημόσιο, με φρεσκοτυπωμένα χρήματα, ομόλογα αξίας πάνω από 2.3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.
Αγορά ομολόγων
Ο Μάριο Ντράγκι, όμως, ο διοικητής της ΕΚΤ, αρνήθηκε πεισματικά. Τα επιτόκια της ΕΚΤ παραμένουν στο 1%. Όσο για την αγορά ομολόγων απευθείας από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, αυτό απαγορεύεται ρητά από τις συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΚΤ είναι υπεύθυνη για την σταθερότητα του νομίσματος και μόνο. Παρακολουθεί μόνο τον πληθωρισμό. Η ύφεση και η ανεργία δεν την αφορούν.
"Νομίζω ότι έχουμε κάνει μέσα στους τελευταίους μήνες το καθήκον μας", έλεγε ο Γιόργκ Ασμούσεν, ένα από τα μέλη του ακραία νεοφιλελεύθερου και σκληροπυρηνικού Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ. "Η μπάλα βρίσκεται τώρα στο γήπεδο των κυβερνήσεων". Αυτό που χρειάζεται, με άλλα λόγια, δεν είναι περισσότερο χρήμα αλλά περισσότερη λιτότητα.
Η λιτότητα είναι η "ειδικότητα" της "νέας" (ανέλαβε πριν από τέσσερις μήνες) δεξιάς κυβέρνησης του Ραχόι. Το δημόσιο έλλειμμα έκλεισε πέρσι στο 8.5%. Ο στόχος της κυβέρνησης είναι να το περιορίσει φέτος στο 5.3%. Το μεγαλύτερο κομμάτι των περικοπών θα πρέπει να προέλθει από τις νομαρχίες και τους δήμους που διαχειρίζονται, ανάμεσα στα άλλα, τα κονδύλια για την υγεία, την κοινωνική πρόνοια και την παιδεία.
Η Ισπανία έχει σταθερά ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας στην Ευρώπη (αν και τελευταία η Ελλάδα απειλεί να την ξεπεράσει). Πέρσι το επίσημο ποσοστό της ανεργίας ήταν 24%. Τα σκληρά μέτρα λιτότητας θα βυθίσουν με βεβαιότητα την χώρα ακόμα πιο βαθιά στην ύφεση και θα απογειώσουν την ανεργία σε νέα ρεκόρ. Ακόμα χειρότερα, η ύφεση και η συρρίκνωση των εισοδημάτων θα επιδεινώσει ακόμα χειρότερα την ήδη άθλια κατάσταση του τραπεζικού συστήματος.
"Ένας από τους κρίσιμους 'αγνώστους' της Ισπανίας", γράφει το Reuters, "είναι το πόσο κακή είναι η κατάσταση των τραπεζών. Η ισπανική αγορά ακινήτων, που ήταν κάποτε η ατμομηχανή της οικονομίας, βρίσκεται σε αναταραχή για πάνω από τέσσερα χρόνια. Οι τιμές, όμως, δεν έχουν πέσει τόσο όσο οι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι απαιτείται για να βγει όλος ο αέρας από τη φούσκα. Μόνο όταν οι τιμές πιάσουν πάτο θα μπορούν να υπολογίσουν πόσα κακά δάνεια βρίσκονται στα βιβλία των τραπεζών και άρα πόσα χρήματα θα χρειαστούν για να επιστρέψουν σε μια υγιή κατάσταση... Μια έρευνα... του Κέντρου Ευρωπαϊκών Πολιτικών Μελετών που δημοσιεύθηκε αυτή την εβδομάδα εκτιμάει ότι το συνολικό ποσό που κρέμεται πάνω από τον τομέα των κατασκευών και της γης της Ισπανίας είναι πάνω από 380 δισεκατομμύρια Ευρώ -ένα ποσό που αντιστοιχεί στο 37% του ΑΕΠ της Ισπανίας".
Το ερώτημα δεν είναι αν αλλά το πότε θα αναγκαστεί η Ισπανία να καταφύγει στον Μηχανισμό Διάσωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λένε τώρα πολλοί οικονομολόγοι. Με άλλα λόγια, καθόμαστε πάνω σε μια ωρολογιακή βόμβα. Και ο Βενιζέλος και ο Σαμαράς (και τα κοράκια που τους γυροφέρνουν ελπίζοντας να μοιραστούν ένα κομμάτι από την εξουσία) ζητάνε την ψήφο μας για να δώσουν μια στροφή ακόμα στο κουρντιστήρι της. Για το καλό μας.